Íslendingur - 01.06.1955, Side 4

í S L E N D I N G U R
Miðvikudagur 1. júní 1955
Þoð/ sem htn blödin segja
Hver er orsök vaxtaokursins ?
í tilefni af útvarpserindi dr. Jóiannesar Nordal nýlega um okur-
lánastarfsemi og orsakir hennar, b'rtist grein í „Nýjum tíðindum“
þann 18. maí s.l. um hið sama efni, og leyfir íslendingur sér hér
með að birta meginhluta hennar:
Lánsfjárskortur hefir löngum | ur þó að telja líklegas'a til að ná
þeim árangri, að koma á slíku
j afnvægi á lánsfj ármarkaðinum,
að ú'rýma megi okri og öðrum
fyrirbrigðum svartamarkaðar í
sambandi við lánastarfsemi.
Vaxtapólitík
opinberra aðilja.
Hæð vaxta á lánsfjarmarkaðin-
um er ákveðln af bönkum og r'k-
isvaldi. Við ákvörðun vaxtarma
koma auðvitað mörg sjónarmið
til greina, og gæti eitt þe'rra ver-
ið það, að ákveða þá með '.illiti
til þess að um jafnvægi sé að
ræða á lánsfjármarkað.núm í of-
angreindum skilningi. Þannig
myndi hæð vaxtanna og ákveðast,
ef lánamarkaðurinn væri frjáls,
þ. e. án opinberrar íhlutunar.
En þessa sjónarmiðs hefir eklci
gætt nema að takmörkuðu Ieyti,
j er hinir opinberu að'.lar hafa á-
vextina, og á það sér í
lagi við um ríkisvaldlð. Hefir það
jafnan að meira eða minna ley'i
beitt áhrifum sínum til þess að
verulegur hluti útlána banka og
annarra lánastofnana ætti sér
stað við lægri vöx'um en svara
til jafnvægis framboðs og eftir-
spurnar Iánsfjár.
Tilgangur hinna lágu vaxta er
að jafnaði sá, að styrkja með því
fjárhagslega þá starfsemi, er nýt-
hinna hagsiæðu vaxtakjara.
Þannig hefir hið opinbera ákveð-
ið hámarksvexti af lánum til út-
flutningsframleiðslu, ræktunar-
framkvæmda, byggingafram-
kvæmda í bæjum og sveitum o. fl.
Eru vextir þessir, svo sem kunn-
ugt er, til mikilla muna lægri en
verið gæti á frjálsunr lánamark-
aði, jafnvel Iægri en innlánsvext-
ir eru almennt nú hjá bönkum og
verið tilfinnanlegt efnahagsvanda
mál á íslandi. En með lánsfjár-
skorti er venjulega átt við það,
að ekki er hægt að fullnægja eft
irspurninni eftir lánsfé, miðað
við hinn ríkjandi vaxtafót. Þrjár
leiðir myndu koma til greina til
þess að ráða bót á því misvægi,
sem hér er um að ræða. Það væri
í fyrsta lagi hægt að hugsa sér
það, að framboðið af lánsfé væri
aukið nógu mikið til þess að eft-
irspurninni mætti fullnægja. í
öðru lagi væri hægt að takmarka
ef'irspurnina, svo að jafnvægi
næðist, og í þriðja lagi er auðvit-
að hægt að hækka vextina nógu
mikið til þess að jafnvægi náizt
á þann hátt milli framboðs og eft-
irspurnar lánsfjár.
Af þessum þrem leiðum, sem
til greina koma í þessu efni, er
fyrsta leiðin eðlilega sú vinsæl-
asta. En örðugleikarnir á því, að
leysa vandamálin á þann hátt eru
meiri en virðast kann við yfir-1 ^
borðslega athugun. Því er stund-
um haldið fram, að þennan
vanda megi leysa á þann einfalda
hátt, að bönkunum verði gert að
f ullnægj a lánsf j áref tirspurninni,
enda þótt vaxtafótur sé lægri en
svo, að á þann hátt geti myndast
jafnvægi á lánamarkaðinum.
