Fréttablaðið - 24.06.2011, Qupperneq 17

FÖSTUDAGUR 24. júní 2011 17
Sú yfirlýsing RÚV að stöðin myndi ekki sýna barnaþætti
þar sem erlendum orðum er skot-
ið í samræður, gjarnan í kennslu-
skyni, er án efa með fýlupúka-
legri fréttum á þeim hluta ársins
2011 sem er að líða.
Einn slíkra þátta, Dóra land-
könnuður, er gæðaefni og fjallar
um Dóru sem ásamt óeðlilega
glaðbeittum apa ferðast um
heiminn og hittir ýmsa kvisti.
Margir þeirra tala ensku. Þetta
eru allt saman fullkomlega rök-
rétt og góð skilaboð: Í útlöndum
eru útlendingar sem margir tala
útlensku. Maður þarf stundum að
læra útlensku til að tala við þá.
Þrátt fyrir það sem stundum
var haldið fram voru þættirnir
ekki skrifaðir til að kenna
spænskumælandi börnum ensku,
heldur öfugt, því í upprunalegu
þáttunum er útlenskan spænska.
Það eru sterk skilaboð, tungu-
mál skiptast ekki í betri og verri.
Við getum ekki gert kröfu um
að aðrir læri ensku, eða annað
tungumál sem okkur er tamt að
tala, sérstaklega þegar við erum
á ferðalagi. Sömu kröfu má alveg
eins gera til okkar.
Tákn um gæði
Það var tilfinningarík stund á
þingpöllum þegar Alþingi sam-
þykkti að viðurkenna táknmál
sem opinbert tungumál á Íslandi.
Ég get mér þess til að tárin
hafi ekki verið vegna einhverra
tækniatriða eða væntinga um
útgjöld. Slík lagasetning er ekki
síður viðurkenning sem veitir
tungumálinu ákveðinn sess. Það
er líklega ágætt, þótt ekki sé
nema til þess að slá á fjölda rang-
hugmynda um táknmál, til dæmis
að ekki sé um að ræða sjálfstætt
tungumál heldur aðra framsetn-
ingu á íslensku, eða að táknmál
sé eins alls staðar í heiminum,
sem er ekki tilfellið.
„Skoladu a ter klofid”
Notkun tungumáls er póli-
tískt mál. Það er ekki þannig að
frönskumælandi Kanadabúar
kynnu ekki að haga sér nálægt
stöðvunarskyldum ef þar stæði
STOP en ekki ARRÊT eða villtust
ef götunöfn væru á ensku einung-
is.
Notkun tungumáls kemur upp
um þá stöðu sem tungumálið
hefur.
Sem Íslendingur sem skilur
pólsku þá kemst ég ekki hjá því að
upplifa stöðu pólskunnar í opin-
beru rými. Hún gefur oft fyndna
mynd af ímynd minnar gömlu
þjóðar. Dæmigerð pólsk áletrun
í Reykjavík er „ekki taka vorur
inna Bad,” „haegt ad kojpa síg-
aredur her”, „tjopnaður kaerður til
Lögreglu”. Uppáhaldið mitt er ljóð-
rænt skilti raftækjabúðar á höfuð-
borgarsvæðinu, þar sem segir
einfaldlega „BAKPOKAR NEI!”
Frekar augljós skilaboð, einungis
á pólsku, en ekki öðrum tungu-
málum. Meðan ég man, af hverju
notar enginn bakpoka hér á landi?
Aðskotahlutur eða minnihluti?
Sænskumælandi Finnar eru um
6% íbúa Finnlands. Þeir gefa út
eigin blöð, reka leikhús, grunn-,
framhalds- og háskóla. Sænska er
eitt af tveimur opinberu tungu-
málum Finnlands. Til saman-
burðar þá eru pólskumælandi
íbúar Íslands um 3%. Þetta gerir
pólska minnihlutann á Íslandi
með stærri Pólverjaþyrpingum
heims. Að sjálfsögðu miðað við
höfðatöluna góðu.
Kröfur þess efnis að fjölga
opinberum stofnanatungumál-
um á Íslandi eru sennilega varla
tímabærar, né endilega mjög
skynsamlegar út frá hagkvæmn-
issjónarmiðum. Enda þurfa sum
tungumál á Íslandi frekar á ein-
hvers konar hugarfarsviður-
kenningu að halda, heldur en
einhverri formlegri lagalegri við-
urkenningu. Með hugarfarsviður-
kenningu á ég við að fólk venjist
því að fullt af fólki hér er full
alvara með að tala önnur tungu-
mál en íslensku sín á milli. Að
sama skapi er það orðin raunin að
fullt af Íslendingum hefur annað
tungumál en íslensku að móður-
máli, og hefur ekki í hyggju að
breyta því, óháð því hvort það
læri íslensku vel eða ekki. Enda
skipta menn ekki um móðurmál
frekar en menn skipta um móður.
