Íslendingur - 18.12.1958, Page 2

2
JÓLABLAÐ ÍSLENDINGS 1958
11 —'
Fimmtudagur 18. desember 1958
í októbermánuði síðastliðnum dó páfinn í
Róm, Píus XII., og skömmu síðar var eftirmaður
hans kjörinn, Roncalli kardínáli, sem tók sér
nafnið Jóhannes XXIII. Um þessa atburði hefur
verið svo rækilega ritað í blöðunum, að óþarfi
er að rifja þá upp, en ekki er úr vegi að skyggnast
inn í ríki páfans eins og það er nú.
Páfaríkið eða Vatikanið, eins og það venjuleg-
ast er nefnt nú, er minnsta sjálfstæða ríkið á jörð-
unni, aðeins 44 hektarar lands eða sem svarar
tæpum 140 vallardagsláttum. Það fer ekki mikið
fyrir því í miHjónaborginni, en þrátt fyrir það
gætir áhrifa þess um víða veröld. í hugum hundr-
uð milljóna manna í öllum álfum heims er það
heilög grund og friðhelgur griðastaður ómetan-
legra andlegra verðmæta, lista og vísinda, og að-
almarkmið þessa litla ríkis í veraldlegum málum
er að varðveita frið á jörðu.
Langt álengdar gefur að líta tignartákn Vati-
kansins, hvolfþak Péturskirkjunnar miklu, sem
sést úr margra mílna fjarlægð, og er líkast því
sem það svífi í lausu lofti í hitamóðunni yfir
hvítum þökum heimsborgarinnar. Klukkur kirkj-
unnar eru svo geysistórar og hljómsterkar, að þær
yfirgnæfa allar aðrar klukkur borgarinnar.
Framan við kirkjudyrnar eru afar stórfelld, fjór-
föld súlnagöng; liggja þau í sporöskjulöguðum
hring, opin til beggja hliða og rúma um 100 þús.
manna. Þar er oftast hvert rúm skipað, þegar páf-
inn kemur fram á svalir íbúðar sinnar og blessar
mannfjöldann.
Péturskirkjan er stærsta kirkja kristninnar og
stendur á grunni, sem kristnir menn hafa talið
lieilagan um 19 alda skeið, en það er gröf Péturs
postula. Undir hellulögðu gólfi hennar er heilt
völundarhús grafhvelfinga og fornra rómverskra
rústa, en hæðin frá gólfi upp á efsta tind gull-
krossins á hvolfþakinu er 141 metri. Þegar staðið
er á miðju gólfi hennar er sem vængjablak helg-
innar berist út í hvern kima þessa geysistóra húss
og þaggi niður skóhljóð þúsundanna, sem stöð-
ugt eru að koma eða fara. Þar er ferðafólk frá
öllum löndum heims, alvarlegir, skeggjaðir
munkar í ilskóm, nunnur með ýmiss konar höfuð-
búnað og trúrækið fólk alls staðar að, sem komið
er til að skrifta og létta af samvizku sinni fargi
þungra synda.
Kirkjan sjálf tekur 50—60 þús. manns, og á
hátíðum er hún ævinlega sneisafull. Súlurnar,
sem eru 800 að tölu, eru þá skreyttar vafningum,
kertin loga á 44 ölturum, og mannmergðin verður
gripin lotningu og fjálgleik. Hinn nafnfrægi,
svissneski lífvörður páfans er klæddur glæsileg-
um einkennisbúningum með rauðum, gulum og
bláum röndum, hjálmum með fjaðraskúfum og
vopnaður fáguðum brynþvörum. Tignir kirkju-
höfðingjar bera fjólubláar eða purpuralitar káp-
ur, en lögregluliðið, sem eingöngu er skipað tign-
um mönnum, og kammerherramir eru einnig við-
staddir, kápuklæddir og með sverð við hlið. En
hrifning mannfjöldans nær fyrst hámarki sínu,
þegar hans heilagleiki, páfinn, klæddur gull-
saumaðri kápu og með þrefalt mítur á höfði, er
horinn í burðarstól upp að altarinu. Hann lyftir
upp hendi sinni, blessar mannfjöldann, og um
leið lýstur upp þúsundrödduðu fagnaðarópi:
„Viva il Papa“, — páfinn lifi!