Bankarnir yrðu þá að lána
meira út en næmi því sparifé, er
þeim bærist, og yrði afleiðingin
verðbólguþróun.
Vandamál lánsfjárskortsins ur
verða því ekki leyst með því móti,
þar sem grundvallarorsök hans er
ónógur sparnaður, ekki hitt að
nóg sé gefið út af seðlum. Aukn-
ing framboðs af lánsfé getur að-
eins átt sér stað með því móti að
sparnaður sé aukinn, en enda þótt
menn séu yfirleitt um það sam-
mála, að aukin sparifjársöfnun sé
æskileg, er ekki auðvelt að auka
hana í skyndi, og verður sú hlið
málsins ekki nánar rædd hér.
Jafnvægi á lánsfj ármarkaðinum
er einnig hægt að koma á með því
móti, að dregið sé úr eftirspurn
eftir lánsfé. — Mætti gera það
með því móti að hækka t.d. skat’a
eða öðrum ráðstöfunum, er
minnka fjárráð manna og kaup-
getu. — Slíkar ráðstafanir eru þó
jafnan miður vinsælar og getur
vart talizt eðlilegt, að þær séu
gerðar í þeim tilgangi einum, að
ná jafnvægi á lánsfjármarkaðin-
um.
Þá er að lokum þriðja leiðin,
en hún er sú, að vextir séu á-
kveðnir það háir, að hægt verði
að fullnægja eftirspurninni eftir
öllum þeim lánum, sem sæmileg
trygging er sett fyrir með því
móti. Því verður ekki neitað, að
ýmis vandkvæði myndi það
hafa í för með sér að fara þá
leið, svo sem nánar verður greint
frá hér á eftir, en þessa leið verð-
við að jafnaði, þegar talað er um
lánsfj árskort.
Vaxtafriðindin megin-
orsök okutlóna-
starfseminnar.
Þar sem verulegur hluti þess
fjármagns, sem lil ráðstöfunar er
til útlána, er samkvæmt áður
sögðu bundinn í lánum, sem
njóia vaxtafríðinda, verður eðli-
lega um mikla ófullnægða eft’r-
spurn lánsfjár að ræða. Þessi
ófullnægða eftirspurn myndar svo
jarðveginn fyrir okurlánastarf-
semina. Menn kjósa heldur að
greiða háa vexti af lánum sínum,
en að eiga engan kost öflunar
lánsfjár. Hér er um að ræða al-
gera hliðsíæðu við t. d. húsaleigu
markaðinn. Hinar opinberu ráð-
stafanir til þess að halda húsa-
leigunni í skefjum, hafa orsakað
hina miklu ófullnægðu eftirspurn
eftir húsnæði, sem aftur er undir-
s'aða okurhúsaleigu. A sama hátt
hefir verðlagseftirlitið og skapað
svartan vörumarkað, gjaldeyris-
hömlurnar, svartan
márkað o. s. frv.
Okurstarfsemin
er
gjaldeyris-
þann'g í
rauninni afkvæmi haftastefnunn-
ar og opinberrar íhlutunar um
efnahagsmál. Má að ýmsu leyti
telja það kaldhæðni örlaganna,
að það skuli að jafnaði vera
sömu pólitísku að'.larnir, sem
halda fastast í haftastefnuna í
efnahagsmálum, og vandlætinga-
fyllstir eru yfir afsprengi s'efnu
s'nnar, okur- og svartamarkaðs-
v ðsk'p'unum í öllum sínum
myndum.