Í þeirri viðleitni til að standa
vörð um eigin menningu megum
við ekki festast í því að sjá ógn í
hverjum hól. Í þeim fjölda íbúa
af erlendum uppruna sem búa
hérlendis og kunna önnur mál en
íslensku felast mun fleiri tæki-
færi en hættur fyrir íslenskt
samfélag. Af því fólki og tungum
þess stafar okkur engin ógn.
Ekki frekar en okkur stafar sér-
stök ógn af einhverjum íkorna
með mexíkanahatt úr talsettum
bandarískum sjónsvarpsþætti
sem segir örfá orð á ensku, með
furðulega íslenskum hreim.
Allt annað mál
17. júní 2011 var enginn smá-ræðis hátíðisdagur. 200 ára
afmæli þjóðardýrlingsins Jóns Sig-
urðssonar.
Veðrið var þokkalegt og ég
ákvað að drífa mig niður á Aust-
urvöll. Þar með væri ég líka búin
að afgreiða göngutúr dagsins en ég
bý vestast í Vesturbænum.
Ég sá fram á að verða komin
á staðinn tíu mínútum áður en
athöfnin hæfist og gerði mér vonir
um að komast á góðan stað, jafnvel
að ná mér í sæti.
En þegar inn á völlinn kom
blasti við mér undarleg sjón. Stór
hluti hans var afgirtur. Innan girð-
ingar stóðu lögregluþjónar og þar
var líka upphækkaður pallur með
sætum fyrir forsetann og annað
íslenskt fyrirfólk. En utan girð-
ingarinnar voru líka Íslending-
ar, margir með börnin sín. Þeir
voru eins og ég komnir til að sjá
og heyra það sem fram færi. En
vandinn var að fæstir sáu nokkurn
skapaðan hlut. Við vorum of langt
í burtu og trén sem prýða Austur-
völl skyggðu líka á. Ég varð reið
og fúl. Af hverju máttum við ekki
fylgjast með? Var þessi hátíð ekki
fyrir okkur öll? Var hún bara fyrir
nokkra útvalda?
Þegar mér er misboðið á ég það
til að skauta yfir lög og reglur og
á endanum laumaðist ég inn fyrir
girðinguna. Þar var ung lögreglu-
kona sem stöðvaði mig. Ég spurði
hvernig stæði á þessu og hún sagði
að það væri gert til að tryggja
öryggið. Við röbbuðum aðeins um
málið og kvöddumst með vinsemd.
Hún var bara í vinnunni sinni og
engin ástæða til að hnýta í hana.
Ég fór að svipast um eftir hættu-
legu fólki. Þarna var kona með
regnhlíf sem skagaði hátt upp í
loft. Á henni var kóróna og mynd
af trúð, sýndist mér. Svo voru ein-
hverjir tveir með lítil spjöld, trú-
lega með mótmælum. Allt var
þetta fólk þögult og áreitti ekki
nokkurn mann.
Ég gafst upp og hélt af stað
heim. Á leiðinni velti ég því fyrir
mér hvað væri að gerast í þessu
þjóðfélagi. Var hræðslan og hug-
leysið búið að ná undirtökum í
þeim mæli að ekki væri þorandi
að halda hátíðadagskrá fyrir
almenning ef stjórnmálamenn og
annað fyrirfólk væri til staðar? Ég
veit ekki hverjir stjórnuðu hér og
ákváðu að útiloka okkur en mér
finnst þeir aumkunarverðir.
Þegar heim kom kveikti ég á
sjónvarpinu og þar blasti við mér
hátíðin á Austurvelli, nota bene
allt sem gerðist innan girðingar.
Ég vil því gefa réttum og slétt-
um Íslendingum það ráð að sitja
bara framan við sjónvarpið næst
en reyna ekki að sýna einhverja
þjóðrækni með því að fara niður
á Austurvöll.
Það er ekkert fyrir okkur.
Ég býst við að þegar upp er
staðið hafi ýmsir verið fúlir þegar
heim var haldið og þeir höfðu
misst af fjörinu. En ég er nokkuð
sátt því að ég hafði allavega minn
daglega göngutúr upp úr krafsinu.
17. júní hátíðadagskrá
Fyrir hvern?
Pawel Bartoszek
stærðfræðingur
Í DAG
Samfélagsmál
Iðunn
Steinsdóttir
rithöfundur