Morgunblaðið - 25.07.2009, Blaðsíða 32

32 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 25. JÚLÍ 2009
EINSTAKIR út-
gerðarmenn hafa hald-
ið því fram að und-
anförnu að ef hin
svokallaða fyrning-
arleið í sjávarútvegi
verði farin þá fari öll
útgerðarfyrirtæki
landsins á hausinn inn-
an fárra ára sem af sér
leiddi að allur hér-
lendur útgerð-
arrekstur legðist af,
þ.e. fiskarnir í sjónum fengju að
synda þar óáreittir um ókomin ár.
Lítum aðeins á hvað mundi nú
gerast ef allar núverandi útgerðir
færu á hausinn á einu bretti. Sagt er
að útgerðin skuldi á milli 5 og 6
hundruð milljarða (hef reynt að fá
töluna staðfesta eða henni hafnað en
hvorugt tekist), sem er sennilega
fimm-sexfalt verðmæti skipanna
sem viðkomandi lánastofnanir hafa
tekið að veði fyrir skuldunum. Af-
gangurinn, 4-5 hundruð milljarðar,
hefur greinilega verið lánaður út á
væntanlegar tekjur, þ.e. kvótann
eins og rakið var hér í blaðinu fyrir
skömmu. Segjum nú að ríkið hirði
allan kvótann af núverandi hand-
höfum hans samtímis og í framhald-
inu færi öll hérlend útgerð á haus-
inn. Bankarnir sætu uppi með
illseljanleg skip, a.m.k. hér á landi
þar sem enginn kaupir skip nema
það hafi viðunandi veiðiheimildir og
erlendis er lítill markaður fyrir
fiskiskip nema þá gegn mjög vægu
verði. Er þá ekki allt rétt sem tals-
menn LÍÚ hafa haldið fram að und-
anförnu, að allt fari fjandans til ef
hin svokallaða fyrningarleið verður
að veruleika?
Hvað skiptir máli?
Hér skiptir tvennt meginmáli.
Það fyrra er að fiskarnir í sjónum
fara ekkert þótt skipt verði um
útgerðaraðila og hið síðara er að
sjómennirnir verða allir til staðar
þótt nefnd kerfisbreyting ætti sér
stað en hjá sjómönnunum er mesta
sérþekkingin, sérþekking sem mjög
erfitt er að bæta upp vegna þess að
hér á landi eigum við bara eina
áhöfn á skipin. Við eigum enga va-
raáhöfn sem hægt er
að grípa til í tilviki sem
þessu, við eigum varaá-
höfn á skrifstofurnar
en ekki á skipin.Við
getum skipt áhöfnum
skipa í meginatriðum í
þrennt, þ.e. þá sem
starfa í brúnni, vélinni
og á dekkinu. Til þess
að geta starfað bæði í
brú og vél þurfa við-
komandi að hafa lokið
ákveðnu námi sem hér
á landi er enn á fram-
haldsskólastigi. Á öllum Norð-
urlöndunum er a.m.k. vélstjórn-
arnámið komið á háskólastig og
mun einnig færast þangað hjá okk-
ur, þ.e. ef okkar vélstjórnarmenntun
á að standa jafnfætis menntun vél-
stjóra annars staðar á Norð-
urlöndum.
Ég hef haldið því fram áður að ef
fiskiskipið væri vinnustaður í landi,
þ.e. vinnustaður sem veltur ekki á
alla kanta, og ef áhöfnin færi heim
til sín á hverjum degi að afloknu
dagsverki, þá yrði a.m.k. krafist
framhaldsmenntunar á háskólastigi
til þess að sinna bæði starfi skip-
stjórans og yfirvélstjórans um borð.
En þar sem störfin eru ekki eft-
irsótt þá er samkeppnin um þau
mjög lítil en gæti aukist í kreppunni
sem nú er að skella á. Hvað varðar
undirmennina um borð, þá eru eng-
ar formlegar menntunarkröfur
gerðar til þeirra hér á landi.
