Morgunblaðið - 30.09.2009, Blaðsíða 19

Fæst orð bera minnsta ábyrgð Engu er líkara en Tryggvi Þór Herbertsson, þingmaður Sjálfstæðisflokks, þurfi að hafa sig allan við til að segja ekkert á meðan Árni Páll Árnason félagsmálaráðherra
og Þórólfur Matthíasson hagfræðiprófessor heilsast á hádegisfundi Félags viðskipta- og hagfræðinga á Grandhóteli í gær. Þessir þrír fluttu erindi ásamt Gísla Tryggvasyni, talsmanni neytenda.
19
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 30. SEPTEMBER 2009
Ómar
ALMENNINGUR hefur orðið
fyrir ýmsum áföllum og má síst við
hækkuðum sköttum en ríkið þarfn-
ast sárlega meiri tekna. Meðal nýrra
hugmynda er skattlagning lífeyris-
iðgjalda þegar þau eru greidd, en
þau eru nú undanþegin skatti. Þess í
stað yrði lífeyririnn ekki skattlagður.
Þessar tillögur eru róttæk breyting
á lífeyriskerfinu. Tilgangurinn er að
finna skattstofn sem hægt er að
nýta, án þess að hann leggist af of-
urþunga á almenning eða fyrirtæki.
Ætla má að fást myndu allt að 30 til
35 milljarðar króna í ríkissjóð á ári.
Hugmyndirnar voru fyrst nefndar
síðastliðinn vetur af ríkisstjórninni,
en þingflokkur sjálfstæðismanna tók
þær upp nú í sumar. Umræðan leidd-
ist fljótlega á villigötur og hljóðnað
hefur um hugmyndina. Það er miður,
því hugsanlega er þetta ein besta
lausnin til að leysa brýna þörf á
skatttekjum, án þess að valda heim-
ilum búsifjum í hækkuðum álögum.
Hvaða afleiðingar hefur þessi
kerfisbreyting fyrir þá sem koma við
sögu, það er almenning, ríkissjóð og
lífeyrissjóðina? Með breytingunni
yrði að skipta lífeyrissjóðunum í
tvennt. Núverandi kerfi verður lokað
fyrir iðgjöldum um leið og nýja kerf-
ið er tekið upp, segjum um áramót.
Gert er ráð fyrir því að lífeyrissjóð-
irnir stæðu skil á skattinum af öllum
iðgjöldum, hvort sem talað er um
hluta lífeyrisþega eða atvinnuveit-
enda.
Sársaukalaust fyrir almenning
Öll iðgjöld sem greidd eru í lífeyr-
issjóð eru nú undanþegin skatti.
Fjármagnstekjur eru ekki skatt-
lagðar hjá lífeyrissjóðunum. Þessi
tegund sparnaðar nýtur að þessu
leyti sérstakra forréttinda. Laun-
þegar fá þannig hærri lífeyris-
greiðslur en ella. Þegar lífeyrir kem-
ur til greiðslu er hann skattlagður
eins og hverjar aðrar tekjur.
Aðalkosturinn er að skattheimtan
er sársaukalaus núna. Þegar lífeyr-
irinn verður greiddur verður hann
skattlaus. Ráðstöfunartekjur verða
því þær sömu fyrir almenning. Eins
og nú horfir fer skattprósenta vænt-
anlega ekki lækkandi á næstunni.
Fremur að tekjuskattur muni hækka
meðan þjóðin vinnur sig út úr vand-
anum. Einnig þyrfti að huga að
áhrifum persónuafsláttar, einfaldast
virðist að nota flata skattprósentu á
lífeyrisiðgjöldin og hafa hana heldur
lægri en almenna skattprósentu. Hjá
þeim sem minnst réttindi hafa hjá
lífeyrissjóðum myndi persónu-
afsláttur nýtast á ellilífeyrisárum
vegna lífeyrisgreiðslna frá Trygg-
ingastofnun og ráðstöfunartekjur
því verða óbreyttar þegar litið væri
til heildartekna lífeyrisþegans. Þetta
þyrfti að skoða í smáatriðum, en í
fljótu bragði virðast áhrifin á ein-
staklingana lítil.
Þórarinn V. Þór-
arinsson skrifar í
Morgunblaðið 19.6.
2009: „40 milljarða
skerðing á iðgjalds-
greiðslum verður ekki
ávöxtuð í sjóðunum og
réttindin munu óhjá-
kvæmilega skerðast að
sama skapi. Það hefur
því úrslitaáhrif hvort
skattur er greiddur við
inngreiðslu iðgjalds í
sjóðina eða við út-
greiðslu lífeyris mörg-
um áratugum síðar. Lífeyrisgreiðsl-
urnar munu því óhjákvæmilega
skerðast sem svarar ávöxtun þessara
40 milljarða á hverju ári í marga ára-
tugi.“ Þetta er rétt, en ráðstöfunar-
tekjurnar skerðast þó ekki, að því
gefnu að skattprósenta sé óbreytt.