Allir hafa frjálsan aðgang að hátíðahöldum
kirkjunnar, hvort sem þeir eru kaþólskir eða ekki.
Sama er að segja um flest lista- og bókasöfn
Vatikansins, sem eru gífurleg að vöxtum og verð-
mæturn, en önnur svæði þess eru lokuð gestum,
nema þeir hafi í höndum aðgangsskírteini, sem
veiti þeim leyfi til að fara fram hjá svart- og
hvítrákóttu slánni, þar sem árvakur Svissari
stendur með brynþvara við hlið.
í þessu litla, sjálfstæða ríki er einkennilegt
sambland af fornu og nýju. Á fjórðu öld var
þarna reist eldri Péturskirkjan, sem var tígul-
steinsbygging með tréþaki. Hún stóð yfir þúsund
ár, var þá að falli komin og var rifin, en í hennar
stað var reist kirkja sú, er þar stendur enn í dag;
var hún hálfa aðra öld í smíðum (1453—1609).
Allt fram á síðari hluta 19. aldar náði páfa-
ríkið yfir þvera Ítalíu allt frá Ravennu til Róma-
borgar, en þegar Italía sameinaðist í eitt ríki,
réðst Victor Emanuel, fyrsti konungur landsins
inn í páfaríkið og settist að í Rómaborg. Það var
í septembermánuði 1870. Þá settist páfinn í
„sjálfviljuga fangavist“ í Vatikaninu. Eftirmenn
hans fóru að dæmi hans, þar til er Mussolini gerði
sáttasamning við Vatikanið árið 1929. Þá var
það gert að sjálfstæðu, veraldlegu ríki með full-
um réttindum til að taka á móti og senda út stjórn-
arfulltrúa, og um leið var landareign þess lýst
friðhelg.
Vatikanið gefur út sérstök vegabréf handa
borgurum sínum. Þeir eru undanskildir lögum og
skattálögum ítalska ríkisins, svo að þeir njóta
mikilla forréttinda. Hins vegar eru þeir ekki
rnargir. Ef þeir aðeins búa í ríkinu, en eru ekki
fæddir þar, verða þeir að endurnýja dvalarleyfi
sitt á hverju missiri, nema þeir séu í þjónustu
ríkisins, kvongaðir eða eigi þar foreldra. Konur,
sem þar eru fæddar, missa ríkisborgararétt sinn,
þegar þær giftast, og eins er um karla, þegar þeir
verða 25 ára, ef þeir eiga ekki sérstöku starfi að
gegna í Vatikaninu. — íbúarnir í þröngum göt-
um ríkisins rúma ekki mikið yfir 1000 manns.
Stjórnarsetur og íbúð páfans, Palazzo Apost-
olico, er heilt völundarhús með allt að því 1100
herbergjum og 100 stigum. Frá bronshurðinni
inn að San Damaso-garðinum og inn í höllina
liggja fjögur þrep, sem allir verða að ganga upp,
ef þeir ætla að fá áheyrn hjá hans heilagleika.
— í öðrum hluta Vatikansins eru fjölmargir sal-
ir, lista- og bókasöfn og þar er stytzta járnbraut í
heiminum. Hún er aðeins fáir metrar að lengd,
en hún er tengd ítalska járnbrautarkerfinu og því
í beinu sambandi við borgir og hafnir megin-
landsins. Um hana fara næstum því eingöngu
varningslestir.
í þessu dvergríki eru gefin út nokkur blöð,
þar á meðal dagblaðið L’Osservatore Romano,
sem lesið er með eftirtekt af öllum blaðamönnum
á Ítalíu og auk þess víða um heim. — Þar er
einnig brunastöð og allmargir vöru- og einka-
bílar, sem merktir eru bókstöfunum SCV (Stato
Citta Vaticano). Þar er pósthús, og frímerki þau,
er Vatikanið gefur út, eru mjög fögur og vönduð
og áprentunin andlegs efnis. Frímerkjasafnarar
sækjast mjög eftir þeim, og eru þau því talsverð
tekjulind. Fyrst voru þau gefin út árið 1852 eða
aðeins 12 árum eftir það er Englendingar runnu
á vaðið. — Allt frá sjöttu öld hefur páfaríkið
haft eigin myntsláttu.
