Morgunblaðið - 07.06.2009, Page 38

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7. JÚNÍ 2009
– meira fyrir áskrifendur
Kraftar
Norðurlands
Fáðu þér áskrift á
mbl.is/askrift
Fólkið og fyrirtækin skoðuð og
dregin upp mynd af möguleikum
og framtíð þessa landshluta
í veglegu sérblaði 25. júní
Nánari upplýsingar veitir
Sigríður Hvönn Karlsdóttir í síma 569-1134/
692-1010 eða sigridurh@mbl.is
Tekið er við auglýsingapöntunum til kl. 16.00
mánudaginn 22. júní.
Viðskiptablað
Morgunblaðsins tekur
púlsinn á atvinnulífi
Norðurlands
Meðal efnis verður :
• Menntun og rannsóknir
• Hönnun, handverk og saga
• Matur, drykkur og menning
• Landbúnaður, ferðaþjónusta, náttúra og haf
• Framleiðsla, nýsköpun og norðlenskt hugvit
www.veggfodur.is
Á ÁRUNUM 1998-
2008 voru 36 banaslys í
umferðinni rakin til
ölvunaraksturs. Ölv-
unarakstur er þriðja
algengasta orsök bana-
slysa í umferðinni á Ís-
landi á eftir hraðakstri
og vanrækslu á notkun
bílbelta. Árin 2005-
2007 fórust 6 í bana-
slysum þar sem orsök-
in var ólögleg fíkniefni.
Önnur „lögleg“ lyf koma einnig við
sögu í banaslysum, þá helst slævandi
verkjalyf sem fólk misneytir eða
varar sig ekki á. Hliðarverkun ölv-
unar- og fíkniefnaaksturs er sú stað-
reynd að oft eru ökumenn í andlegu
ójafnvægi sem leiðir til þess að þeir
rjúka af stað eftir rifrildi eða deilur
við annað fólk. Af því leiðir að dóm-
greindin skerðist sem verður m.a. til
þess að fólk notar ekki bílbelti og ek-
ur hratt og glæfralega. Um leið set-
ur það sig og aðra í hættu í umferð-
inni eins og slysin sanna.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa
hefur rannsakað 1-2 svona slys á
hverju ári. Þau verða gjarnan að
næturlagi eða undir morgun á sumr-
in. Nýlegar tölur frá Umferðarstofu
vekja einnig ugg. Á síðustu tveimur
árum hefur umferðarslysum, þar
sem ölvun við akstur kemur við
sögu, fjölgað um helming. Á sama
tíma berast tölur frá lögreglunni um
fækkun kæra vegna ölvunaraksturs.
Af því mætti ætla að ölvunarakstur
væri á undanhaldi – en svo er því
miður ekki miðað við þann mikla
fjölda sem lendir í umferðarslysi
undir áhrifum áfengis. Ég hef lengi
haldið því fram að umferð-
arlöggæsla á Íslandi sé engan veg-
inn viðunandi miðað við fjölda um-
ferðarslysa og ökutækja. Ástæða
þess að kærum vegna ölvunarakst-
urs fækkar er augljóslega sú að um-
ferðarlöggæslan er ekki nægilega
mikil. Menn komast
einfaldlega upp með að
aka undir áhrifum
áfengis eða fíkniefna.
