Morgunblaðið - 21.09.2009, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 21. SEPTEMBER 2009
Óskar Magnússon.Útgefandi:
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri
og ábyrgðarmaður:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Þetta gengurvel hjá okk-ur og hefur
ekki verið neitt
vesen,“ var haft
eftir Halldóri
Nguyen, túlki og
þýðanda, í Morg-
unblaðinu á laugardag í tilefni
af því að í gær voru þrjátíu ár
frá því að þrjátíu og fjórir
flóttamenn komu til landsins
frá Víetnam, en hann var einn
þeirra. Koma flóttamannanna
vakti mikla athygli meðal
landsmanna og jafnframt
mikinn samhug. Hún markaði
einnig þáttaskil í viðhorfum
til framandi þjóða og ruddi
brautina að þeim vísi að fjöl-
menningarsamfélagi sem orð-
inn er til á Íslandi í dag. Í allt
hafa ríflega 500 flóttamenn
komið til Íslands á röskum
fimmtíu árum og reynsla
flestra er sem betur fer áþekk
Halldórs – fólki hefur gengið
vel að fóta sig á Íslandi og
tekist að eignast hér það
örugga hæli sem því stóð ekki
til boða í heimalöndum sínum.
Það er erfitt að gera sér í
hugarlund þær hörmungar
sem verða til þess að fólk
verður landflótta. Einmitt
þess vegna er svo mikilvægt
að hlúa vel að flóttafólki og
koma lífi þess í þann farveg
að það geti séð sjálfu sér og
sínum farborða; notið eðli-
legra lífsgæða og fái notið
hæfileika sinna óttalaust eins
og efni standa til.
Reynslan sýnir að
þetta hefur að
mestu leyti tekist
hér á landi, flótta-
fólki hefur al-
mennt vegnað vel
og langflestir
festa rætur.
Mikið vatn hefur þó runnið
til sjávar á þeim þrjátíu árum
sem liðin eru síðan víet-
nömsku flóttamennirnir
komu til landsins. Þróun mót-
tökustarfsins, þ.e.a.s. stuðn-
ingskerfis og þess félagslega
nets sem fólki mætir, hefur
skilað reynslu sem er ómet-
anlegur grunnur enn frekari
framfara. Um það bera að-
stæður hópsins sem tekið var
á móti á Akranesi á síðasta ári
sérstaklega gott vitni. Mót-
tökur þess hóps og það aðlög-
unarkerfi sem tekið var upp
hefur vakið athygli á heims-
vísu að sögn Kristjáns Sturlu-
sonar, framkvæmdastjóra
Rauða krossins – nokkuð sem
íslenskt samfélag getur verið
stolt af.
Sú staðreynd að Íslend-
ingar skuli nú, í efnahags-
kreppunni, ekki treysta sér
lengur til að standa við fyrir-
heit um að taka á móti hópum
flóttamanna á hverju ári er
því áhyggjuefni. Mikilvæg
reynsla og fagleg þekking
getur auðveldlega glatast ef
starfsemin verður slitrótt,
hvað þá ef hún er lögð niður.
Fólki hefur gengið
vel að fóta sig á Ís-
landi og tekist að
eignast hér öruggt
hæli}
Óvíst um framhaldið
Að geyma lyklaí hanskahólfi
jafngildir því að
skilja þá eftir á
glámbekk sam-
kvæmt dómi
Hæstaréttar í máli vegna
þjófnaðar á bifreið sem var
eyðilögð. Tryggingafélagið,
sem bíllinn var tryggður hjá,
VÍS,hafnaði öllum kröfum á
þeirri forsendu að bíllykl-
arnir hefðu ekki verið á
öruggum stað. Eigandi bílsins
vísaði málinu til úrskurð-
arnefndar í vátrygginga-
málum. Niðurstaða hennar
var að tryggingafélagið ætti
að bæta málið til hálfs.
Málið fór hins vegar fyrir
dómstóla. Fyrir héraðsdómi
var skorið úr um að trygg-
ingafélagið skyldi bæta allan
skaðann, en Hæstiréttur
komst að sömu niðurstöðu og
úrskurðarnefndin; tjóninu
skyldi skipt til helminga milli
bíleigandans og trygginga-
félagsins.
„Við sættum okkur við nið-
urstöðu úrskurðarnefndar-
innar og vildum stoppa málið
þar,“ sagði Ing-
ólfur Örn Arn-
arson, faðir bíleig-
andans, í samtali
við Morgunblaðið
á laugardag.
„Tryggingafélagið vildi hins
vegar keyra málið alla leið og
fara með það fyrir dómstóla.“
Nú mætti ætla sem svo að
fyrst eigandi bílsins var tilbú-
inn að sætta sig við úrskurð
nefndarinnar og niðurstaða
Hæstaréttar var sú sama,
hljóti þetta að vera viðunandi
niðurstaða.
