Morgunblaðið - 21.09.2009, Blaðsíða 17

Sáttmáli um
yfirfæranlegt
tap almennings
ÞAÐ er ljóst að æ
fleiri almennir borg-
arar eiga í greiðsluerf-
iðleikum, hvort sem
um ræðir íbúðalán eða
lán til neyslu.
Vandinn er stór og
enn hefur engin fær
leið fundist sem leysir
vandann sárs-
aukalaust. Við, skatt-
borgararnir, munum í
öllum tilvikum borga
þennan bannsetta brúsa, hvort sem
það er í gegnum eiginfjármögnun
bankakerfisins eða með beinni skatt-
heimtu gegnum velferðarkerfið. Það
er engin ókeypis töfralausn til. Við
verðum að borga skuldir þjóð-
arinnar. Vandinn minnkar ekki við
að flýja land. Eini kosturinn er að
taka á þessu eins og fullorðið fólk
sem samhent þjóð í sjálfstæðu ríki.
Eftir raunverulegar nátt-
úruhamfarir er hjálp veitt úr sameig-
inlegum viðlagasjóði þjóðarinnar.
Þessi sjóður er fjármagnaður af
skattfé okkar til að bæta þann skaða
sem einstaklingar urðu fyrir, skaða
sem ekki með nokkru móti getur tal-
ist sjálfskapaður.
Rétt eins og við, í sameiningu,
greiðum kostnað þeirra sem lenda í
alvarlegum slysum eða fá illvíga
sjúkdóma án þess að spyrja um lífs-
stíl eða ábyrgð viðkomandi, þá verð-
um við nú, í sameiningu, að bæta öll-
um sinn skaða án þess að spyrja
hvort lánin voru nauðsynleg eða
ekki.
Það er til leið sem spyr ekki um
ástæður vandans en gengur langt til
að leysa hann og tryggir jafnframt
ákveðið réttlæti.
Stór og smá fyrirtæki hafa notað
sér þessa leið með löglegum hætti og
í fullkominni sátt við skattyfirvöld og
samfélagið. Á skattamáli heitir þetta
„ónotað og yfirfæranlegt tap“ sem
fyrirtækjum er leyfilegt að nýta sér í
allt að 10 ár til frádráttar frá hagnaði
af rekstri. Nú er kominn tími til að
almenningur njóti reynslu viðskipta-
lífsins.
Framkvæmdin yrði þessi:
Alþingi setur sérstök „ Lög um
samhjálp vegna efnahagserfiðleika“
þess efnis að sérstakur skattur er
lagður á þá sem a) þá sem eru aflögu-
færir og b) þurfa ekki sértæka aðstoð
vegna greiðsluvanda.
Þessi skattur yrði lagð-
ur á í 10 ár og sérmerkt-
ur í skattframtali ekki
ósvipað og framlagið í
framkvæmdasjóð aldr-
aðra sem allir þurfa að
greiða óháð aldri.
Þeir sem þurfa að-
stoð, niðurfellingu
skulda eða greiðsluhjálp
munu fá raunverulega
hjálp sem kemur í veg
fyrir að þeir missi hús-
næði sitt.
Þeir sem borga skattinn, munu í
staðinn fá sitt réttlæti, nefnilega að
færa t.d. 80% af upphæðinni sem
„ónotað yfirfæranlegt tap“ í skatt-
framtali sínu, tap sem þeir geta svo
nýtt til skattafrádráttar á móti skatt-
stofni sínum eftir 10 ár, árlega í alls
10 ár þar á eftir. Upphæðin yrði
tengd launavísitölu en vaxtalaus að
öðru leyti.
Kosturinn við þessa lausn er að
hún þarfnast ekki gjaldeyris, hún
tekur á vandanum strax (hægt að
innheimta þetta nú þegar við stað-
greiðslu launa) og þegar 10 ár eru
liðin mun þetta „ónotaða og yfirfær-
anlega tap“ virka sem innspýting í
hagkerfið, í formi aukinnar neyslu.
Þetta er ekki frestun á vandanum og
þetta er ekki töfralausn því hún kost-
ar peninga, mikla peninga. Þetta er
hinsvegar sáttmáli um samhjálp,
nokkuð sem við Íslendingar þekkjum
vel af óblíðum kynnum okkar við
náttúruöfl landsins gegnum tíðina.
