Morgunblaðið - 24.12.2008, Qupperneq 65

„Ég man þegar ég var búinn að
ákveða að fara út í tónlist að fólk tal-
aði um samkeppnina og það hversu
erfitt slíkt líf gæti orðið. Ég kláraði
ekki menntaskóla; ég kláraði einleik-
araprófið mitt og dreif mig strax út í
framhaldsnám. Tíminn var kominn
fyrir mig. Sumum fannst þetta brjál-
æði.
Ég segi ekki að þetta sé besta lífið
en þetta er eina lífið sem ég get hugs-
að mér að lifa. Ég þekki ekkert annað
og kann ekkert annað,“ segir Sig-
urbjörn, brosir og hlær sáttur við
hlutskiptið sem hann kaus sér. Paci-
fica-kvartettinn.
Félagar Sigurbjörns í Pacifica eru
Brandon Vamos sellóleikari, Simin
Ganatra fiðluleikari og Masumi Per
Rostad víóluleikari. Sem hópur gegn-
ir kvartettinn fjórum prófess-
orsstöðum við Háskólann í Illinois í
Bandaríkjunum, í háskólabænum Ur-
bana-Champaign. Þar búa fjórmenn-
ingarnir og kenna og eru auk þess
staðartónlistarmenn háskólans. Öll
önnur spilamennska Pacifica – bróð-
urparturinn – er utan þessa starfa.
Sífellt nýr og ferskur
„Ég tel mig heppinn. Sá miðill tón-
listar sem strengjakvartettinn er er
ótrúlega ríkur. Það er eitthvað við
miðillinn sem gerir hann sífellt nýjan
og ferskan. Við eigum 250 ára tónlist
og ógrynni framúrskarandi verka en
tónskáldum í dag finnst hann af ein-
hverjum ástæðum aðlaðandi og
spennandi og hafa mikla ánægju af
því að semja fyrir hann. Fyrir okkur
er það stórkostlegt að geta unnið með
núlifandi tónskáldum sem mörg hver
eru að semja afskaplega áhugaverða
tónlist og vilja þróa þennan miðil enn
frekar. Ég hef spurt tónskáld og þeim
finnst erfitt að semja fyrir strengja-
kvartett. Strengjaraddirnar fjórar
spanna allt raddsviðið og raddirnar
blandast mikið. Það er ekki hægt að
fela sig á bak við neitt. Þess vegna er
það svo oft að strengjakvartett upp-
fyllir grundvallar tjáningarþörf tón-
skáldsins – hún er til staðar í forminu
sjálfu. Ef tónskáld er ekki gott eða
hefur ekkert merkingarfullt að segja
virkar ekki að semja strengjakvar-
tett. Að sama skapi er það oft þannig
að þegar tónskáld vilja semja mjög
persónuleg verk velja þau strengja-
kvartettinn. Það er ekki tilviljun að
síðustu verk Beethovens eru
strengjakvartettar og ekki tilviljun að
síðustu verk Bartóks voru strengja-
kvartettar – síðustu verk Mozarts,
Schuberts og ég gæti haldið lengi
áfram. Það er líka oft þannig að þegar
tónskáld vilja finna nýjan flöt á tján-
ingu sinni eða gera tilraunir gera þau
oft tilraunir með strengjakvartetta
því það er mikil ögrun. Svo er það líka
hagkvæmt og mun ódýrara að hóa í
fjóra vini en að fá heila sinfón-
íuhljómsveit. Þess vegna er miðillinn
enn svo lifandi.“
Samvinnan er gefandi
Sigurbjörn kveðst alltaf hafa elsk-
að fiðluna og alltaf hafa elskað tónlist.
En þegar hann spilaði fyrst í kamm-
ertónlist opnaðist honum nýr heimur.
„Það var mikil reynsla. Samvinnan er
svo gefandi og maður þarf að vera
sannfærður um sína rödd og sína
meiningu en samt svo sveigjanlegur.
Það er bæði aðlaðandi og erfitt. Það
er ekki hægt að gera málamiðlanir
því málamiðlanir í tónlist virka ekki.
Hins vegar er hægt að finna einhvers
konar samnefnara og það getur tekið
ótrúlega langan tíma, er erfitt en
óskaplega gefandi. En galdurinn við
góða tónlist er sá að það er endalaust
hægt að finna á henni nýja fleti og
samvinnan í því ferli er það sem gerir
þetta svo skemmtilegt. Svo þrosk-
umst við líka saman í þessari vinnu og
það er mikil ánægja fólgin í því.“
Pacifica-kvartettinn æfir fimm
tíma á dag saman og fyrir utan það
þurfa þau að æfa sig hvert og eitt.
Sigurbjörn æðrast ekki og segir:
„Þetta er bara vinnan mín“.