Öðru nær. Lögfræðikostn-
aðurinn, sem eigandi bílsins
hefur þurft að bera vegna
málaferlanna er jafnhár og
bæturnar, sem fást fyrir bíl-
inn. Í raun ber því eigandinn
allt tjónið vegna framkomu
tryggingafélagsins. Sömu-
leiðis ber tryggingafélagið
meiri kostnað en ella og verð-
ur honum væntanlega velt yf-
ir á viðskiptavini þess. Bíleig-
andinn er einn þessara
viðskiptavina, en vísunin til
vináttu í orðinu á ekki við í
þessum samskiptum.
Hvaða merkingu á
að leggja í orðið við-
skiptavinur?}
Keyrðu málið alla leið
F
átt hefur skýrst frá hruninu fyrir
tæpu ári. Reyndar hefur verið
ákveðið að setja tugi milljarða í
tónlistarhús sem síðan mun kosta
hundruð milljóna að reka á hverju
ári. Víst má hlakka til vígslunnar en að öðru
leyti hvílir óvissan eins og mara á þjóðinni.
Mest munar um bága stöðu fjölskyldna, sem
gjarnan eru hlutgerðar í „heimilunum“. En þó
eru það ekki heimilin sem efnahagsástandið
þjakar, heldur fjölskyldurnar sem þar búa. Og
margar eru að missa heimili sín.
Ég held óhætt sé að fullyrða að flestar fjöl-
skyldur á Íslandi hafi tapað milljónum og jafn-
vel tugmilljónum vegna hækkunar lána, lækk-
unar launa, atvinnuleysis, verðbólgu og
rýrnandi kaupmáttar, hruns hlutabréfamark-
aðar og lækkunar fasteignaverðs.
Og ég óttast að botninum hafi ekki verið náð í íslensku
efnahagslífi. Við getum ekki annað en sokkið enn dýpra
þegar vextirnir eru svona háir. Ekkert dafnar í slíku um-
hverfi, skýtur sprotum eða blómstrar.
Enn hefur ekkert verið gert til að „slá skjaldborg um
heimilin“, þó að víst megi verða sér úti um nafnbirtingu í
Lögbirtingablaðinu og komast á vanskilaskrá með því að
fara í „greiðsluaðlögun“. Að vísu hafa verið boðaðar lausn-
ir sem fela í sér að niðurfelling skulda verði tengd tekjum.
En með því er aðeins verið að taka bjargráðin af fólki og
þrýsta því ofan í neðanjarðarhagkerfið. Reynslan erlendis
frá sýnir þvert á móti að aðgerðir stjórnvalda eigi að vera
almennar og gagnsæjar, en umfram allt nægilega stór-
tækar, svo ekki þurfi að endurtaka leikinn.
Fyrr í sumar skrifaði ég um lausn sem unnið
hefur verið að í bönkunum en virðist hafa verið
stöðvuð í stjórnkerfinu. Leiðin felst í því að
bjóða þeim sem skulda í erlendri mynt að
flytja sig yfir í krónur en að fjármagnskostn-
aður haldist sá sami, þ.e. afborganir verði
áfram þær sömu. Það fæli þá í sér lækkun á
höfuðstólnum eða að fólk greiddi áfram sömu
vexti og það greiðir af erlendu lánunum.
Þetta kæmi út á eitt fyrir nýju bankana, sem
fengju sömu tekjur af útlánum og áður. En
áhættunni vegna misvægis í gjaldeyrisjöfnuði
væri eytt, auk þess sem komið væri til móts við
hóp sem tapað hefur miklu vegna bankahruns-
ins.
Forsendan var sú að búið væri að semja við
kröfuhafa gömlu bankanna og nú liggja af-
skriftirnar fyrir. En ekkert gerist. Reyndar hef ég heyrt
þingmann lýsa þeirri hugmynd, að reiknað verði út hvað
fólk getur greitt af lánum og afgangurinn af þeim verði
látinn bíða síðari tíma. En sú leið heldur fólki áfram í
spennitreyju óvissunnar og tryggir að eignamyndunin
verði engin um ófyrirséða framtíð. Er þá ekki gjaldþrot
skárra?
Svo bætist Icesave ofan á allt. Það ku vera algjört „smá-
atriði“ að Bretar og Hollendingar krefjist þess að við
greiðum af Icesave til ársins 2040. En auðvitað er það
stórmál. Það þýðir að skuldin lendir á næstu kynslóðum.
Fjögurra ára sonur minn verður þá 35 ára. Það er hætt
við að hann muni bölva tónlistarhúsinu. pebl@mbl.is
Eftir Pétur
Blöndal
Pistill
Þjóð í spennitreyju óvissunnar
FRÉTTASKÝRING
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
R
agna Árnadóttir dóms-
málaráðherra lagði á
sumarþinginu fram
frumvarp til laga um
kosningar til sveit-
arstjórna. Eftir sem áður verður kos-
ið milli lista. En viðamesta breytingin
felst í þessari grein frumvarpsins: „Á
framboðslista skulu vera að minnsta
kosti jafnmörg nöfn frambjóðenda og
kjósa á sem aðalmenn í sveitarstjórn
en aldrei fleiri en tvöföld sú tala.