Frá öllum löndum heims þyrpast að vísinda-
menn til að afla sér fræðslu og fróðleiks í bóka-
og skjalasöfnum Vatikansins. Þar er eigi aðeins
milljón bóka um að velja, heldur einnig ógrynni
frumhandrita frá miðöldum, sem hvergi eiga sína
líka. Fæstum er kunnugt, að páfastóllinn styður
náttúruvísindin í þeim tilgangi, að trú og skyn-
semi eigi kost á að veita hvor annarri gagnkvæm-
an stuðning. Vísindafélag páfastólsins, sem stofn-
að var 1936 er aðeins nýtt nafn á rannsóknar-
stofnun, sem sett var á laggirnar 1603 og leggur
aðallega stund á eðlisfræði og stærðfræði. í því
eiga sæti 78 félagar, og margir þeirra játa ekki
kaþólska trú. — Einnig er lögð sérstök stund á
athugun himintungla. Fyrr meir var stjörnuturn-
inn innan vébanda Vatikansins, en er tímar liðu,
trufluðu ljósiii í Rómaborg athuganirnar svo
mjög, að hann var færður út í fjöllin við Castel
Gandolfo, þar sem sumarbústaður páfans er.
Einkum er vetrarbrautin athuguð og rannsökuð
nákvæmlega, og fram að þessu hefur verið reikn-
aður aldur og hitastig um 700 sólna.
í svissneska lífverðinum eru 80 liðsmenn, og
er það einvalalið, sem óvíða mun eiga sinn líka.
Hver sem sækir um þá stöðu, verður að vera
Svisslendingur, játa kaþólska trú, vera ókvæntur,
19—25 ára að aldri og vera algerlega heilbrigð-
ur á líkama og sál. Eftir langa og nákvæma þjálf-
un í ættlandi sínu kemur hann í Vatikanið, vinn-
ur hollustueið hvítum og gullnum fána ríkisins
og klæðist einkennisbúningi, sem verið hefur ó-
breyttur í 500 ár. Lífvörður þessi hefur frá upp-
hafi verið kjarninn í her páfaríkisins, og fyrr á
tímum reyndi oft mjög á trúmennsku hans og
breysti, sem aldrei brást.
Annar hópur manna er nátengdur Vatikaninu.
Eru þeir kallaðir Sampietrini eða „drengir sankti
Péturs“ og eru liðlega sjötíu að tölu, aðallega
véla- og rafvirkjar, og allir verða þeir að vera
þaulæfðir í að klifra, því að starf þeirra er ein-
göngu í því fólgið að klifra um þak kirkjunnar,
opna glugga og loka þeinr eftir þörfum, gera að
skemmdum og leggja leiðslur til skrautlýsinga á
kirkjuþakinu við hátíðleg tækifæri; er það ærið
starf, því að á þakinu einu eru um 5000 lampar
og 1000 logandi kyndlar.
Þó að margt sé með fornu sniði í Vatikaninu,
þá er það samt nútímaríki, sem umheimurinn
gerir hátt undir höfði. Það sendir út og tekur á
móti stjórnmálamönnum og sendiherrum, og rödd
þess berst víðsvegar út fyrir takmörk þess, því
að þar sem það gnæfir hæst, er útvarpsstöð mikil,
sem Marconi reisti fyrir 26 árum. Kennimerki
hennar er djúpur og hvellur hljómur klukkunnar
miklu í Péturskirkjunni. Gegnum ljósvakann
berst daglangt og fram á nótt boðskapur páfastóls-
ins á mörgum tungumálum til fjarlægra landa.
— Utvarp Vatikansins hefur fyrir skömmu verið
eflt með nýjum, sterkum stuttbylgjuvarpa, sem
stendur 25 kílómetra frá borginni. Stöngin, sem
endurvarpar efninu frá Vatikaninu, er eins og
kross í laginu, og er það hentugt og táknrænt í
senn.Vafalaust rnunu ríkin austan járntjalds kosta
kapps um að trufla sendingar þessarar miklu
stöðvar eftir mætti, en Vatikanið.gerir sér vonir
um, að megnið af efninu berist samt rétta boðleið
að eyrum kúgaðra sem frjálsra sona og dætra
kaþólsku kirkjunnar hvar í heimi sem er.
Páfaríkið - il Vatieano