Sameiningin - 01.09.1913, Blaðsíða 12

202
samvizkuna" — einsog- Napóleon komst sjálfr að orði. En Napóleon
var ekki ánœgðr með það aS heyja stríS aSeins til aS friða samvizk-
una. Hann þurfti aS blása hermönnunum móS í brjóst meS því aS
fá þeim eitthvaS annaS til aS berjast fyrir. Eitt hiS fyrsta verk hans
var aS gefa út svo hljóSandi áskorun til hermannanna:
„Hermenn góSir! Þér eruö illa haldnir og hálf-naktir; stjórnin
er komin í stór-skuld viS ySr og getr ekki borgaS. ÞolgœSi ySar og
hugrekki er ySr til sœmdar, en aflar ySr hvorki fjár né frama. Nú
vil eg leiSa ySr inn-á eitthvert hiS frjósamasta sléttlendi í heimi; þar
bíSa yðar mik'lar borgir og auöug héruö; þar bíSr yöar heiSr, frægS
og allsnœgtir. Kæru félagar! hvort mun ySr bresta dugr, er á
reynir ?“
ÞaS var einsog hermennirnir vöknuSu af dvala viS áskoran þessa.
Þeir eygSu árangr fram-undan. Þeir hleyptu nú ekki lengr úr byss-
um sínum til aS friöa samvizkuna, börSust ekki lengr til aS halda
hermanns-heiSri sínum óskertum, heldr til aS sigra — og þeir unnu
sigr.
LiSin eru nú nokkur ár síSan eg las um þetta í æfisögu Napóleons,
en ummæli hans um frakkneska herinn, þau er hér voru til fœrS, fest-
ust einhvern veginn í huga mínum. ÞaS er einkennileg hugsun og
hrottaleg—þetta, aS skjóta á menn til þess að friSa samvizkuna. En
samt sem áSr er einmitt í þessum orðum Napóleons fólginn sannleikr,
sem heima á í andlegum málum jafnt sem veraldlegum; og hann er
þessi: Hversu gott sem málefni þaS er, sem menn berjast fyrir, og
hversu góSir hermenn, sem þeir eru sjálfir, þá er aldrei einhlítt aS
berjast í þeim tilgangi einum, aS friSa samvizkuna. Menn þurfa aS
koma auga á einhvern þann ávinning, er verSr sé baráttunnar, til þess
aS þeir geti boriS sigr úr b}Hum. Og þessi sannleikr verSr alls ekki
aS ósannindum, þá er um k'ristna menn er aS rœSa. Hafi þeir enga
sterkari hvöt til aS berjast hinni góSu baráttu en þessa löngun eftir
því aS ganga ámælislausir af hólmi, þá er afar hætt viS, aS þaS
ámælis-leysi veröi eini árangrinn, er þeir geti sýnt.
Eg ætla alls ekki aS fara aS gjöra dýrling úr Napóleoni. Mér
dettr ekki í hug aS gjöra metorSagimd hans eSa fégrœðgi hermanna
hans aS fyrirmynd kristinna manna. Því fer mjög fjarri. En eg
vildi-benda ySr á þennan kafla úr æfisögu Napóleons sem skýrt dœmi
þess, aS „böm þessa heims eru kœnni í viSreign sinni við kynslóS
sína en börn ljóssins.“ Einnig ber oss aS minnast þess, aS jafnvel
sannkristinn maSr er samt sem áSr maðr, alveg einsog vatniS er samt
sem áðr vatn, þótt tár-hreint verSi og renni í nýjum farvegi. Allir
menn, þeir beztu og þeir verstu, eiga aS minnsta kosti sammerkt í
einu: Þeim verðr ekkert ágengt, hvorki illt né gott, nema þeir viti
víst, hvaS þeir vilja, og keppi svo eftir því.
Og meira aS segja, þaS er svo langt frá aS Napóleon sé meS þessu
settr kristnum mönnum aS fyrirmynd, aS hann var hér í raun og veru
aS breyta eftir fyrirmynd kristindómsins, líkja eftir guSi sjálfum.