Fréttablaðið - 03.05.2010, Síða 13

MÁNUDAGUR 3. maí 2010 13
Hrunið hefur svipt fólk vinn-unni. Það hefur lagt dráps-
klyfjar á fólk sem þarf nú að
þræla myrkranna á milli til að
gjalda bönkum og fjármögnun-
arfyrirtækjum það sem þeirra
er svo sannarlega ekki. Það hefur
eitrað andrúmsloftið í þjóðfélag-
inu og rústað sjálfsmynd þjóð-
arinnar. Það hefur gert nafn
íslensku þjóðarinnar að samheiti
víða um lönd yfir græðgi, grobb,
últra-frjálshyggju og óheiðarlega
viðskiptahætti.
Og samt … Þegar maður blaðar
í Skýrslunni sér maður að Hrun-
ið var ekki bara algerlega óhjá-
kvæmilegt heldur líka nauðsyn-
legt.
Að byggja stéttskipt þjóðfélag
Með ískyggilegum hraða stefndi
hér á landi í andstyggilegt
þjóðfélag. Markvisst var unnið
að því að koma á rammari stétta-
skiptingu en hér hafði sést síðan
á fyrri hluta 20. aldar. Fólkið
sem safnaði auði þurfti að finna
að það væri yfir aðra hafið og því
rauk verðið upp á sumum húsum
í sumum götum – og allra fínast
þótti að kaupa nokkur og rífa þau.
Þrýstingurinn jókst að einkavæða
heilbrigðiskerfið – „af hverju
ættum við ekki að geta keypt
okkur fram fyrir aðra í röðinni?“
– og menntakerfið – „af hverju
ættum við ekki að geta keypt það
besta handa börnunum okkar?“
Þjóðfélagið gliðnaði hratt. Það er
mikið ánægjuefni að þessi þróun
skyldi stöðvast.
Við erum ekki öll samsek. Ekki
voru allir með – fjarri fer því.
En ákveðin hugmyndafræði var
ríkjandi. Og sú hugmyndafræði
á sumt skylt við fasisma. Dæmi:
Árið 2008 kom út á vegum For-
sætisráðherra skýrsla um störf
nefndar undir stjórn Svöfu Grön-
feldt sem skyldi finna „ímynd“
Íslendinga; hvað þjóðinni bæri
að halda á lofti gagnvart öðrum
þjóðum af meintum einkennum
sínum; hvernig Íslendingar ættu
að markaðssetja sig í heiminum.
Íslenska þjóðin var gerð að vöru.
Farin var sú leið að búa til „rýni-
hópa“, þeir spurðir hvaða ímynd
þeir gerðu sér af íslenskri þjóð.
Gangandi Heklur og Geysirar
Það sem er athyglisverðast við
þetta er flóttinn frá sannleikan-
um. Vandlega var forðast að leita
til sagnfræðinga eða annarra
fræðimanna sem fást við veru-
leikann. Leitað var klisjunnar,
með aðferðum sem helst má lýsa
sem sambræðslu félagsvísinda,
markaðsfræða og sjálfstyrkingar-
námskeiða.
„Frelsisþrá“ og „athafnagleði“
eru sérstaklega tilgreind sem ein-
kenni frá landnámstíð, „aðlögun-
arhæfni“ og „þrautseigja“ og gild-
ir þá einu að ekki þarf lengi lesa
um Íslendinga 18. og 19. aldar
til að sjá að þeir þóttu upp til
hópa latir, þröngsýnir, dáðlausir
og íhaldssamir. Hin meintu ein-
kenni eru svo sögð endurspeglast
í „mikilli sköpunargleði, óbilandi
bjartsýni og trú á getu úrræða-
góðra Íslendinga til að fram-
kvæma hið ógerlega …“
Síðan segir: „Íslendingar af
báðum kynjum, á öllum aldri og úr
ólíkum starfstéttum voru almennt
sammála um að kraftur og frelsi
einkenndu jafnt fólk, atvinnulíf,
menningu sem og náttúru þessa
lands.“ Í framhaldinu er því sleg-
ið föstu að „náttúrulegur kraft-
ur“ einkenni Íslendinga, og það
sýnt með „ímyndarkorti“ sem er
í laginu eins og eldfjall.
Bein yfirfærsla á sér stað úr
náttúrunni og í mannfólki. Í
skýrslunni er þannig látið að því
liggja að Íslendingar séu nokk-
urs konar gangandi Heklur og
Geysirar og Bjarnarflög; nátt-
úrubörn í þeim skilningi að
óhemjuskapur og agaleysi sé birt-
ingarmynd náttúruaflanna innra
með fólki, sem því sé á einhvern
máta áskapaður, „til að lifa af í
harðbýlu landi“. Íslendingar séu
óbeisluð orka, náttúruval, eins og
segir:
„Kraftur og fjölbreytt fegurð
íslenskrar náttúru endurspegl-
ast í menningarlífi þjóðarinnar
og skapar henni sérstöðu. Kraft-
mikil atvinnusköpun, tjáningar-
frelsi, öryggi og frelsi til athafna
einkennir stjórnkerfið, atvinnu-
hættina og samfélagið. Óbeisluð
náttúruöflin eiga sér líka hlið-
stæðu í agaleysi og oft og tíðum
djarfri og óútreiknanlegri hegð-
un Íslendinga. En þessa eigin-
leika ber ekki að hræðast því þeir
hafa gegnt veigamiklu hlutverki í
lífsbaráttu þjóðarinnar. Þeim ber
[svo] fagna og þá ber að nýta.“
Þetta er hugmyndafræðileg
réttlæting á yfirgangi og ofstopa,
óraunsæi, agaleysi – öllu því sem
leiddi ósköpin yfir landsmenn.