Annars staðar á Norðurlöndum
er krafist allt að fjögurra ára
menntunar til þess að geta talist
fullgildur háseti á kaupskipum. Ég
hef haldið því fram að góður háseti
sem getur sinnt öllum störfum und-
irmanns á fiskiskipi sé ígildi iðn-
aðarmanns, þ.e. maður sem hefur
þekkingu á veiðarfærum og viðhaldi
þeirra; getur unnið með og umgeng-
ist öll þau tæki og tól sem nú eru
notuð bæði í vinnslurýminu og einn-
ig á aðalþilfari fiskiskipa. Hér er um
mikinn fjölda bæði tækja og tóla að
ræða sem verður að umgangast af
þekkingu til þess að þau sinni sínu
hlutverki eins og til er ætlast.
Bankar eiga ekki marga kosti
Bankarnir ættu engan annan kost
en að selja eða leigja nýjum útgerð-
araðilum skipin á viðráðanlegu
verði. Einfaldlega vegna þess að
annar kostur er bara ekki í boði.
Halda má því fram að ef allir núver-
andi útgerðaraðilar hyrfu frá grein-
inni í einu, myndi mikil þekking tap-
ast sem erfitt yrði að bæta úr svona
í einu vetfangi. Það er vafalítið rétt
en hafa verður í huga að aðeins lítill
hluti þeirra sem starfa við rekstur
núverandi útgerða tilheyrir jafn-
framt eigendahópnum. Þeir sem
ekki tilheyra honum munu örugg-
lega vilja starfa áfram við útgerð
fiskiskipa. Til viðbótar er mikið til í
landinu af velmenntuðum ein-
staklingum sem gætu tekið að sér
hvaða stjórnunarstarf sem er í nú-
tíma útgerðarrekstri. Við eigum ein-
faldlega fleiri en eina varaáhöfn á
kontórana.
Niðurstaða
Mín niðurstaða er einfaldlega sú
að þó að einhverjir, eða allir, núver-
andi útgerðarmenn fiskiskipa hér á
landi færu á hausinn eins og spáð
er, muni það síður en svo hafa í för
með sér endalok Íslandsbyggðar.
Þessi margraddaði taktfasti
hræðsluáróður, sleginn með tón-
sprota LÍÚ, er líka nokkuð hjáróma
í ljósi þess að einstakir félagsmenn
LÍÚ hafa ekki haft af því áberandi
sút að hirða veiðiréttinn af ein-
stökum sjávarplássum á liðnum ár-
um og skilja þau eftir bjargarlaus.
Hið sama telja þeir nú yfirgang og
óhæfu með kökk í hálsi. Eins og allt-
af í lífinu mun maður koma í manns
stað, líka í þessari atvinnugrein, og
kirkjugarðar heimsins munu halda
áfram að hýsa ómissandi fólk, þrátt
fyrir allt, um ókomin ár.
Ómissandi fólk?
Eftir Helga Laxdal
» Þessi margraddaði
hræðsluáróður, sleg-
inn með tónsprota LÍÚ,
er líka nokkuð hjáróma í
ljósi þess að einstakir
félagsmenn LÍÚ hafa
ekki haft af því sút
Helgi Laxdal
Höfundur er vélfræðingur.
RÍKISSTJÓRNIN
og þingheimur allur
þarf að að svara strax
neyðarkalli íslenskra
heimila. Í neyðarkall-
inu felst sú beiðni að
leiðréttur verði strax
höfuðstóll allra íbúða-
lána, með niðurfell-
ingu áfallinnar vísitölu
frá 1. janúar 2008 til
dagsins í dag og í kjöl-
farið að aflétta vís-
tölubindingu íbúðarlána alfarið.