Efstu sæti listans skulu skipuð fram-
bjóðendum sem boðnir eru fram til
persónukjörs og skal tala þeirra vera
jöfn tölu aðalmanna. Þessi hluti
listans nefnist persónukjörshluti.“
Allsherjarnefnd Alþingis hefur
málið til umfjöllunar. Hyggst nefndin
leggja mikla vinnu í málið sem sjá má
af því, að hún hefur sent 106 aðilum
umsagnarbeiðnir. Nú þegar hafa bor-
ist 23 svör. Allsherjarnefnd þarf að
vinna hratt og vel því sveitarstjórn-
arkosningar eiga að fara fram 29. maí
á næsta ári. Kosningarnar þarfnast
mikils undirbúnings og því er ljóst að
Alþingi verður að vinna í kappi við
tímann.
Meðal þeirra sem hafa skilað at-
hugasemdum er sá aðili sem málið
varðar helst, Samband íslenskra
sveitarfélaga. Segir m.a í athuga-
semdum sambandsins að af fyrstu
viðbrögðum megi ráða að skiptar
skoðanir séu meðal sveitarstjórn-
armanna um málið. „Á vettvangi
Sambands íslenskra sveitarfélaga
virðist sú hugmynd njóta töluverðs
stuðnings að kveða á þessu stigi að-
eins á um heimild sveitarstjórna til
þess að ákveða að viðhafa persónu-
kjör fremur en skylda öll sveitarfélög
til þess að taka upp þá kosninga-
aðferð. Binda mætti slíka ákvörðun
því skilyrði að aukinn meirihluti í
sveitarstjórn samþykkti slíka tillögu.
Með því móti mætti gera tilraun með
persónukjör í nokkrum sveit-
arfélögum við næstu sveitarstjórn-
arkosningar og meta í framhaldinu
hvort ástæða væri til að lögfesta per-
sónukjör við sveitarstjórnar- og al-
þingiskosningar.“
Þessi umsögn sýnir að sveit-
arstjórnarmenn eru hikandi.
Í umsögninni tíundar Samband ís-
lenskra sveitarfélaga ýmsa ókosti
persónukjörsins. Má þar nefna hætt-
una á innbyrðis átökum innan fram-
boðslista í aðdraganda kosninganna
þegar fleiri en einn frambjóðandi
sækist eftir öruggu sæti. Eins geti
kjósendur staðið frammi fyrir mikilli
óvissu þegar ekki liggi skýrt fyrir
hver er leiðtogaefni viðkomandi
framboðslista.
Meðal þess sem sveitarstjórn-
armenn benda á er að persónukjör
tryggi á engan hátt að jafnræði verði
á milli kynjanna á efstu sætum fram-
boðslistanna. Um þetta atriði fjallar
einmitt umsögn Kvenréttindafélags
Íslands. Þar segir m.a: „Í því ljósi
krefst stjórn KRFÍ að kynjajafnrétti
verði tryggt á framboðslistum með
því að setja kynjakvóta fyrir hvern
lista eða með öðrum hætti að tryggja
að hlutur kvenna, sem oftar en ekki
hallar á, sé tryggður með sérstökum
aðgerðum, nema um sérstök kvenna-
og karlaframboð sé að ræða.“ Það er
svo spurning hvort hægt verður að
kalla það persónukjör þegar „persón-
urnar“ sem fólk kýs ná ekki kjöri
vegna kynjakvóta?
Sveitarstjórnarmenn
vilja skoða fleiri leiðir
Morgunblaðið/ÞÖK
Kosningar Hætt er við að ýmsir frambjóðendur til sveitarstjórnar verði
orðnir óþreyjufullir ef bíða þarf í nokkra daga eftir úrslitunum.
Sveitarstjórnarmenn sjá ýmsa
ókosti við persónukjör og telja
mikilvægt að skoða hvort aðrar
leiðir séu jafn vel eða betur til
þess fallnar að auka áhrif kjós-
enda í kosningum.
Verði persónukjör að veruleika
mun talning atkvæða verða
mun tímafrekari en áður. Tel-
ur Samband íslenskra sveitar-
félaga í umsögn sinni að nið-
urstaða kosninga í
fjölmennustu sveitarfélög-
unum muni jafnvel ekki liggja
fyrir fyrr en einhverjum sólar-
hringum eftir kjördag.
Í umsögninni segir að frum-
varpið feli í sér fremur flókn-
ar reikniaðferðir við röðun
frambjóðenda og því sé mik-
ilvægt að þróa forrit til að
flýta fyrir talningu.
Í umsögn bæjarráðs Ak-
ureyrar er bent á það að for-
gangsröðun á lista geti tekið
langan tíma fyrir kjósanda í
kjörklefa og því sé hætt við
að raðir myndist við kjör-
deildir og öngþveiti verði á
kjörstað. Á Akureyri þyrfti
t.a.m. að fjölga í undirkjör-
stjórnum, fjölga kjörklefum
eða gera jafnvel enn stórtæk-
ari breytingar.
Allt þetta verður kostn-
aðarsamt og sveitarfélögin
munu bera þann kostnað. Því
vilja þau að ríkið taki þátt í
kostnaði að hluta a.m.k.
Úrslitin
geta dregist