Þessi hugmyndafræði er hálf-fas-
ísk. Frumstæð eðlishyggja, hug-
myndir um áskapaða yfirburði,
hvatning til að fara fram af „aga-
leysi“ og með „djarfri og óútreikn-
anlegri hegðun“ – áhugaleysi um
sannleika, ást á klisjunni. Við
hljótum að anda léttar yfir því að
þessi vitleysa hélt ekki áfram.
*Frí heimsending gildir aðeins ef pantaðir eru 4 eða fleiri bakkar.
Pantaðu í síma
565 6000
eða á somi.is
*
Fjármagnstekjuskattur
18% staðgreiðsla
Frá 1. janúar 2010 ber bönkum og öðrum fjármálastofnunum að reikna
og halda eftir 18% staðgreiðslu af vaxtatekjum ársfjórðungslega.
Sama gildir um arð sem greiddur er til eigenda af eignarhlutum í félögum.
Rafræn skil á fjármagnstekjuskatti
Nú er hægt að gera skil á fjármagnstekjuskatti á rafrænan hátt.
Farið er á þjónustusíðu ríkisskattstjóra, skattur.is, með kennitölu og aðallykli
eða skilalykli. Síðan er valið vefskil > staðgreiðsla fjármagnstekjuskatts
og opnast þá form útfyllingar. Fylgja þarf leiðbeiningum til enda og verður
þá til krafa í heimabanka gjaldanda.
Hafi ekki verið um að ræða neinar skatt skyld ar greiðslur arðs
og vaxtatekna á tímabilinu skal gera grein fyrir því.
Gjalddagar
Fjármagnstekjuskattur er 18% frá 1. janúar 2010.
Gjalddagar afdreginnar staðgreiðslu eru 20. apríl, 20. júlí og
20. október 2010 og 20. janúar 2011. Eindagi er 15 dögum síðar.
Gjalddagi afdreginnar staðgreiðslu fjármagnstekjuskatts
á fyrsta ársfjórðungi 2010 er 20. apríl en eindagi er 5. maí.
Fasisminn í hlaðinu
Ríkisstjórn Íslands er að ganga í gildru LÍÚ varðandi veiði-
ráðgjöf í þorski og öðrum teg-
undum. LÍÚ er með meirihluta í
stjórn Hafró, þeir eiga þar þrjá
fulltrúa af fimm og hafa allt-
af ráðið því sem þeir hafa viljað
ráða hjá stofnuninni.
LÍÚ hefur ávallt lagt blessun
sína yfir togararallið, þótt það sé
almennt talið illa til þess fallið að
mæla stærð fiskistofna.
Togararallið í ár er eins og
pantað fyrir LÍÚ, sem vill ekki
láta auka aflaheimildir í þorski
af ótta við að það yrði gert með
sama og með skötuselskvótann;
að ríkið úthluti ekki til LÍÚ-
manna heldur leigi aukakvótann
beint út. Skipstjórnarmenn um
allt land eru sammála um það að
það sé óhætt að veiða meira af
þorski en nú er gert. Margir telja
að aukning um 100-150 þúsund
tonn myndi ekki skaða stofninn.
Samkvæmt gögnum Hafró væri
þorskstofninn enn að stækka,
þó svo að til kæmi 50.000 tonna
aukning í veiðum.
Það þarf að endurskoða öll
vinnubrögð Hafró. Það þarf að fá
erlenda fiskifræðinga, sem hafa
rannsakað fiskgengd í Barents-
hafi, til að gera úttekt á Íslands-
miðum með sömu aðferðafræði og
notuð er þar. Í Barentshafi hefur
verið veitt umfram tillögur vís-
indamanna í áratugi, án þess að
það hafi haft áhrif á stofnstærð,
nema ef síður væri.
Það hefur alltaf vakið furðu
mína síðan það var staðfest að
það eru margir þorskstofnar á
Íslandsmiðum að menn skuli
treysta sér út frá vísindalegum
forsendum að úthluta einni heild-
artölu í alla þessa stofna. Segir
það mér margt um vinnubrögð
Hafró. Það er líka með ólíkind-
um að svokallaðir vísindamenn
skuli úthluta kvóta í tonnum án
tillits til meðalþyngdar á veidd-
um fiski.
Það þarf að innleiða nýja hugs-
un og ný vinnubrögð hjá Hafró.
Vinnubrögð Hafró geta vart tal-
ist vera vísindaleg, heldur virð-
ast þau til þess fallin að þjóna
sérhagsmunum frekar en heild-
arhagsmunum þjóðarinnar.
Það er full ástæða til þess að
stofna rannsóknarnefnd til að fara
yfir vinnubrögð Hafró og tengsl
stofnunarinnar við LÍÚ. Almenn-
ingur verður að geta treyst því að
stofnanir ríkisins séu ekki undir
valdi sérhagsmunahópa sem hafa
það eitt að markmiði að tryggja
eigin hagsmuni á kostnað heild-
arhagsmuna.
Ríkisstjórnin í gildru LÍÚ
Sjávarútvegsmál
Grétar Mar
Jónsson
fyrrverandi
alþingismaður.
Guðmundur Andri
Thorsson
rithöfundur.
Í DAG