Greinarhöfundur er, eins og fjöl-
margir samborgarar hans, enn af-
lögufær, þarf ekki (enn sem komið
er) aðstoð þrátt fyrir íbúðalán og
naut að takmörkuðu leyti marg-
nefnds „góðæris“. Hann er tilbúinn
að borga slíkan sértækan skatt til að
léttar byrðarnar, líka byrðar þeirra
sem hægt er sýna fram á að fóru of-
fari í lántökum og neyslu og með enn
glaðara geði mun hann borga svona
skatt ef hann fær að njóta þess rétt-
lætis sem felst í framangreindri
lausn.
Eftir Lárus Jón
Guðmundsson
Lárus Jón
Guðmundsson
» Þetta er sáttmáli um
samhjálp, nokkuð
sem við Íslendingar
þekkjum vel...
Höfundur er verkefnisstjóri.
Minningar 17
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 2009
✝ Birna Björns-dóttir fæddist á
Búðum á Fáskrúðs-
firði þann 17. nóv-
ember 1918. Hún
lést á hjúkr-
unarheimilinu Sól-
túni þann 8. sept-
ember sl.
Foreldrar: Sigríð-
ur Ögmundsdóttir,
húsmóðir og veit-
ingakona, f. 1.7.
1886 að Svínahólum
í Lóni, d. 1.1. 1969.
Björn Benediktsson
sjómaður, f. 22.3.1884, á Búðum í
Fáskrúðsfirði, d. 5.4. 1918. Börn
þeirra og systkini Birnu: Sigrún
Björnsdóttir, f. 26.11. 1908, d.
7.11. 1994. Jóhanna, f. 12.9. 1912,
d. 28.2. 2003. Benedikt, f. 31.7.
1916, d. 23.9. 1994. Birna var
einhleyp og barnlaus. Birna ólst
upp á Búðum í Fáskrúðsfirði. Ár-
ið 1936, þá 18 ára fór hún til
Reykjavíkur í vist til frænku
sinnar Þóru Sigurðardóttur og
Péturs Sigurðssonar háskólarit-
ara. Birna tengdist heimili þeirra
mjög nánum böndum
næsta áratuginn.
Veturinn 1947-48 fór
hún til London og
dvaldist þar í eitt ár.
Birna bjó í Reykja-
vík eftir það. Birna
og Jóhanna systir
hennar festu kaup á
íbúð 1969 á Laug-
arnesvegi 40 þar
sem þær bjuggu síð-
an meðan heilsan
leyfði. Birna vann
við þjónustu og
verslunarstörf alla
starfsævina, m.a. á Hótel Borg,
Hótel Valhöll og Hótel Loftleið-
um, í verslunum Ingibjargar
Johnson, Jóhannesar Norðfjörð
og ýmissa fleiri. Síðustu 15
starfsárin eða svo sinnti hún
símavörslu á Landspítala. Birna
dvaldist á Landakoti frá því um
vorið 2008 og fluttist á hjúkr-
unarheimilið Sóltún í apríl síðast-
liðnum.
Útför Birnu fer fram frá Ás-
kirkju í dag, 21. september, kl.
15.
Við minnumst elskulegrar frænku
okkar og vinkonu, Birnu Björnsdótt-
ur, sem nú hefur kvatt eftir langa og
farsæla ævi.
Við systur munum varla eftir okk-
ur öðruvísi en að Birna hafi verið
stór þáttur í lífi okkar. Birna hleypti
heimdraganum 18 ára gömul og vist-
aðist hjá foreldrum okkar, Þóru Sig-
urðardóttur, frænku sinni, og Pétri
Sigurðssyni í Kirkjustræti 12. Hún
tengdist heimilinu og allri fjölskyld-
unni mjög náið næstu tíu árin. Hún
var einstaklega elskuleg, hvers
manns hugljúfi og alls staðar aufúsu-
gestur.
Tryggð hennar við okkur var slík
að einu sinni sagði hún upp eftirsóttu
starfi sínu á Hótel Borg til að annast
heimilið í veikindum móður okkar.
Slíkt gleymist okkur aldrei.
Birna vann margvísleg störf um
ævina, við þjónustu á hótelum, versl-
unarstörf, símavörslu á Landspítal-
anum og ýmislegt fleira.