Ástæðan er í stuttu máli sú að ef
skattprósentan er 36% allan tímann
skiptir ekki máli hvort hún er tekin á
undan eða eftir. Fyrir stærðfræðinga
má segja að hér sé víxlreglan að
verki,
0,36 x Heild = Heild x 0,36
svo dæmið sé einfaldað mikið.
Ríkið og sveitarfélög
fá miklar skatttekjur
Í tillögum sjálfstæðismanna er gert
ráð fyrir að um 40 milljarðar króna
komi inn í skatttekjur af iðgjöldum í
lífeyrissjóð. Líklegt er að skattarnir
af iðgjöldunum verði lægri eða nær 35
milljörðum króna, jafnvel heldur
lægri ef miðað er við lægri skattpró-
sentu. Samt sem áður er talan tæp-
lega fjórðungur þess sem þarf til þess
að loka fjárlagagatinu. Þetta er því
mjög há fjárhæð sem hvorki þrengir
að heimilunum né fyrirtækjunum.
Valið hér er milli þess að ríkið taki
annaðhvort meiri lán nú, sem þá
verða greidd af skattborgurum í
framtíð, eða nýti sér þennan skatt-
stofn – sem gæti þýtt betra lánshæf-
ismat og lægri vaxtabyrði ríkisins
þegar upp er staðið.
Lífeyrissjóðirnir
Breytingin hefur margvísleg áhrif
á lífeyrissjóðina. Núverandi kerfi
yrði lokað og því væru þeir sjóðir
sem ekki eiga fyrir skuldbindingum
sínum neyddir til þess að skerða
réttindi í stað þess að ýta vandanum
á undan sér.
Flestir sjóðirnir reikna árlega eða
oftar hvernig greiðsluflæði þeirra
verði á komandi árum og taka þá til-
lit til innstreymis iðgjalda, greiðslu
lífeyris, ávöxtunar og greiðslu af
verðbréfum í eigu sjóðanna. Skatt-
fjárhæðin, 30-35 milljarðar króna, er
líklega liðlega 20% af tekjum sjóð-
anna, og hefur því áhrif á rekstur
þeirra. Ekki er þó ástæða til þess að
ætla að þeir lendi í sérstökum vand-
ræðum í rekstri vegna þessa.
Í þriðja lagi minnkar fjárfestinga-
geta lífeyrissjóðanna og þar með
endurnýjuð þátttaka þeirra í at-
vinnulífinu. Hlutverk sjóðanna er
fyrst og fremst að ávaxta iðgjöld sem
best, en ekki að koma inn sem ein-
hvers konar bjargráðasjóður, jafnvel
þó að brýn þörf sé á fjármagni núna.
Stór hluti af lausu fé lífeyrissjóðanna
mun að óbreyttu renna til kaupa á
skuldabréfum ríkissjóðs. Með minni
þörf ríkisins fyrir fjármögnun með
lánsfé gæti niðurstaðan orðið sú að
ráðstöfun fjár sjóðanna til annarra
fjárfestinga yrði óbreytt.
Þá er ljóst að rekstur sjóðanna
yrði nokkuð flóknari með slíkri
skiptingu, en sá vandi er þó auðleyst-
ur með nútíma upplýsingatækni.
Einföld lausn á erfiðum vanda
Með skattlagningunni vinnst eft-
irfarandi:
1. Ríkið og sveitarfélög þurfa ekki að
taka jafnmikil lán og ella
2. Ekki þarf að hækka skattbyrði á
almenning
3. Séð er fyrir fjórðungi halla fjár-
laga
4. Ráðstöfunartekjur almennings
skerðast ekki
5. Neysla dregst ekki meira saman
og kreppan dýpkar því ekki
6. Skatturinn fer ekki út í verðlag
Hugmyndin um breytta skattlagn-
ingu lífeyris hefur bæði kosti og
galla og hefur ekki verið að fullu út-
færð. Hins vegar hlýtur kreppu-
ástandið að leiða til þess að skapandi
hugmyndir af þessu tagi séu grand-
skoðaðar. Í núverandi harðindum
hafa Íslendingar ekki efni á þeim
lúxus að hæðast að nýjum hug-
myndum eða hafna þeim án þess að
hugsa málin í botn. Kostirnir hljóta
að leiða til þess að skoða beri þessa
leið með yfirvegun og vönduðu fag-
legu mati.
Eftir Benedikt Jóhannesson og
Bjarna Guðmundsson »Meðal nýrra hug-
mynda er skattlagn-
ing lífeyrisiðgjalda þeg-
ar þau eru greidd, en
þau eru nú undanþegin
skatti. Þess í stað yrði
lífeyririnn ekki skatt-
lagður.
Benedikt
Jóhannesson
Höfundar eru trygginga-
stærðfræðingar.
Einföld og sársaukalaus leið
til að minnka halla fjárlaga
Bjarni
Guðmundsson