19. júní - 01.06.1995, Síða 32

• UPPELDISMAL
FÆÐINGAR ORLOF
OG FEÐRAFRÆÐSLA
s
A \TP* CTl 1 TTl Jafnréttisráðs er
^ v g, u 111 starfandi kada_
nefnd sem m.a. er œtlað að auka hlut
karla í umrœðunni um jafnrétti kynjanna.
Nefndinni er einnig œtlað að leggja
áherslu á samspil fjölskyldu- og atvinnu-
lífs og félagsleg og tilfmningaleg vanda-
mál drengja og karla. Umrœður um stöðu
karla hafa verið takmarkaðar hér á landi,
en hin Norðurlöndin munu komin nokkru
lengra á þessu sviði. Það er e.t.v. tímanna
tákn að í apríl sl. efndi Norrœna ráð-
herraráðið til ráðstefna um norræna
karla í Stokkhólmi, sem stundum er nefnd
Forumfyrir karla.
Sigurður Snævarr, hagfræðingur og for-
stöðumaður á Þjóðhagsstofnun situr í
karlanefnd Jafnréttisráðs og hann var einn
þeirra 35 Islendinga sem sóttu norrænu
karlaráðstefnuna. Sigurður var fulltrúi
karlanefndarinnar á ráðstefnu KRFÍ um
foreldra framtíðarinnar. I viðtali við
blaðamann 19. júní segir hann frá því
helsta sem fram kom í fyrirlestrinum, sem
hann nefndi: „Hvað vilja feður?“
-Hvað vilja feður?
„I erindi mínu fjallaði ég einkum um tvo
hluti; fæðingarorlof og feðrafræðslu. Mér
finnst það brýnt að feður hafi rétt til fæð-
ingarorlofs óháðan rétti móðurinnar, en
lög og reglur um fæðingarorlof mismuna
raunar mjög eftir kynferði foreldris. Ég
tel að fengju karlar fæðingarorlof gæti
það orðið til þess að styrkja tengsl feðra
við börn sín og auka fjölskylduábyrgð
þeirra. Þetta yrði skerfur til jafnréttis sem
í dag fjallar öðru fremur um samspil
vinnu og fjölskyldulífs.
-Hvernig hugsar þú þér
fæðingarorlof til feðra?
„I dag er fæðingarlof 6 mánuðir. Barns-
burður er náttúrulega sérstök athöfn sem er
eingöngu á verksviði kvenna en 6-9 mán-
aða fæðingarorlof er ekki vegna barns-
burðarins sem slíks. Hann er löngu yfir-
staðinn. Ég sé fyrir mér, ef við erum að
tala um jafnréttispólitísk mál, að faðirinn
fengi líka fæðingarorlof í tvær vikur eftir
fæðingu barnsins. Það myndi verða til þess
að efla tengsl föður við barn en um þau
hefur ekki verið mikið talað. Við vitum að
fyrstu mánuðirnir eru þeir mikilvægustu í
lffi bams og á þessum vikum og mánuðum
er karlinn oft mjög utanveltu. Á undan-
förnum áratugum hefur það orðið algengt
að faðirinn sé viðstaddur fæðingu barns
síns. En hann er samt alveg óskaplega ut-
angátta á þessari stundu."
- En oftast sofa nýfædd börn nærri allan
sólarhringinn fyrstu vikurnar og þegar þau
vaka þá eru þau við brjóst móður sinnar.
Hvenær kæmist karlinn að? Væri ekki
betra að hann tæki fæðingarorlof þegar
barnið er orðið aðeins eldra?
„Það má vera. En Svíarnir hafa lagt mikla
áherslu á þessar fyrstu vikur í beinu fram-
haldi af fæðingunni og svo fá karlar líka 4
vikur þegar barnið er orðið eldra. En ég er
alveg viss um að mjög margir íslenskir
karlmenn taka hluta af sumarleyfi sínu til
þess að geta verið heima þessar fyrstu vik-
ur, sem er ekki réttlátt. Þeir ættu að eiga
sjálfstæðan réttt til að taka fæðingarorlof
líka og ég held að við eigum að fara svip-
aða leið og hin Norðurlöndin. Þar á karlinn
rétt á tveimur vikum - óháð rétti konunnar.
-En hver er þá staða ís-
lenskra karlmanna?
„Það er fyrst frá því að segja að lög um
fæðingarorlof eru hálfgert klúður. Annars
vegar er fæðingarorlof (styrkur og dagpen-
ingar) sem greiðist til kvenna á almennum
vinnumarkaði, hins vegar halda konur í
þjónustu hins opinbera fullum launum.
Mitt á milli standa síðan bankakonur og
blaðakonur sem halda fullum launum í 3
mánuði og greiðslur frá TR í 3 mánuði.
Faðir á ekki sjálfstæðan rétt til fæðingar-
dagpeninga, heldur er réttur hans leiddur
af rétti móðurinnar. Þegar móðir hel'ur
fengið fæðingardagpeninga í a.m.k. einn
mánuð eftir fæðingu þá á faðir rétt á
greiðslu fæðingardagpeninga í stað móður,
ef hún óskar þess, enda leggi hann niður
launaða vinnu á meðan. Skýrari verður
mismunur eftir kynferði ekki. Réttur feðra
til töku fæðingarorlofs er þannig skýr, hins
vegar er réttur þeirra til greiðslna í orlofi
ekki eins ljós. Þetla snýr einkum að körl-
um sem eru ríkisstarfsmenn. í lögum um
réttindi og skyldur (sett 1954) er kveðið á
um „launagreiðslur til kvenna í fjarvistum
vegna barnsburðar". Á þetta ákvæði hefur
fjármálaráðherra hengt sig og úrskurðað
að karlmaður eigi því aðeins rétt til
greiðslu í fæðingarorlofi að kona hans hafi
notið fæðingardagpeninga. Ráðherra hefur
raunar hunsað úrskurði kærunefndar jafn-
réttismála um að þetta brjóti í bága við lög-
32