Að undanförnu hef ég í
starfi mínu sem for-
varnafulltrúi VÍS
heimsótt fjölda grunn-
skóla með fræðslu um
afleiðingar umferðar-
slysa. Í samtali við
nemendur hef ég orðið
vör við að akstur án
ökuréttinda virðist
vera allt of algengur í
aldurshópnum 15-16
ára. Börnin segja að bílar foreldra
eða systkina séu „fengnir að láni“ –
oft að nóttu til þegar enginn verður
þess var. Í mörgum tilfellum eru
börnin einnig skilin eftir ein heima á
meðan foreldrar eða aðrir for-
ráðamenn eru að heiman í lengri eða
skemmri tíma, e.t.v. erlendis, og þá
nota börnin tækifærið og aka heim-
ilisbílnum. Nú kann margur að ætla
að þetta sé orðum aukið en því miður
hef ég ástæðu til að ætla að svo sé
ekki. Þegar ég spyr hvort þau óttist
ekki að verða stöðvuð af lögreglunni
er svarið einfalt: „Maður er aldrei
stoppaður og svo eru heldur engir
löggubílar á ferðinni.“
Varla þarf að taka fram hversu
varhugavert það er fyrir barn að aka
vélknúnu ökutæki án þess að hafa
hlotið lögbundna ökukennslu. Ég vil
hvetja foreldra til þess að vera vel á
verði gagnvart þessu og skilja bíl-
lyklana sína ekki eftir á glámbekk.
Best af öllu er þó að gera börnunum
grein fyrir þeirri hættu sem af slík-
um háskaakstri getur hlotist. Þá vil
ég vara eindregið við niðurskurði á
löggæslu og þá sérstaklega umferð-
arlöggæslu. Enginn einn þáttur í
samfélaginu er eins hættulegur og
akstur vélknúinna ökutækja. Árlega
deyja að meðaltali 24 í umferðar-
slysum á Íslandi og hundruð slasast
alvarlega. Á síðustu fimm árum hafa
9 ungmenni látist af völdum ofsa-
aksturs en sá hraði sem skilgreindur
er sem „ofsaakstur“ er kominn langt
yfir öll mörk og ávísun á örkuml eða
dauða ef eitthvað út af ber. Slíkt
háttarlag í umferðinni er hægt að
fyrirbyggja með forvörnum sem ná
til mjög margra en alltaf eru til ein-
staklingar sem láta sér ekki segjast.
Til þess að koma böndum á þá dugar
fátt annað en öflugt lögreglueftirlit
og haldlagning á ökutækinu í verstu
tilfellunum. Svo virðist sem þeirri
heimild hafi ekki enn verið beitt þótt
margir einstaklingar hafi ítrekað
brotið gróflega af sér í umferðinni
og ættu alls ekki að hafa forráð yfir
vélknúnu ökutæki. Hert viðurlög við
alvarlegum umferðarlagabrotum og
hækkun sekta eru ekki til neins ef
þeim meðulum er ekki beitt til þess
að uppræta ökuníðinghátt í umferð-
inni.
Í hönd fer líklega eitt mesta ferða-
sumar í langan tíma. Landinn virðist
ætla að flykkjast út á þjóðvegina í
sumar og því hefur oft verið þörf en
nú er nauðsyn. Við sem förum að
reglum í umferðinni, og það gerum
við flest, eigum skýlausan rétt á að
ferðast um vegi þessa lands án þess
að við og ástvinir okkar séu í bráðri
lífshættu vegna þeirra sem beita of-
beldi í umferðinni með ofsaakstri,
ölvunar- eða fíkniefnaakstri eða
bara vegna þess að þeir álíta sig
ódauðlega einræðisherra á vegum
landsins. Þá ber að stöðva með öllum
tiltækum, löglegum ráðum. Hremm-
ingar undanfarinna mánuða hafa
reynt á þolrif almennings svo ekki sé
harmleikjum umferðarinnar bætt
við. Nóg er nú samt.
Ökuníðinga þarf að stöðva
með öllum tiltækum ráðum
Eftir Ragnheiði
Davíðsdóttur » Til þess að koma
böndum á þá dugar
fátt annað en öflugt lög-
reglueftirlit og hald-
lagning á ökutækinu í
verstu tilfellunum.
Ragnheiður
Davíðsdóttir
Höfundur er forvarnafulltrúi hjá VÍS.
ÞVÍ hefur verið
haldið að okkur und-
anfarin ár að einka-
rekstur sé í eðli sínu
betri en opinber
rekstur. Að einkaað-
ilar fari betur með
sitt eigið fé og eignar-
auðlindir, en rík-
isstarfsmenn með al-
mannafé og sameig-
inlegar auðlindir. Nú
höfum við fengið að
sjá að þetta er alls ekki algilt.