Á því skal að lokum vakin at-
hygli, að okurlánastarfsemi eins
og öðrum svartamarkaðsfyrir-
brigðum, verður ekki útrýmt me'ð
skipun opinberra rannsóknar-
nefnda og eftirliii. Slíkt er me'ð
öllu gagnslaust, meðan efnahags-
vandamálum er þannig skipað,
að jarðvegur sé fyrir sl ka s'arf-
semi. En þann jarðveg er aðe'ns
hægt að uppræla á þann hátt að
koma á jafnvægi á lánamarkaðin-
um og í verðlagsmálum. Að því
er lánsfjármarkaðinn snertir, er
auðveldas'a leiðin iil þess að
koma á slíku jafnvæg! sú. að af
nema öll vaxtafríðindi og ákveða
’ánsfjárvextina svo háa, að hæg'
sé að fullnægja eftirspurn eftir
öllum þeim lánum, sem viðunand'.
trygg'ng er boðin fyrir.

II iiddir kvciina
i

AÐ BORÐA OFT EN
LÍTIÐ í EINU.
blóðinu og draga þannig úr sult-
artilfinningunni.
Dr. Stare ráðleggur að borða
rlestum læknum og heilsufræð I ..v „
c goðan og nærandi morgunverð,
mgum virðist koma saman um,
að offita sé manninum ekki ein-
ung.'s óþægileg heldur og heilsu-
spillandi og geti sty't honum ald-
ur. Um þetta vandamál er því
mikið ritað og rætt. Nýlega hefi
ég lesið í tveimur tímari’um
greinar um þetta, eftir Dr. Fred-
rick J. Stare, formann næringar-
rannsóknardeildar Harvard há-
skólans. Telur hann, að það íólk,
sem þjáist af off'tu sé miklu hæt'-
ara en öðru fólki við æðakölkun,
hjartabilun og sykursýki, auk
þess sé því meiri hætla bú’n, ef
öðrum s'ofnunum, er taka á móti ^ ÞaS Þarí SanSa undir upp-
innlánsfé. Mjög verulegur hluti skurð.
Dr. Stare segir, að algengasta
og venjulegasta orsök off.'u oé of-
át, en ofát orsakast vitanlega af
góðri matarlyst. Þess vegna verði
því þá sé sykurmagnið í blóðinu
á lágu s'igi, drekka glas af mjólki
um kl. ellefu, ’ stað þess að drekka
það með mlðdegisverðinum, því
það hækki aftur sykurmagnið og
maður sé því ekki eins lystugur j
um hádegið, borða epli eða smá-
bi a af einhve.ju kl. 3 e. h., létta
mállíð um kl. 6, og svo glas af
mjólk, ávöxt eða smábita um
há talíma. — Galdurinn er að
borða næringargóða fæðu, en lít-
ið af henni við venjulegar máltíð-
ir, en draga úr lystinni, með því
að fá sér smábi'a milli máltíða.
íturvöxnu Jconurnar
þess fj ármagns, sem til ráðstöf- Dr. Stare segir, að algengasta ', _ ,.
. i í rr , . ú/ Jja.i-cyjunni.
unar er til útlána, er bundið slík- og venjulegasta orsok off/u ce of-
um lánum. át, en ofát orsakast vitanlega af Vorið 1953 ferðaðist Dr. Stare
Eftirspurn eftir slíkum lánum SÓSri matarlyst. Þess vegna verði asamt morgum oðrum hedbrigð-
er eðlilega miklu meiri en hægt hiS feillaSua fólk að f'nna ráð til isfræðingum á vegum World
er að fullnægja, og verður því að Þess að draSa ur ma'arlöngun Heal h Orgamzation td Indones u.
