Sameiningin - 01.02.1940, Side 4

18
að meta það, sem munur er á, og horfa glöggskygnum aug-
um mót því, sem framundan er.
Frjáls félagsleg samtök meðal útfluttra fslendinga í
Ameríku þurfa að skoðast í ljósi þess, sem á undan var
gengið. Þátttaka íslenzks almennings í félagslegri framtaks-
semi innan ríkis eða kirkju var enn þá ung og lítt þroskuð
þegar vesturfarir hófust. Hún var einn þáttur í þeirri
þjóðernislegu vakningu, sem á öldinni er leið gekk yfir
þjóðina. Fram að því var frjáls þátttaka fólks í almennum
velferðamálum aðallega fólgin í því að gera sér gott af því
sem bauðst. Að þessi mál þyrftu og ættu að vera í hönd-
um almennings til feðferðar, var enn þá lítið annað en
óreyndir draumórar, sem einungis á stöku stað voru teknir
alvarlega. Er að finna greinilega lýsing þeirra umbrota er
áttu sér stað í þessu tiliti heima á ættjörðinni í hinni ágætu
bók “Æfintýrið frá íslandi til Brazilíu” eftir Þ. Þ. Þor-
steinsson. Snertir það einkum Þingeyjarsýslurnar, sem
gengu á undan. Það, sem fyrst kom róti á menn til að
hefja frjálsan félagsskap, var útþráin, þegar i öll skjól
virtist fokið heima fyrir. Brazilíufélag, framfarafélag og
lestrarfélög voru þættir í þjálfun íslendinga til félagslegrar
samvinnu. Undir það voru þeir lítt búnir, því hæði var ó-
vaninn og svo upplagið nokkuð einrænt. í ofangreindri
bók eru þau ummæli i bréfi frá Jakob Hálfdánarsyni að
íslendingar flestir séu þannig að þeir treysti sjálfum sér
bezt. Slíkt sjálfstæði hefir mikið til síns ágætis, en félags-
leg samtök þarfnast þess ekki síður að menn læri að treysta
hver öðrum, ef vel á að fara. Þörfin á þessu og leið til
þess að glæða það lærist ekki til fulls nema í skóla reynsl-
unnar. Vesturfarirnar hófust úr vaknandi félagsviðleitni
heima á ættjörðinni. Fylgdi hún þeim úr garði, er lögðu
til Ameríku, og þroskaðist hjá þeim með þeim ummerkjum
og annmörkum er félagslegum viðvaningum vilja fylgja.
fslendingar höfðu eitl fast í huga er hingað kom. Þeir
vildu halda saman, en ekki tvístrast. Þeir fundu til þarfar
hver á öðrum og studdi það þennan ásetning. En upplag
þeirra og óþjál félagskend gerðu erfitt fyrir. “Það er mikill
flokkadráttur meðal fslendinga hér,” voru ummæli spaks
inanns um samkomulagið i Milwaukee á fyrsta dvalarári
þar, er allur hópurinn taldi um sjötiu sálir. Þá var vandinn
úr að leysa hvar heppilegast væri að íslendingar tækju
sér bólfestu. Var það mikilsvert mál, og hlaut það miklu
að varða hver niðurstaðan yrði. Gafst hér frábært tækifæri