19. júní - 01.10.1994, Blaðsíða 19

Fjölskyldur
hvort hægt er aö greina tengsl kynferö-
is og launa í þeirri tölfræöi sem fyrir er.
Mikilvægasti kafli skýrslunnar verður
þó tillögugerö tölfræöihópsins um
hvernig nota megi launatölfræöina
þannig aö hægt veröi aö fylgjast meö
kynbundinni launaþróun.
Ný nálgun við launamuninn
í launarannsókninni er leitast við að
svara nokkrum meginspurningum:
1. Hver eru raunveruleg laun kvenna og
karla á viðkomandi vinnustað og
hvert er vinnuframlagið í formi
vinnutíma?
2. Hvernig eru laun og kjör ákvöröuö?
3. Hvert er inntak starfs og hvers er
krafist af starfsmanni til að sinna
starfinu?
4. Hvernig fara mannaráðningar, stöðu-
breytingar og tilfærslur í starfi fram?
5. Hvaöa áhrif hafa einkahagir fólks á
möguleika þeirra á vinnumarkaöi?
Aö mati tölfræöihópsins gefur hefö-
bundin spurningakönnun ekki fullnægi-
andi svör viö þessum spurningum.
Meiri Ifkur eru til þess að varpa Ijósi á
hina fjölmörgu og margvíslegu þætti
sem ákvaröa laun og stöðu á vinnu-
markaöi meö því aö eiga ítarleg viötöl
viö tiltölulega fáa einstaklinga. Slík við-
töl hafa nokkuð aörar áherslur en hinar
þekktari spurningalistakannanir. Mark-
miö þeirra er ekki aö safna upplýsing-
um um staðreyndir, þ.e. fjöldatölur og
prósentur. Markmiöið er aö spyrja viö-
mælendur hverjar þeir telja orsakir eöa
ástæöur fyrir rikjandi viðhorfum eöa
ástandi. Þannig gefst tækifæri til aö
spyrja ítarlegri spurninga en í stöðluö-
um spurningalistum. Tilgangurinn er að
fá mynd af óskráöum reglum og viðhorf-
um sem hafa áhrif á framamöguleika
einstaklingsins á þessum tiltekna
vinnustað. Ekki eru allir starfsmenn á
vinnustað teknir í viötal heldur eru viö-
mælendur valdir meö tilliti til sérþekk-
ingar sinnar. í þeirri rannsókn sem hér
um ræöir var einkum rætt viö yfirmenn
og aöra þá er taka ákvarðanir um laun
og stööuhækkanir.
í rannsókninni er því megináherslan
lögö á viötölin, en til þess aö þau
mættu nýtast sem best var ákveðið aö
leggja spurningalista fyrir sem flesta
starfsmenn á þeim vinnustööum sem
tóku þátt f rannsókninni. Loks var ósk-
aö eftir upplýsingum frá launaskrifstof-
um vinnustaðanna um starfsheiti, kyn,
aldur og laun allra starfsmanna. Gögnin
sem stuðst er við eru því þrenns konar,
þ.e. svör við spurningalistum, viðtöl viö
valda yfirmenn og nokkra almenna
starfsmenn og grunnupplýsingar úr
launaskrám viökomandi vinnustaöa.
R.H.
(fyrir) lcarla
Helgina 1. og 2. okt. síöast liöinn var hald-
in ráöstefna f Danmörku. Yfirskriftin var
Fjölskyldur karla (Men’s families). Hér var
ekki verið að Ijalla um fjölskyldur þar sem
karlar væru annað hvort einir eöa með
börnum sínum - heldur fyrirbærið fjöl-
skylduna og hlutverk karla þar. Fyrir mig
var þetta mjög áhugaverð og lærdómsrík
helgi. Hér veröur drepið á nokkur atriöi
sem vöktu sérstaklega áhuga minn. Þetta
er í þriöja sinn sem ég sæki karlaráö-
stefnu á Norðurlöndum en fyrir nokkrum
árum var ég skipuð í
ráðgjafahóp sem var
starfsmanni norræna
verkefnisins „karlar og
fæöingarorlof" til halds
og trausts. Starfsmaður
danska jafnréttisráös-
ins, Sören Carlson,
vann verkefniö, en þaö
fólst fyrst og fremst í aö
kanna hvernig staðið
væri aö skipan fæðing-
ar- og foreldraorlofs á
Noröurlöndum og hvort
og þá hvernig feöur
nýttu sér þann rétt.
