Fréttablaðið - 24.03.2011, Blaðsíða 38

24. MARS 2011 FIMMTUDAGUR6 ● geðhjálp
Sólrún Ósk Lárusdóttir sálfræð-
ingur hóf störf sem ráðgjafi hjá
Geðhjálp í september á síðasta
ári. Að hennar sögn felst hluti
starfsins í því að aðstoða börn og
unglinga með geðraskanir og að-
standendur þeirra.
„Geðhjálp hefur oft verið tengd
við fullorðna en við sinnum líka
ungmennum, foreldrum þeirra og
fjölskyldum, systkinum, ömmum
og öfum sem þurfa fræðslu og
stuðning.“ Hún segir sömuleiðis
reynt að aðstoða foreldra með
geðraskanir þar sem hagur allrar
fjölskyldunnar er hafður að leið-
arljósi.
En hvers konar mál rata inn á
borð til hennar? „Oft er þetta fólk
sem veit ekki hvar það á að byrja
og þá bendum við á viðeigandi
úrræði, sem aðilar eins og Sjón-
arhóll og BUGL veita. Aðrir eru
kannski í biðstöðu meðan leitað er
meðferðar fyrir krakkana og enn
aðrir ósáttir við þá þjónustu sem
stendur til boða. Sumir þurfa bara
að fá að ræða málin. Við veitum
því ráðgjöf og stuðning en ekki
meðferð.“
Sólrún segir starfið hafa gengið
vel, þótt betur megi ef duga skal.
„Við erum að vinna í því að vera
sýnilegri svo fólk viti af þjónust-
unni og höfum í þeim tilgangi
meðal annars flutt fyrirlestra í
grunn- og framhaldsskólum þar
sem þess er óskað.“ Þá segir hún í
skoðun hvernig hægt sé að aðstoða
fólk úti á landi þar sem takmörk-
uð aðstoð virðist vera fyrir hendi.
Fræðslufundur er svo á döf-
inni í vor. „Áherslan verður þar
á stöðu aðstandenda, þar sem við
fáum fagfólk og einstaklinga sem
þekkja þessi mál til að miðla af
sinni reynslu og þannig skapa um-
ræður og skoða möguleikana sem
eru fyrir hendi.“
Fyrirspurnir og tímapantan-
ir eru í síma 570-1700 á virkum
dögum milli klukkan 9 og 16. Þá
er hægt að senda tölvupóst á ged-
hjalp@gedhjalp.is.
Stuðningur við aðstandendur barna
„Við sinnum líka ungmennum, foreldrum þeirra og fjölskyldum,“ segir Sólrún Ósk
Lárusdóttir, ráðgjafi hjá Geðhjálp. MYND/VALLI
● FLOTTIR USB! Geðhjálp
hefur til sölu þessa flottu
minnis lykla með merki félags-
ins. Stykkið kostar 4.500 krónur
en góður afsláttur er veittur ef
keyptir eru þrír eða fleiri. Lykl-
arnir fást á
skrifstofu
félagsins
á skrif-
stofu-
tíma
hjá Jó-
hönnu.
● MINNINGAR VONNE
GUTS Mark Vonnegut hefur
gefið út endurminningar sínar:
Just Like Someone Without
Mental Illness Only More So: A
Memoir. Mark er sonur hins
þekkta amer-
íska rithöfund-
ar Kurt Vonne-
gut. Hann
gaf út bók-
ina The Eden
Express árið
1975 sem
lýsir baráttu
hans við
byrjunar-
einkenni geðveiki sem í byrjun
var talin geðklofi en síðar greind
sem geðhvörf, en margir af
eldri kynslóðinni kannast við
þá bók. Sú bók þykir lýsa geð-
rofum með afar skilmerkilegum
hætti. Mark Vonnegut fór síðar í
læknisfræði nám og hefur starf-
að sem barnalæknir í fjölmörg
ár. Hann gerðist snemma virk-
ur í baráttu fyrir bættri geðheil-
brigðisþjónustu og hefur lagt
mikið af mörkum við að upplýsa
og eyða fordómum í garð geð-
sjúkra í Bandaríkjunum.