Höfuðstóll íbúðalánanna hefur
hækkað í mörgum tilfellum um
margar milljónir og er því um stóra
eignaupptöku að ræða á íbúðar-
húsnæði af völdum þeirrar þróunar
sem átt hefur sér stað. Skuld-
urunum er einum gert að bera þær
byrðar sem hljótast af því af-
brigðilega ástandi sem skapast hef-
ur. Lánardrottnar hafa hinsvegar
bæði belti og axlabönd og láta sem
sér komi málið ekki við. Jóhanna
Sigurðardóttir tilkynnti í fjöl-
miðlum ekki alls fyrir löngu að
staða heimilanna væri ekki eins
slæm og af væri látið og vitnaði í
skýrslu frá Seðlabankanum. Það er
alveg ljóst að fólkið sem býr í þessu
landi er ekki á sama máli og þeir
sem fara með stjórnina. Úrræði
ríkisstjórnarinnar vegna þeirra sem
eiga í greiðsluerfiðleikum eru eng-
an veginn í takt við það sem ætti að
viðgangast í vestrænum ríkjum.
Íslendingar eru stoltir og vinnu-
söm þjóð sem vill
standa við þær skuld-
bindingar sem þeir
hafa tekið á sig vegna
íbúðakaupa sinna, en
vilja ekki láta féfletta
sig. Nú er svo komið
að margir hafa misst
vinnuna. Venjulegar
þarfir fjölskyldufólks
eru látnar sitja á hak-
anum. Og enn bætast
við álögur á heimilin
með hækkun skatta og
verðlag hækkar stöð-
ugt.
Jóhanna Sigurðardóttir sýndi
mikinn skörungsskap þegar hún
náði að koma á Samstöðusáttmála
við samtök atvinnulífs og launa-
fólks. Því miður var ekki tekið á
skuldastöðu heimilanna í þessum
samningi með raunhæfri lausn. Það
sem venjulegt fólk þarf á að halda
er að gerður verði samstöðusátt-
máli við heimilin í landinu og í hon-
um komi fram lausn í takt við þá
kröfu sem Hagsmunasamtök heim-
ilanna hafa sett fram fyrir hönd
heimilanna í landinu. Það er leið-
rétting á vísitölubindingu íbúðalána
og niðurfelling vísitölubindingar í
kjölfarið. Samtökin hafa undanfarið
margítrekað við stjórnvöld og aðra
þá er málið varðar þá miklu þörf að
þessi leiðrétting fari fram án frek-
ari tafar.
Lesandi góður, þú getur fengið
nánari upplýsingar um baráttumál
Hagsmunasamtaka heimilanna á
www.heimilin.is og jafnframt skráð
þig í samtökin. Með því sýnum við
samstöðu og baráttuvilja, að berjast
fyrir því að fá leiðrétta þá miklu
eignarupptöku sem íbúðareigendur
hafa orðið fyrir, með óraunhæfri
hækkun höfuðstóls íbúðalána.
Í viðtali í mogrunþætti Rásar-2
fjallaði Svandís Svavarsdóttir
fulltrúi VG, um Icesave-samning-
inn, hún er dóttir þess aðila sem fór
fyrir hinni margumræddu samn-
inganefnd vegna Icesave-reikning-
anna fyrir hönd ríkisstjórnarinnar
og taldi hún að gerður hefði verið
góður samningur fyrir þjóðina.
Einnig sagði hún eitthvað á þá leið
að við: „Ættum að hætta að bora
okkur í svartsýni, það væri ekki
það sem við þyrftum á að halda
núna, heldur setja undir okkur
hausinn og ganga áfram.“
Svartsýni er einmitt það sem
hrjáir venjulegt fólk á Íslandi í dag,
hvað svo sem stjórnmálamenn láta
frá sér fara, það virðist vera komið
svo að það er ekki nokkur skiln-
ingur á stöðu mála venjulegs fólks
á Íslandi hjá mörgum af þeim sem
völdin hafa.