, . . ,v . . i cÞeir voru tvo mánuði í ferðinni
beita meira eoa minna s rangrj \ bAI1111* i
„skömmtun“ slíkra lána. Allir, Næringardeild Ilarvard háskóla °S voru len8st af á Bali-eyjunni.;
sem eiga þess kost að fá lán með' hefir ve:ið að rannsaka hvað,Þar sera nærmgarfræði var sér 1
valdi því, að menn finni til hung- Srein Or.
urs, og hefir komizt að þeirri nið-
urstöðu, að það fari mikið eftir
sykurmagninu í blóðinui Þegar
sykurmagnið lækkar niður fyrir
ákveðið stig, verður maður svang
hagnýtum kjörum, vilja auðvitað
taka sem mestar fjárhæðir að
láni, jafnvel umfram þörf til
þeirra framkvæmda, sem ætlunin
er að styrkja með þessu móti. Af
þessu leiðir eðlilega, að um
mikla ófullnægða eftirspurn eftir
lánsfé verður að ræða. Bæði á
þe'm sviðum, er njóta vaxtafríð-
indanna og á öðrum sviðum, en
það er einmitt þetta, sem átt er
Flestar fæðutegundir mynda
blóðsykur, og ekki þarf nema lít-
inn bita af einhverju maa'rkyns
til þess að hækka sykurmagnið í
Stares, vakti það sér-!
staka alhygli hans, að hann sá
aldrei Bali-konu, sem var of feit.
Þær fáu feitu konur, sem hann
sá, voru undantekningarlaus' ann-
að hvort kínverskar eða hollenzk-
ar, en aldrei baliniskar konur!
Þótt þetta stafi að einhverju leyti
af því, að þær hafa nægilega lík-
amsáreynslu og hreyf'ngar, þá
Framh. á 10. síðu.
Vísnabálkur
í hríðarupprofinu eftir norð-
anáhlauplð á dögunum, varð E.
Á. þessi vísa af munni:
Norðra bakka kólguklakkar
kátir hlakka fjöllum á,
vor ins rakka veldi skakka
vonzku frakkir t.l að sjá.
Þá koma hér til viðbótar nokkr-
ar vísur úr Hafnarfjarðaiþætti
Sveins Ásgeirssonar:
Vo.sins gróður vaknar senn,
veitist þjóðum friður.
Lætur rnóðan mása enn
margur ljóðasmiður.
Þegar ég stóð á verkfallsverði
var mér stundum nokkuð kalt,
angurstár af augum þerrði,
engum lét þó benzín falt.
Stúlku hef ég eitt sinn átt
artir meður tvennar.
Ald.ei verður sál mín sátt
við sokkabandið hennar.
Enda fékk ég auga b.átt
oft af völdum hennar.
Víst er neyð á langri leið
að lemjast hörðu grjóti.
Ekkl er heiðargatan greið,
sem gengin er upp í móti. (K. í.)
Eins og jafnan áður, var áheyr-
endum boðið að bo'na fyrrihluta
vísu. Bárust 89 botnar, en verð-
laun hlaut Guðmundur Gu'ð-
mundsson. Fyrri hluti vlsunnar
var þessi:
Ilamarinn í Hafnarfirði
horfir yfir land og ræ,
en boln G. G.:
það er ekki cink's virði
að eiga heima í slíkum bæ.
Þá hefir Vísnabárcur'nn náð í
nokkrar vísur eftlr Guðlaugu á
Sólvangi:
BOTNAÐ.
Nálgas: vorið Norðurland,
nóttin sty list éðum.
Fara þe r að flétta band
úr fögrum ástarljóðum.'
BOTNAÐ.
Gott cr að d.ckka ai lífsins lind
cg lofa þekkinguna.
Þarna fékk ég fyrirmynd
að forðast blekk'nguna.
FOSSINN MINN.
Geisla þegar glampi skin
gegnum kaldan vetur,
kveður fossinn kvæðin sín,
kann þau enginn betur.
Það er eina unun þín
að elta sólarkossinn.
Kemu." bráðum kveðjan mín,
kæri lækjarfossinn.
LÓAN ER KOMIN.
Litla ble suð lóan mín,
léttist flugið vors um geiminn,
lipurt syngur ljóðin sín:
lof sé þeim er gerði heimlnn.
KHRKS