19. júní - 19.06.1967, Blaðsíða 23

ELÍN ÓLAFSDÖTTIR lífefnafræöingur
Frá háskólaárum
í Skotlandi
Að nýloknu stúdentsprófi stefna hugir flestra
hátt. Heimurinn stendur í sínum fegursta skrúða,
reiðubúinn til átaka við hinn nýútskrifaða stúdent.
Haustið 1959 hélt ég til Skotlands og hugðist
leggja þar stund á lífefnafræði. Hafði ég heldur
óljósa mynd af lífefnafræðinni, þegar ég valdi
mér hana sem viðfangsefni. I menntaskóla höfðum
við lítil sem engin kynni af þessari fræðigrein, en
samt sem áður hafði ég þó hugmvnd um, að hún
væri nokkurs konar efnafræðileg náttúrufræði og
væri mjög að ryðja sér til rúms i heimi náttúru-
og læknavísinda. Féll þessi hugmynd vel að áhuga-
málum mínum, auk þess höfðu fáir Islendingar
lagt stund á þessa grein og því nokkuð freistandi
að leggja út á lítt rudda braut.
Ferðinni var heitið til Glasgow og settist ég þar
í háskólann um haustið. Skólagangan var allströng,
og þótt margt nýtt væri að læra og sjá, svo sem
tungumálið, umhverfið og hættir fólksins, þá gekk
samlögunin tiltölulega átakalaust. Vorum við í
skólanum mestan hluta dagsins, ýmist í fyrirlestr-
um eða við verklega vinnu. Kennt var fimm daga
vikunnar, en síðan lesið á kvöldin og um helgar
svo sem kostur var á.
F^^rstu háskólaárin var tímanum að mestu varið
í undirstöðugreinar, eins og efnafræði, eðlis- og
stærðfræði og nokkra grasafræði. Þessi ár bjó ég
á kvenstúdentagarði og var þar í marglitum og
fjörugum hópi. Flestar voru stúlkurnar brezkar,
en þó voru allmargar frá Afríku, Asíu og hinurn
ýmsu Evrópulöndum, var bæði gaman og fróð-
legt að kynnast þar mismunandi viðhorfum manna
og þjóða.
Félagslifið í skólanum var fjölskrúðugt. Dans-
leikir voru iðulega haldnir nokkrum sinnum í viku.
Efnt var til fjörmikilla málfunda, sem stóðu gjarna
langt fram á nótt. Iþróttafélag skólans starfaði með
mildum blóma, og var unnt að leggja stund á flest-
ar hugsanlegar íþróttagreinar innan véhanda þess.
Auk þess var fjöldi smærri félaga, sem byggð voru
á fræðilegum gnmdvelli. En flestir voru stúdent-
arnir ötulir við námið og tók því hver og einn að-
eins takmarkaðan þátt í félagslífinu.
Skólaárið hófst í október og þvi lauk með vor-
prófum í júnímánuði. Var oft sérlega fallegt i
borginni og umhverfi hennar á vorin og haustin,
en vesturströnd Skotlands er eitt úrkomumesta
landsvæði Bretlandseyja, enda man ég ekki eftir
vetrardegi öðnrvisi en blautum, gráum og köld-
um.
Þegar liða tók á námið jókst þáttur lifefnafræð-
innar stöðugt. Dýr og plöntur voru nú aðalvið-
fangsefni okkar í verklegum æfingum, unnum við
ýmis efni úr vefjum og líffæmm dýranna og
rannsökuðum síðan eiginleika og samstöðu þessara
efna.
Lífefnafræðin tók nú að skýrast og mótast bet-
ur í hugum okkar, og því meir sem við lærðum,
þeim mun meir jókst áhuginn og voru nú fræðin
okkar loks orðin lifandi og skemmtileg.
1 stuttu máli má segja að lífefnafræðin fjalli
um lifveruna, hvort heldur hún er bakteria, gulrót-
eða maður, hvernig liún nærist og nýtir næring-
una sér til vaxtar og viðhalds.
Nú er almennt vitað, að t. d. maðurinn þarf
eggjahvítuefni, svkur og fitu, auk hinna svonefndu
bætiefna, til að hann vaxi og þroskist á eðlilegan
hátt. Þó var það ekki fyrr en á þessari öld, að bæti-
efnin voru uppgötvuð og mikilvægi þeirra til að
halda góðri heilsu var skilið.
I baráttunni gegn hungri í þróunarlöndunum
er mjög stuðzt við þá lifefnafræðilegu eða nær-
ingarlegu þekkingu, sem við búum vfir í dag.
Þótt hungrið byggist að mestu á eggjahvituefna-
skorti hjá lægri stéttum þessara landa, þá veldur
viss bætiefnaskortur og aminosýruskortur í fæð-
unni miklu heilsutjóni og jafnvel dauða. Má þó
koma í veg fyrir slikar hörmungar með tiltölulega
litlum kostnaði, með því að blanda réttu magni
bætiefna í mjölið, sem fólkið neytir.
Ýmis smádýr og plöntur eru mun þurftaminni
heldur en maðurinn. Til dæmis nægir plöntunni
að anda að sér lofti og sjúga vatn og steinefni úr
moldinni til að lifa góðu lífi, að vísu er sólarljósið
lífsskilyrði. tlr þessari einföldu fæðu býr plantan
til sín eigin eggjahvítuefni, sykur og fitu auk
margra bætiefna og hormóna. Því má segja, að
plantan sé að vissu leyti fullkomnari en dýrin,
Frh. á bls. 28
19. JÚNÍ
21