Birna var mjög félagslynd og vin-
sæl. Hún þekkti fjölda fólks og hélt
sambandi við stóran hóp mestan
hluta ævi sinnar.
Þær systur Birna og Jóhanna
hjúkrunarkona bjuggu saman á
Laugarnesvegi 40 í áratugi og þar
var alltaf mjög gestkvæmt og
skemmtilegt að koma. Þar hittum við
og kynntumst ættingjum okkar að
austan sem var okkur ómetanlegt.
Fram til síðasta dags kunni hún skil
á allri fjölskyldu sinni og vinum.
Við minnumst Birnu með virðingu
og þökk fyrir allt sem hún var okkur.
Blessuð sé minning hennar.
Stefanía, Guðríður, Sigríður
og Sigrún Pétursdætur.
Nú ertu búin að fá langþráða
hvíld, elsku ömmusystir.
Minningar tengdar þér ná yfir
rúma hálfa öld. Ég minnist þess að 7
ára fékk ég gul baby doll-náttföt sem
voru saumuð af þér. Framan af varst
þú yngismær í mínum augum. Ég
minnist þess að hafa spurt þig um
aldur ca. 5 ára gömul og þú svaraðir
19. Næst man ég eftir 45 ára afmæl-
inu þínu en þetta olli mér miklum
heilabrotum á þeim tíma.
Jólum og áramótum í hartnær 50
ár hef ég eytt saman með þér og Jó-
hönnu. Ég minnist þín í vinnufötum
að pússa og mála veggi á Laugarnes-
veginum eftir að þið systur keyptuð
nýja íbúð saman. Þú naust þess að
koma fyrir stólum, klukkustrengjum
og öðru handverki þínu. Þið systur
fóruð nær árlega í sumarleyfisferðir
utanlands enda naustu þess að vera í
sólinni. Ég sé þig fyrir mér sitja við
eldhúsborðið fyrir framan græna
Elna-saumavél. Þú varst lagin og
dugleg að sauma á þig og Jóhönnu.
Þú hafðir gaman af því að punta þig
og vera í fallegum skóm en hafðir orð
á því að fæturnir hefðu gjarnan mátt
vera minni. Þú lést það samt ekki
aftra þér og keyptir jafnvel minni
skó því þeir litu betur út.
Á Laugarnesveginum var oft gest-
kvæmt. Kaffi og meðlæti á borðum,
bakki með sherry-glösum og mynda-
taka af fólkinu tilheyrði. Þig langaði
mikið í borðstofuborð og sagðir að
fyrst það kæmist ekki fyrir myndir
þú hafa það þegar þú kæmir hinum
megin. Þér fannst óréttlátt að syst-
kini þín væru farin á undan þér. Þú
saknaðir þess að hafa ekki kynnst
föður þínum þar sem hann féll frá áð-
ur en þú fæddist. Þér fannst líf þitt
breytast mikið eftir að amma Sigrún
og Antoníus stofnuðu heimili og
eignuðust börn sem þú hefur um-
gengist mikið. Milli ykkar pabba var
líka gott samband sem ég hef fengið
að njóta í gegnum tíðina. Þú lést ekki
bílleysi aftra þér för, gekkst til og frá
vinnu hvernig sem vindar blésu. Þú
varst með höfuðið í lagi en í mörg ár
ertu búin að liggja í rúminu og hlusta
mikið á útvarp. Eitt árið sagðir þú:
„Ég var að hlusta á viðtal við Bessa í
útvarpinu.“ Ég hélt að þetta væri nú
bara rugl en þetta reyndist vera al-
veg rétt. Þú varst aldrei í vandræð-
um með að spjalla við fólk. Ég minn-
ist þess að í eitt af síðustu skiptunum
sem þú komst í heimsókn til okkar og
við keyrðum í gegnum miðbæinn, þá
rifjaðir þú upp gamla tíma, meðal
annars tímann á Hótel Borg. Við
ákváðum þá að fá okkur kaffi á Kaffi
París. Þú fórst að sjálfsögðu að tala
við þjónustustúlkuna og kom í ljós að
hún var barnabarn einnar starfs-
systur þinnar frá Landspítalanum.
Þú varst heldur ekki mikið að
stressa þig á tímanum, heldur tókst
þér þann tíma sem þú þurftir eða
vildir. Eftir að þú hættir að vinna
gastu látið daginn líða í sundlaugun-
um ef sá gállinn var á þér. Þú fylgd-
ist vel með stelpunum mínum og
barnabörnum. Allt gott áttu þær
skilið.