Vinir fyrst, svo kollegar
Sigurbjörn er búinn að þekkja fé-
laga sína í Pacifica alveg frá því hann
fór fyrst til Bandaríkjanna á sum-
arnámskeið í fiðluleik á unglingsár-
unum. „Við fiðluleikararnir vorum
saman í skóla, sellóleikarinn er sonur
kennara minna Almitu og Rolands
Vamos. Við urðum strax góðir vinir.
Víóluleikaranum kynntist ég líka á
sumarnámskeiði og við urðum líka
góðir vinir. Við höfum verið mjög
heppin því þetta starf krefst mjög ná-
innar samvinnu. Allar músíkalskar og
praktískar ákvarðanir verða að vera
teknar með tilliti til þriggja annarra
manneskja. Heppnin var að vera orð-
in góðir vinir áður en við urðum koll-
egar. Þá var þegar til staðar grund-
vallartraust og grundvallarvirðing
bæði í tónlistinni og vináttunni. Sam-
starfið hefur líka gengið mjög vel. Við
þurfum stundum að eyða mjög
stressandi tíma saman, til dæmis
þegar við erum á tónleikaferðalögum.
Þá er svo mikilvægt að allt gangi upp,
frá manneskjulegu sjónarmiði.“
Pacifica ætlar að spila mikið og
spila lengi; „alveg þar til við komumst
á eftirlaun“, segir Sigurbjörn. „Þetta
er það sem við viljum gera.“
Fjórar manneskjur, ein túlkun
Ég freistast til að spyrja Sig-
urbjörn nánar um samvinnuna og
hvort fjórar ólíkar manneskjur verði
aldrei ósammála um eina túlkun. „Við
erum að upplagi hvert með sinn
grundvallarútgangspunkt að því
hvernig við heyrum og upplifum tón-
list. Við erum oft sammála um ákveð-
in hugrif sem við viljum ná fram en
erum kannski ósammála um leiðirnar
til að ná þeim. Við þurfum að prufa
hugmyndir allra og prufa þær vel því
við þekkjumst svo vel. Ef ég er of-
boðslega ósammála t.d. víóluleik-
aranum og er með eitthvert hálfkák
við hans tillögur þá heyrir hann það
strax. En stundum gerist nokkuð
merkilegt í þessu furðulega ferli.
Maður er kannski mjög ósammála
öðrum en við það að æfa fram og til
baka alla möguleika skiptir maður
um skoðun. Þetta gerist stundum. Ef
við komumst ekki að samkomulagi
getur verið að við prófum eina hug-
mynd á einum tónleikum, hina á þeim
næstu. Þá gerist það oft á tónleikum
að það fer ekkert á milli mála hvort
virkar betur.“
Kenna Benz að vinna saman
„Leiðtogalaus samvinna“ er það
sem Sigurbjörn Bernharðsson kallar
það að spila í kvartett og segir að
hugtakið sé að verða mjög vinsælt í
viðskiptaheiminum. „Um daginn bað
Mercedes Benz-bílaframleiðandinn
okkur að halda fyrir sig opna æfingu
sem líklegast verður í vor. Þeir vilja
sjá og læra af okkur tónlistarmönn-
unum hvernig leiðtogalaus samvinna
gengur fyrir sig. Ég þekki kvartetta
sem hafa verið fengnir til að gera
þetta í frægustu viðskiptadeildum há-
skólanna í Bandaríkjunum, bæði í
Stanford og Harvard. Tónlistarfólkið
er beðið að tala um og útskýra hvern-
ig svona samstarf virkar því fyrirtæki
vilja færa þessa aðferð yfir í sinn dag-
lega rekstur. Þetta finnst mér athygl-
isvert. Ég var auðvitað steinhissa
þegar Mercedes Benz bað okkur um
þetta en kannski á stjórnarformað-
urinn börn sem spila á hljóðfæri og
hefur einhverjar hugmyndir um það
út á hvað samvinna af þessum toga
felur í sér,“ segir Sigurbjörn og hlær.
Sigurbjörn segir að mikið tónleika-
hald, 90 tónleikar á ári, eins og er nú
hjá Pacifica, taki sinn toll, en sé líka
ánægjulegt. „Ferðalögin eru stað-
reynd og oft þarf maður að vakna fyr-
ir allar aldir til þess að ferðast og á
svo að spila á tónleikum um kvöldið.
Maður er ekki alltaf jafn vel upp-
lagður í það. En maður á engra kosta
völ annarra en að vera mjög skipu-
lagður. Maður þarf að æfa sig, vera í
góðu formi, og að vera meiri reglu-
maður en maður myndi hugsanlega
annars vera. En í þessu sjóast maður.
