Fréttablaðið - 23.06.2010, Blaðsíða 33

MIÐVIKUDAGUR 23. júní 2010 17
Eftir hið margumtalaða efna-hagshrun hér á landi tekur við
tími gerjunar. Gerjun er óvissa,
eitthvað er að fæðast sem ekki er
ljóst hvað úr verður. Slíkir tímar
eru spennandi, stundum fálm-
kenndir en góðar hugmyndir koma
gjarnan fram sem hægt er að
byggja á. Menn þreifa sig áfram og
þessi gerjunartími hjá okkur ætti
að vera öllum tækifæri til að end-
urmeta vinnubrögð og leyfa nýjum
hugmyndum að njóta sín. Líka að
ræða í þaula það sem hefur verið
nefnt til umbóta en ekki enn kruf-
ið nægjanlega.
Þegar boðað hefur verið til
stjórnlagaþings sem setja á lýð-
veldinu nýja stjórnarskrá, þyrfti
almenn umræða að verða í sam-
félaginu um það hvernig hún eigi
að vera. Hugmynd er um þjóðfund
þúsund manna sem taki efni varð-
andi þingið til umræðu og leggi
tillögur inn á stjórnlagaþingið.
Þessi fundur á því að verða nokk-
urs konar kögunarhóll þaðan sem
útsýn á að vera til allra átta. Hér
hefur verið þingræði frá 1904
þegar við fengum ráðherra sem
sat á Alþingi og bar ábyrgð gerða
sinna gagnvart því. Á síðustu ára-
tugum hefur vald ráðherra yfir
þinginu keyrt úr hófi fram svo að
það jafnvægi sem á að vera með
löggjafarvaldi og framkvæmdar-
valdi er gengið úr skorðum. Þingið
hefur orðið þing ráðherranna, sem
láta semja næstum öll frumvörpin
og þingmannafrumvörpum fækk-
ar stöðugt.
Vald ríkisstjórnar yfir þingi
kemur mjög í veg fyrir samvinnu
þingmanna þvert á flokka. Öll
þessi skipting í stjórn og stjórnar-
andstöðu er úreld í mörgum málum
þó að hún hverfi aldrei enda hug-
myndir um hvert stefna beri allt-
af ólíkar að einhverju leyti, einnig
hagsmunir. Sameiginlegt verkefni
þingsins er að setja lög og Alþingi
ætti að koma að því eins og best er
á góðum vinnustöðum: með sam-
vinnu þeirra sem vinna að verk-
efninu. Hið lága mat almennings
á Alþingi er áreiðanlega mikið til
komið vegna þess að þar er ekki
unnið eins og á almennum vinnu-
stöðum. Síðasta dæmið var að
hrúga inn frumvörpum í þinglok
sem geta ekki komið á dagskrá og
ríkisstjórn skuldar þjóðinni skýr-
ingar á slíku háttalagi. Á hvaða
vinnustað þætti það sæmandi að
biðja starfsmenn að leysa verkefni
á nokkrum dögum rétt fyrir sum-
arhlé en sem tæki minnst mánuð
að leysa?
Hvernig á þá að velja ríkisstjórn
verði hún ekki til úr þingmönnum
upp úr kosningum? Hugsa má sér
að hún verði kosin sérstaklega til
fjögurra ára og sæti ekki á Alþingi.
Hópur manna kemur sér saman
um stefnuskrá og býður sig fram
til ríkisstjórnar á þeim grundvelli.
Þeir bæru því ábyrgð gerða sinna
gagnvart kjósendum og reyndar
Alþingi líka þar sem ríkisstjórn á
að framkvæma lögin. Þeir skiptu
með sér verkum og veldu forsætis-
ráðherra úr sínum röðum. Þá væri
eðlilegt að tíu af hverjum hundrað
kjósendum gætu krafist þjóðarat-
kvæðis um stjórnina litu þeir svo á
að ríkisstjórn hefði ekki framfylgt
stefnu sinni í veigamiklum málum.
Þetta virðist eðlilegra og betur í
samræmi við óskir fólks um nýtt
Ísland en ef aðeins forsætisráð-
herra yrði kosinn sérstaklega og
hann veldi síðan ráðherra án kosn-
inga.
Væri þessi leið farin hlyti hún
að breyta verulega stöðu forseta
Íslands. Hann hefði ekki lengur
hlutverk við myndun ríkisstjórn-
ar. Þar sem embættið virðist hafa
glatað þeirri mynd í huga þjóðar-
innar að vera sameiningartákn
kæmi vel til greina að Alþingi
veldi forseta.
Tími gerjunar
Stjórnskipan
Haukur Sigurðsson
sagnfræðingur
Hið lága mat almennings á Alþingi
er áreiðanlega mikið til komið vegna
þess að þar er ekki unnið eins og á
almennum vinnustöðum. Síðasta
dæmið var að hrúga inn frumvörp-
um í þinglok sem geta ekki komið á
dagskrá og ríkisstjórn skuldar þjóð-
inni skýringar á slíku háttalagi.
Opinn fyrirlestur á vegum Alþjóðamálastofnunar, hagfræðideildar
Háskóla Íslands og utanríkisráðuneytisins, fimmtudaginn 24. júní
frá kl. 12 til 13 í sal 105 á Háskólatorgi.
Jagdish Bhagwati er prófessor í hagfræði við Columbiu háskóla í New York í
Bandaríkjunum og sérfræðingur hjá Council on Foreign Relations. Hann hefur starfað við
ráðgjöf um árabil, m.a. fyrir GATT, fyrir Sameinuðu þjóðirnar á sviði alþjóðavæðingar og
fyrir Alþjóðaviðskiptastofnunina á sviði stefnumótunar. Hann hefur gefið út rúmlega 300
fræðigreinar ásamt því að ritstýra og skrifa meira en 50 bækur. Að auki skrifar Bhagwati
reglulega greinar í virt tímarit eins og The New York Times, The Wall Street Journal og
The Financial Times.
Bhagwati er einn virtasti fræðimaður heims á sínu sviði en hann hefur hlotið mikið lof
fyrir skrif sín um alþjóðavæðingu og frjáls viðskipti.
Jagdish Bhagwati, prófessor við Columbiu háskóla í Bandaríkjunum
AFTER COPENHAGEN: DESIGNING THE
CLIMATE CHANGE TREATY
OPINN FYRIRLESTUR
Fyrirlesturinn sem fram fer á ensku er öllum opinn.
Kristín Ingólfsdóttir, rektor Háskóla Íslands, stjórnar fundi.