Einkaaðilar fara ekki endilega bet-
ur en opinberir aðilar með fjár-
magn, fyrirtæki, orðspor eða auð-
lindir.
Einkavæðing auðlinda
Við höfum slæma reynslu af
einkavæðingu auðlinda hér á Ís-
landi. Allt frá því að framsal afla-
heimilda var heimilað og aflaheim-
ildir sem útgerðir höfðu fengið
úthlutaðar án endurgjalds urðu að
seljanlegri og veðsetjanlegri
„eign“, hefur skuldsetning sjáv-
arútvegsins margfaldast. Þau
byggðarlög sem treyst hafa á sjáv-
arútveg til atvinnusköpunar hafa
með framsalinu orðið háð velvilja,
siðgæði og nennu útgerðarmanna á
hverjum stað. Möguleiki á veðsetn-
ingu kvóta hefur
vissulega gert það að
verkum að útgerðir
hafa getað skapað sjó-
mönnum sínum betra
og öruggara vinnuum-
hverfi en skuggahliðin
er sú að marga hefur
brostið siðferðisþrek
þegar milljarðar eru
boðnir í aflaheimildir
og gildir þá einu þó að
það kosti aðrar fjöl-
skyldur í byggðarlag-
inu lífsviðurværi sitt.
Þannig hefur einka-
væðing á auðlindinni orðið til þess
að einkahagsmunir hafa verið
teknir fram yfir hagsmuni heildar-
innar, sem er grátlegt þegar um
sameginlega auðlind þjóðar er að
ræða.
Fyrningarleiðin
Afskriftaleið ríkisstjórnarinnar
gerir ráð fyrir að 5% aflaheimilda
séu endurheimt árlega, það er
mildileg leið til þess að ná auðlind-
inni aftur í almannaeigu og endur-
úthluta á öðrum grunni. Verði afla-
heimildir endurheimtar þurfa þeir
sem vilja koma að sjósókn ekki að
kaupa sig inn í greinina með því að
borga útgerðarmönnum sem fyrir
eru „eignarverð“ fyrir kvótann,
eða leigja kvóta af þeim tímabund-
ið, á uppsprengdu verði. Þá greiða
þeir sem vilja stunda sjávarútveg
hinu opinbera, almenningi, sem á
auðlindina, hóflegt „afnotagjald“.
Sjávarútvegur mun ekki leggjast
af með fyrningarleiðinni, fiskur
verður áfram veiddur og verkaður
og samhliða fyrningarleiðinni verð-
ur að sjá til þess að stöðugleiki at-
vinnuvegarins sé að öðru leyti
tryggður.
Framsalið eykur
skuldsetningu
Það er rétt að flestir sem í dag
„eiga“ aflaheimildir keyptu þær
(með skuldsetningu atvinnuveg-
arins) af öðrum, sem tóku þá pen-
inga út úr sjávarútvegi og skildu
eftir skuldirnar. Það voru sjálfsagt
mistök þeirra sem keyptu að halda
að óveiddur fiskur í sjónum, sam-
eign þjóðarinnar, yrði einkaeign
um ókomna tíð. Það væru enn
stærri mistök að leyfa þessari
hringrás að halda áfram, að þeir
sem nú „eiga“ kvóta selji, taki pen-
inga úr atvinnuveginum, sem verð-
ur fyrir vikið enn skuldsettari. Það
verður að losa undirstöðu-
atvinnuveg og helstu auðlind þjóð-
arinnar út úr þessari hringrás sem
Auðlindir og eignarhald
Eftir Sigrúnu Elsu
Smáradóttur » Fiskur verður áfram
veiddur og verk-
aður. Samhliða fyrning-
arleiðinni verður að sjá
til þess að stöðugleiki
atvinnuvegarins verði
tryggður
Sigrún Elsa
Smáradóttir