● HEIMUR ÁN CHURC
HILLS Í Bretlandi er í gangi
verkefnið „Time to change“ sem
er ætlað að
vinna gegn
fordómum
í garð geð-
sjúkra. At-
hygli vakti
bæklingur-
inn A World
Without …
sem gerir
grein fyrir fimm mikil-
hæfum einstaklingum. Þetta
eru Abraham Lincoln, Winston
Churchill og Marie Curie sem
þjáðust af þunglyndi, Charles
Darwin, sem glímdi við mikil
kvíðaköst, og Florence Night-
ingale, sem sennilega þjáðist
af geðhvörfum. Spurt er hvort
forfeður okkar og -mæður hafi
verið umburðarlyndari en við.
Myndir þú t.d. kjósa mann eða
konu sem þjáist af þunglyndi á
þing? Ríflega 40% atvinnurek-
enda í Bretlandi segjast tæplega
myndu ráða manneskju með
geðsjúkdóm til starfa. Er ástand-
ið betra á Íslandi?
Óskar Ásgeirsson er átta
ára drengur með geðhvörf.
Móðir hans segir sjúkdóminn
rússíbanareið fyrir alla
fjölskylduna en nauðsynlegt
sé að tala opinskátt um málið.
Við upphaf skólagöngu Óskars í
Laugarnesskóla fór að bera á ein-
kennum í fari hans sem ollu for-
eldrum hans, Helgu Björg Dag-
bjartsdóttur og Ásgeiri Óskars-
syni, áhyggjum. Hann varð kvíðinn
og þungur í lund og hætti að vilja
taka þátt í daglegu lífi fjölskyld-
unnar en einnig mjög örlyndur.
„Hann varð mjög ólíkur sjálf-
um sér og annað barn þegar hann
veiktist,“ segir Helga Björg. „Við
fórum með hann til barnasálfræð-
ings og svo til geðlæknis og í fram-
haldinu komumst við inn á Barna-
og unglingageðdeild Landspítalans
fyrir tæpu ári. Óskar hefur verið
þar á dagdeild meira og minna síð-
asta árið.“
Helga segir sjúkdóminn lýsa
sér með ofboðslegum kvíða. Einn-
ig sveiflist Óskar í skapi upp í
hæstu hæðir, niður í að verða mjög
þunglyndur. Ekki er algengt að
börn greinist með geðhvörf svona
ung og segir Helga það bæði gott
og slæmt að Óskar greinist svona
ungur. Það sé gott að snemma
komi í ljós hvað sé að svo hægt
sé að vinna strax að réttum með-
ferðarúrræðum. Hins vegar geri
ungur aldur það að verkum að
samtalsmeðferðir henti ekki.
„Það mun hjálpa honum til
framtíðar að hafa greinst svona
ungur. Þegar hann eldist lærir
hann að þekkja sjálfan sig, vita til
dæmis hvenær hann er að veikjast
og þá getur hann einnig nýtt sér
betur samtalsmeðferð. Enn hefur
ekki tekist að finna lyf handa
honum við hæfi. Þetta er lang-
hlaup og við bíðum eftir að kom-
ast í meira jafnvægisástand þegar
hann eldist. Þetta hefur áhrif á
alla fjölskylduna og heimilislífið
og við köllum hann stundum litla
rússíbanann okkar,“ segir Helga
brosandi. „Það eru engir tveir
dagar eins og það þarf meðvitað að
halda í gleðina þegar maður vakn-
ar á morgnana.“
GEÐSJÚKDÓMAR EKKERT TIL AÐ FELA
Geðsjúkdómar hafa löngum verið
feimnismál þeirra sem veikir eru
og fjölskyldna þeirra. Helga segir
mikilvægt að tala opinskátt um
sjúkdóminn og að þau hjónin hafi
strax tekið þá ákvörðun að láta fólk
vita hvað um væri að ræða.