Þessu verkefni lauk nú í
haust. Ráöstefnan „Men's families" varö
til í kjölfar þess og var styrkt af norrænu
ráöherranefndinni en var jafnframt sam-
starfsverkefni hennar og nýstofnaös
tengslanets karla sem stunda karlarann-
sóknir á háskólastigi. Ráöstefnan var fjöl-
menn og sóttu hana einstaklingar frá 9
þjóðlöndum.
Heimilisstörf aðalatriðiö
Þeir sem þarna voru reyndu m.a. aö
gera sér grein fyrir af hverju þátttaka
karla í heimilisstörfum er ekki meiri en
raun ber vitni. Hvaö þaö væri sem
hindraöi þá og konur sem í raun vilja
deila verkum og ábyrgö af meiri jafnrétti
en þau gera í raun. Fram til þessa hefur
veriö leitað skýringa í skrifuðum og
óskrifuðum reglum um rétta og ranga
hegöun á vinnumarkaöinum, þ.e. leitað
skýringa út fyrir veggi heimilisins. í kjöl-
far þess hefur verið krafist breytinga á
ýmsum reglum sem gilda á vinnumark-
aöinum. Aö mati karlanna er allt sem
bendir til aö þessar heföbundnu skýr-
ingar og þær aðgerðir sem gripiö hefur
veriö til í kjölfar þeirra - væru ekki
nægjanlegar - þaö yröi aö Ifta nær. Það
yröi að horfa á og skilgreina samskipti
karla og kvenna og þaö yröi að skoöa
og endurskilgreina karlmennskuhugtak-
iö og fyrirbærið fjölskyldu.
Glerhurðin
Þvt var m.a. haldiö fram aö fjölskyldan
væri í eðli stnu og uþþbyggingu kven-
læg (feiminin). Ég er ekki viss um aö ég
hafi alveg áttað mig á því í hverju þetta
kvenlægi birtist. Ég trúi varla að helsta
birtingarform hennar sé aö flest verk
sem unnin eru innan veggja fjölskyld-
unnar séu endalaus eöa fari f hring
(rúmiö er jafn óumbúiö í dag og það var
! gær) og að það sé andstætt karleðlinu
aö taka ábyrgð á slíkum verkum. Þeim
sé eölislægt að taka
fyrir eitt afmarkað
verkefni I ttma og rúmi,
svo sem aö mála eld-
húsiö og Ijúka því og
þess vegna gangi
þeim svo illa aö axla
ábyrgö á daglegum
verkefnum heimilis-
haldsins. Auk þess
sem heimishald og
fjölskyluábyrgð sé alls
ekki þaö sama.
Einn þátttakend-
anna talaði um gler-
hurð - þ.e. hurö sem
líktist hinu fræga gler-
þaki sem konur reka sig upp undir þeg-
ar þær eru aö klifra uþp metoröastig-
ann á vinnumarkaðinum. Aö hans mati
rekast karlarnir á þessa glerhurö þegar
þeir vilja inn á heimilin. Honum var mik-
iö t mun aö undirstrika að þetta væri
alls ekki sök kvenna - þær væru alls
ekki meðvitað aö loka á karlana.
Auk þess aö hlusta á fyrirlestra var
starfað í vinnuhópum þar sem m.a.
voru kynntar niðurstöður rannsókna-
verkefna og þær ræddar. Annan daginn
var ég í hópi þar sem fjallað var um
hvernig börn uppliföu feöur sína. Mér
þótti þaö nokkuö merkileg niðurstaða
aö helsta gagnrýni drengja á feður sfna
var að þeim fannst þeir sinna sér of lít-
iö; að þeir ættu aö skamma þá minna
og leika meira við þá. Stelpurnar aftur á
móti gagnrýndu feður sína helst fyrir að
sinna heimilinu og sameiginlegum verk-
efnum þess allt of lítiö, þeir lægju of
mikiö upp í sófa f staö þess aö hjálpa
til.
Þegar upp var staðið reyndist það vera
hin hefðbundna kjarnafjölskylda - pabbi,
mamma, börn og bíll - sem karlarnir
horfðu til og ræddu. Ein og ein konurödd
benti þeim á þá staðreynd og baö þá vin-
samlegast aö horfa á fjölskyldu dagsins
í dag - ekki þá sem þeir ólust sjálfir upp
t á 6. áratugnum - en þaö tókst ekki.
S.T.
19