Við skulum vona að Jóhanna Sig-
urðardóttir sýni í verki að henni sé
annt um heimilin í landinu og taki
af skarið og komi á Samstöðusátt-
mála við heimilin í landinu og geri
það áður en fleiri heimili brenna
upp. Það þýðir ekkert að telja fólki
trú um að þetta sé ekki framkvæm-
anlegt á meðan gengið er til samn-
inga um að múlbinda þjóðina um
aldur og ævi með því samkomulagi
sem nú liggur fyrir þinginu, vegna
Icesave.
Það var ótrúlegt að sjá í fjöl-
miðlum að þeir Björgúlfsfeðgar,
sem komu þjóðinni í þetta stóra
skuldafen sem uppgjör Icesave-
málsins er, skuli leyfa sér að fara
fram á að skuldir þeirra séu af-
skrifaðar. Það er ótrúlega ófyr-
irleitið og eins og blaut tuska fram-
an í almenning. Ég man ekki betur
en að Björgúlfur hafi verið stór
hluthafi í Morgunblaðinu og við
sölu þess voru afskrifaðir tæplega 3
milljarðar.
Það er kaldhæðið á sama tíma og
Hagsmunasamtök heimilanna vinna
að því af einstökum krafti að leita
allra leiða til að leiðrétta þann órétt
sem heimilin í landinu hafa verið
beitt, að verða vitni að þeirri fá-
dæma lítilsvirðingu og blygð-
unarlausu græðgi sem fram kemur
í hugmyndum þeim sem ofan grein-
ir, ef rétt reynist. Ef ekki verður
hlustað á neyðaróp frá heimilum
landsins þarf fólk að taka til sinna
ráða þannig að ríkisstjórn landsins
skilji alvöru málsins. Það verður
einungis gert með því að fólk taki
sig saman og standi vörð um heim-
ilin í landinu.
Samstöðusáttmáli við heimili landsins
Eftir Björgu Þórð-
ardóttur » Svartsýni er það sem
hrjáir venjulegt fólk
á Íslandi í dag.
Björg Þórðardóttir
Höfundur er fv. markaðs-
og sölustjóri.
HÚN VAR döpur
lesning, grein Sigurðar
Inga Jóhannssonar,
þingmanns Framsókn-
arflokksins, um
finnsku leiðina í Morg-
unblaðinu 19. júlí sl.
Þingmaðurinn taldi sig
þess umkominn, að
vara landa okkar sér-
staklega við hinni
„finnsku leið“ í þreng-
ingum okkar. Boðskapurinn var
þessi: Finnska leiðin leiddi af sér
viðvarandi atvinnuleysi, fátækt og
drykkjuskap í Finnlandi. Trú þeirra
á menntun og nýsköpun reyndist tál
eitt.
Við Íslendingar eigum hins vegar
að auka neysluna, drekka meiri ís-
lenska mjólk, veiða meiri íslenskan
fisk og framleiða meira (íslenskt) ál
og væntanlega í boði Alcoa og Rio
Tinto. Það væri „íslenska leiðin“.
Svo ættum við að fella Icesave-
samninginn og þá sjálfsagt borga
sem minnst.
Finnar borga
Skoðum fyrst það að borga skuld-
ir sínar. Eftir fyrri heimsstyrjöld
fengu margar Evrópuþjóðir rífleg
lán til að standa undir endur-
uppbyggingu. Þær hættu að borga
af lánunum þegar heimskreppan
skall á um 1930, nema ein. Sú þjóð
var Finnar.
Öll heimsstyrjaldarárin síðari
voru Finnar í stríði. Í lokin voru á
þriðja hundrað þúsund fallnir og
særðir og frá Kirjálahéruðunum,
sem Sovétmenn innlimuðu, flúði á
fimmta hundrað þúsund manns. Um
allt Finnland var löndum skipt til að
útvega þeim landrými. Til viðbótar
þessu greiddu Finnar Sov-
étmönnum gríðarháar stríðs-
skaðabætur.