Þú varst búin að bíða lengi eftir að
fá að kveðja þennan heim. Þessi tími
er kominn og ég er ánægð að þú
varst á góðum stað þessa síðustu
mánuði lífs þíns. Ég veit að nú færð
þú allar þínar óskir uppfylltar. Kom-
in með borðstofuborð, sófa og bíl og
búin að finna systkini þín.
Anna Sigrún Björnsdóttir.
Elsku Birna frænka, nú ertu farin.
Þú hafðir óskað þess lengi og talaðir
alltaf um að hlutverki þínu væri lok-
ið. Ég er því ósköp þakklát fyrir að
þú hafir fengið að fara yfir móðuna
miklu.
Ég hafði nú ekkert farið niður á
Laugarnesveg síðan þú fórst á
Landakot og því hefur mér fundist
skrítið þessa síðustu daga að vera að
fara þar inn án þess að sjá þig þar.
Þú vildir nú alltaf vera að stjana við
mann, hita te, ná í köku eða eitthvað
annað þegar maður kom. Það að
biðja „bara“ um vatn var óásættan-
legt og þú gafst ekki upp fyrr en
maður var búinn að fá sér kökusneið,
helst fleiri en eina, eða konfektmola.
Bergdís mín átti nú svolítið bágt
þegar ég sagði henni að þú værir far-
in til guðs, svaraði strax tilbaka: „Er
amma Birna dáin?“ og svo brast litla
skinnið í grát. Hana hafði langað að
fara til þín þessa síðustu daga en það
var bara ekki hægt. Þegar ég kom í
heimsókn sem barn togaðir þú mann
inn í herbergi til að sprauta ilm-
vatnsprufu á úlnliðinn minn eða
bauðst mér föt til að prófa. Svo átt-
um við nú alveg eins útvarp, rautt
kassettutæki keypt í London á sín-
um tíma. Margar stundirnar höfum
við átt við eldhúsborðið þar sem við
sátum og spiluðum kasínu eða
manna með Jóhönnu. Fjölmarga
göngutúra áttum við líka út í fiskbúð
eða bakarí með viðkomu í sjoppunni
á Sundlaugarveginum þar sem við
keyptum laugardagslottó eða í
Blómaval þar sem eitthvert nammi
var keypt. Þá komstu nú oft við á
Kirkjuteignum á leið í eða úr sundi.
Síðasta göngutúrinn áttum við sam-
an sumarið 2006 þegar ég kíkti í
heimsókn með Birki. Það voru mikil
tíðindi í ljósi þess að þú hafðir ekkert
farið út í marga mánuði. Þá gengum
við út Laugarnesveginn og alla leið
niður á Laugalæk þar sem við fórum
í 10-11 og bakaríið svona rétt eins og
í gamla daga. Þeir urðu nú ekki fleiri
útigöngutúrarnir eftir þetta, en við
tókum þá nokkra saman á spítala-
göngunum. Ég naut svo þess heiðurs
að fá að keyra þig frá Landakoti yfir
á Sóltún. Við keyrðum þá í gegnum
miðbæinn og þú þekktir þar öll húsin
eins og þú hefðir verið þar síðast í
gær. Þú baðst mig um að keyra svo
inn á Laugarnesveg svo þú gætir
fengið að sjá húsið einu sinni enn.
Þegar ég kom til þín 27. júlí síðast-
liðinn vissir þú alveg hvaða dagur
var enda hafðir þú alltaf sagt mér að
þennan dag árið 1975 hefði verið sól-
skin og bjart úti og þú hefðir hugsað
hvað þetta væri fallegur dagur.
Ég er glöð yfir að hafa náð að
koma með allt stóðið mitt til þín í
vikunni áður en þú ákvaðst að yf-
irgefa okkur. Það gladdi þig mikið,
þú sast uppi og reyndir að ná tali af
þeim á milli þess að þau hlupu fram
að kíkja á fiskana. Mér er það ljúf
minning að vita að það var friður yfir
þér og sálarró síðasta sólarhring ævi
þinnar.