„Ég veit að margir treysta sér
ekki til að ræða þessi mál en við
látum alla vita af þessu. Þetta er
ekki neitt til að fela og þó Óskar
viti sjálfur ekki endilega hvað sjúk-
dómurinn heitir þá veit hann að
hann er með sjúkdóm, sem veld-
ur því að hann missir stjórn á sér.
Nágrannar okkar vita þetta því
stundum er ástandið þannig að við
þurfum að halda Óskari. Þá þarf
að vera á hreinu hvað er að ger-
ast, að við séum ekki að misþyrma
barninu.“
Helga segir stundum koma á
fólk þegar þau láti vita að Óskar
sé með geðsjúkdóm en yfirleitt taki
fólk því vel. Hreinskilnin auðveldi
öll samskipti.
„Foreldrar skólafélaga hans eru
til dæmis þakklátir að fá að vita af
þessu og hvernig á að tækla Óskar
þegar hann er í heimsókn. Þau
geta þá útskýrt þetta fyrir sínum
börnum og þegar hann fór nokkr-
ar vikur úr skólanum vissu krakk-
arnir alveg út af hverju og honum
var boðið í öll afmæli á þeim tíma
eins og öðrum. Öll samskipti við
Laugarnesskóla hafa líka verið
frábær og við höfum fengið alla þá
hjálp sem við höfum beðið um þar.“
LEITA ÞARF UPPI AÐSTOÐ
Að þessu sögðu bætir Helga þó
við að foreldrar þurfi að leita eftir
liðveislu sjálfir. Ekki liggi alltaf
ljóst fyrir hvert eigi að snúa sér
og stundum sé erfitt að taka upp
símann.
„Það er ekki mikið talað um
þessa hluti yfirleitt og maður þarf
bara að leita uppi aðstoð. Vegna
þess hve Óskar er ungur höfum við
hálfpartinn lent á milli en ég veit
til þess að hjá Geðhjálp er verið að
setja upp foreldrahóp ungra barna
með geðsjúkdóma. Við höfum
einnig verið í foreldrahópum hjá
BUGL og starfsfólkið þar hjálp-
ar okkur mikið. Sjálf höfum við
hjónin farið í hjónaviðtöl okkur til
stuðnings en þetta er mikið álag á
hjónabandið líka. Við reynum líka
að gefa okkur tíma til að hreyfa
okkur og það hefur mikið að segja.
Einnig fer Óskar í stuðningshelgi
einu sinni í mánuði til afa síns og
ömmu. Þá fáum við andrúm til að
hlaða batteríin og litla systir hans,
sem er sjö ára, fær tíma út af fyrir
sig því auðvitað er þetta álag fyrir
hana líka.“
Spurð hvort erfitt hafi verið að
horfast í augu við að eiga barn með
geðsjúkdóm segir Helga það ekki
hafa verið tilfellið hjá þeim hjón-
um og þau horfi björtum augum á
framtíðina.
„Það var ekki svo erfitt að viður-
kenna vandann, frekar að með-
taka að hann sé til staðar. Ég hef
til dæmis enn ekki áttað mig á því
að ég á langveikt barn, ég gleymi
því stundum,“ segir hún hlæjandi.
„Í grunninn er Óskar yndislegur
drengur og í raun félagslega fær,
hann á mikið af vinum og það er
mjög mikilvægt. Ég er bjartsýnis-
manneskja að upplagi og horfi bara
á þetta sem langhlaup sem muni
ganga vel.“
Litli rússíbaninn okkar
Ásgeir Óskarsson og Helga Björg Dagbjartsdóttir með Óskar og Sigrúnu Birtu. MYND/VALLI
„Ég veit að margir treysta sér ekki til að ræða þessi
mál en við látum alla vita af þessu. Þetta er ekki neitt
til að fela.“