Maður lærir líka að taka hlutunum
eins og þeir eru og æðrast ekki. Við
æfum mikið og veitir ekki af því við
erum með fjöldann allan af verkum á
verkaskránni okkar. Við þurfum að
skipuleggja okkur langt fram í tím-
ann og ákveða hvenær við ætlum að
byrja að æfa nýtt verk. Það var ekk-
ert í mínu tónlistarnámi sem bjó mig
undir þessa gríðarlegu skipulags-
vinnu. Að mörgu leyti er þetta eins og
að reka fyrirtæki. En við höfum góða
hjálp. Við erum með umboðs-
skrifstofu í Ameríku sem sér um allt
sem viðkemur bókunum og við-
skiptahliðinni. Við erum líka með
góða umboðsskrifstofu í Evrópu og
förum yfirleitt í tvær tónleikaferðir á
ári þangað. Svo erum við með kynn-
ingarfulltrúa sem gerir ekkert annað
en að útbúa kynningarefni og passa
að allt slíkt sé í lagi. Það er listgrein
sem ég kann engin skil á. Samt sem
áður er margt fólk sem við þurfum að
vera í daglegu sambandi við, fyrir ut-
an öll tónskáldin sem við vinnum með
og tónleikahaldarana. Þetta tvennt,
öll samskiptin og þörfin á góðu skipu-
lagi langt fram í tímann var það
tvennt sem kom mér mest á óvart í
starfinu.“
Sigurbjörn kveðst vera hamingju-
samur. „Þrátt fyrir alla samkeppnina
í faginu er svo mikið til af góðri tónlist
og óendanlega gaman og orkugefandi
að geta sökkt sér í tónlistina. Til þess
að ég geti gert það þarf ég að vinna
vel og vera einlægur. Maður má aldr-
ei tapa heiðarleikanum gagnvart tón-
listinni.“
Menning 65
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. DESEMBER 2008
Málverkið Heiðin jól
málaði Guðmunda
Andrésdóttir (1922-
2002) árið 1972.
Verkið er dæmigert
fyrir list Guðmundu
á þeim tíma, þar
sem útgangspunkt-
urinn er hreyfigildi
hringa sem iðulega
eru málaðir í sterk-
um litum.
Verkið, sem er
105 x 120 sm, var
fyrst sýnt á Listahá-
tíð í Reykjavík árið
1971, er í eigu Lista-
safns Reykjavíkur.
Það var hluti af dán-
argjöf Guðmundu
árið 2003 og hangir
á vegg Seljaútibús
Borgarbókasafns.
Þar er opið eftirmið-
daga á mánu- og
miðvikudögum.
Heiðin jól
É g kem alltaf heim til Íslands um hátíðirnar ogstundum oftar. Reyni að komast tvisvar tilþrisvar á ári en myndi vilja koma oftar. Það er
frábært að koma heim. Tónlistarlífið hér heima er
mjög ríkt og frábærir tónlistarmenn. Mér finnst
áberandi hvað það eru margir góðir tónlistarnemar
að koma fram núna. Hér heima hefur maður aðgang
að fjölbreyttari flóru fólks; úti vill það verða þannig
að maður hefur mest samskipti við tónlistarfólk og
háskólafólk. Þetta finnst mér ómetanlegt.
Það er alltaf mjög hressandi að koma heim og hér
býr mjög klárt fólk. Mér finnst Íslendingar víðsýnir
og það er eftirtektarvert hvað fólk hér fylgist vel
með. Hér vita allir hvað er í gangi í leikhúsunum og
annars staðar í menningarlífinu. Í Chicago og New
York þarf maður að fletta þeim upplýsingum upp. Í
jólaboðum úti er ekki verið að tala um nýjustu jóla-
bækurnar. Það er auðvelt að gleyma því hvað þetta
er sérstakt á Íslandi. Það er auðvitað líka kreppa í
Ameríku og maður finnur hvað fólk þar verður
hjálparlaust. Í sömu kringumstæðum hér heima
spretta upp sprotafyrirtæki, það er talað um Nýja Ís-
land og krafturinn er miklu meiri. Hér er auðveld-
ara að láta hluti gerast. Hér opnar fólk útibú fyr-
irtækja sinna jafnvel í Los Angeles á meðan
Bandaríkjamönnum finnst það meiriháttar mál að
fara í næsta ríki. Frábært dæmi um þetta er Tónlist-
arhátíð unga fólksins sem haldin var í haust. Að því
stóð fólk sem einfaldlega fannst slíkt námskeið og
hátíð vanta í músíkflóruna hér. Á Íslandi er æðru-
leysið mikið, fólk hellir sér út í þau verk sem þarf að
vinna og hugsar stórt.“
Á Íslandi er æðruleysið mikið
sína rödd