Birna mín, ég kveð þig með sökn-
uði en veit að þú og Jóhanna og
amma Sigrún vakið yfir okkur öllum
og þið eruð komin þarna saman hin-
um megin ásamt öllum hinum.
Þín frænka,
Guðrún.
Birna Björnsdóttir
Ég sendi öllum aðstand-
endum Birnu Björnsdóttur
mínar innilegustu samúðar-
kveðjur.
Blessuð sé minning þín.
Hvíl þú í friði.
Þín vinkona og jafnaldra
Bergþóra Jónsdóttir
frá Fáskrúðsfirði.
HINSTA KVEÐJA
Morgunblaðið birtir minningargreinar alla útgáfudagana.
Skil | Greinarnar skal senda í gegnum vefsíðu Morgunblaðsins: mbl.is –
smella á reitinn Senda efni til Morgunblaðsins – þá birtist valkosturinn Minn-
ingargreinar ásamt frekari upplýsingum.
Skilafrestur | Ef birta á minningargrein á útfarardegi verður hún að ber-
ast fyrir hádegi tveimur virkum dögum fyrr (á föstudegi ef útför er á mánu-
degi eða þriðjudegi).
Þar sem pláss er takmarkað getur birting dregist, enda þótt grein berist
áður en skilafrestur rennur út. Greinar, sem berast eftir að útför hefur farið
fram, eftir tiltekinn skilafrests eða ef útförin hefur verið gerð í kyrrþey, eru
birtar á vefnum, www.mbl.is/minningar. Æviágrip með þeim greinum verður
birt í blaðinu og vísað í greinar á vefnum.
Minningargreinar
stjórnvöld ábyrgðust innstæður um-
fram lögboðið lágmark hvort sem er.
En í útibúum Landsbankans er-
lendis hefði tillagan skipt miklu máli.
Engin von er til þess að stjórnvöld í
Hollandi og Bretlandi, hvað þá inn-
stæðueigendur þar, hefðu fallist á að
Íslendingar ábyrgðust ekki inn-
stæður einstaklinga að fullu eins og
lög hefðu kveðið á um, ef tillaga ráð-
herranna þriggja hefði verið sam-
þykkt í desembermánuði 1999 og að-
eins lágmarksfjárhæðin látin duga.
Icesave-skuldin er um 705 millj-
arðar króna. Ekki er alveg ljóst af
greinargerð frumvarpsins um rík-
isábyrgðina hvað hún hefði orðið há
ef tillaga Jóhönnu og fleiri hefði verið
samþykkt en ráða má að skuldin
hefði hækkað um liðlega 400 millj-
arða króna og þá ríkisábyrgðin að
sama skapi.“
Í öðru lagi er rétt að geta þess að
Sjálfstæðisflokkurinn fór ekki með
viðskiptaráðuneytið, sem ber ábyrgð
á málefnum bankanna, í eina mínútu
af þessum átján árum sem svo oft er
vitnað til.
Reyndar var það í tíð Samfylking-
arinnar sem Icesave-reikningar
Landsbankans urðu að þeim myllu-
steini sem nú er að sliga þjóðina.
Ráðherra bankamála bar ábyrgð á
þeim eftirlitsstofnunum sem höfðu
eftirlit með bönkunum og starfsemi
þeirra. Trúnaðarmenn samfylking-
arráðherrans sátu í stjórn FME.
Við sjálfstæðismenn höfum aldrei
haldið því fram að við berum enga
ábyrgð. Þvert á móti hefur flokk-
urinn einn flokka farið í sérstaka
vinnu til að skoða með mjög gagn-
rýnum hætti hvað fór miður á síðustu
áratugum. Allir sjálfstæðismenn
gátu tekið þátt í vinnunni og nið-
urstöðurnar voru gerðar opinberar
síðastliðinn vetur.
Þeir sem báru ábyrgð á bankamál-
unum þegar Icesave-reikningarnir
blésu út og þeir sem báru ábyrgð á
hinum hrikalegu samningum við
Breta og Hollendinga ættu að sjá
sóma sinn í því að kannast við króg-
ann.
» Þeir sem báru
ábyrgð á bankamál-
unum þegar Icesave-
reikningarnir blésu út
og þeir sem báru ábyrgð
á hinum hrikalegu
samningum við Breta og
Hollendinga ættu að sjá
sóma sinn í því að kann-
ast við krógann.
Höfundur er alþingismaður.