Árið 1952 héldu Finnar Ólympíu-
leika í Helsinki með
glæsibrag og luku við
að greiða stríðsbæt-
urnar.
Um 1990 urðu mikil
umskipti í finnskum
efnahag eftir und-
anfarin nokkur góð ár.
Bankar hrundu og
fasteignir féllu í verði.
En hvað mest munaði
um hrun í útflutningi
með falli Sovétríkjanna
og tilheyrandi atvinnu-
leysi. Það varð að taka stór erlend
lán til að bjarga ríkisbúskapnum.
Finnar og ESB
Hvað gerðu Finnar þá? Syst-
urflokkur Framsóknarflokksins í
Finnlandi; Miðflokkurinn, gjör-
breytti stefnu sinni í Evrópumálum
og hóf stuðning við inngöngu í Evr-
ópusambandið. Sama gerðu flestir
aðrir flokkar og Finnland var orðið
aðili að Evrópusambandinu 1994.
Jafnframt var ákveðið að leggja af
finnska markið og sækja um upp-
töku evru. Það markmið náðist 1999.
Nú er Finnland talið það ríki
heims, ásamt Noregi, sem síðast
yrði gjaldþrota, legði heimskreppan
þjóðir heims að velli. Innan ESB
nýtur Finnland virðingar umfram
flest önnur ríki.
Það er nóg að nefna Nokia til að
minna á nýsköpun í atvinnulífinu og
skólafólk streymir til Finnlands úr
öllum heimshornum, til að kynna sér
menntakerfi Finna.
En tollurinn var líka hár og mis-
tök voru gerð í því að verja ekki bet-
ur velferðarkerfið og bregðast of
seint við félagslegum vandamálum.
Upptaka evrunnar kallaði á aukinn
aga í fjármálum og Finnar voru
búnir að borga upp sín kreppulán
fyrr en nokkurn óraði fyrir. Enn og
aftur sannaðist finnska skilvísin. Að
borga skuldir sínar telst þjóð-
ardyggð í Finnlandi.
Sigurður Ingi í læri hjá Finnum
Þingmaðurinn nýi; Sigurður Ingi
Jóhannsson, kallar Finna frændur
okkar og vini af „smekkvísi“ sinni í
greininni. Í reynd reynir hann að
sýna fram á, að þeir eigi að vera
okkur „víti til varnaðar“. Við höfum
apað eftir þeim vitleysuna.
Eflaust hefur þingmaður Sunn-
lendinga, eins og aðrir Íslendingar,
farið um víðan völl og kannski komið
til Finnlands. Málflutningur hans
bendir hins vegar til, að hann hafi
aldrei komið út fyrir Hreppana.
Honum væri hollt að kynna sér
stefnu Miðflokksins í Finnlandi, ætli
hann sér að fjalla áfram um finnskar
leiðir. Annars ætti hann helst ekki
að fjalla um það sem hann virðist
hafa lítið vit á. Honum, flokki hans
og bændasamtakanna íslensku býð-
ur það verkefni, að takast á við Evr-
ópuumræðuna af raunsæi og fram-
sýni. Gott væri þá að byrja á því að
kynna sér finnsku leiðina til Evr-
ópusambandsins. Miðflokkurinn
finnski er sjálfsagt með góða heima-
síðu, ekki bara á finnsku, heldur líka
á sænsku.
Finnska leiðin og
Sigurður Ingi Jó-
hannsson þingmaður
Eftir Reyni
Ingibjartsson
Reynir Ingibjartsson
»Eflaust hefur þing-
maður Sunnlend-
inga, eins og aðrir Ís-
lendingar, farið um
víðan völl og kannski
komið til Finnlands.
Málflutningur hans
bendir hins vegar til, að
hann hafi aldrei komið
út fyrir Hreppana.
Höfundur fæst við útgáfustörf og er
áhugamaður um finnsk málefni.