Morgunblaðið - 18.10.2009, Blaðsíða 21

söng í Púlsinum í Sandgerði.“ Jana
María er fædd og uppalin í Keflavík
og bjó þar til sextán ára aldurs, fyrir
utan fjögur ár sem hún eyddi í Dan-
mörku þegar faðir hennar var þar í
námi. Sextán ára flutti hún til Reykja-
víkur, hóf tónlistarnám og útskrif-
aðist sem söngkona 2006. Leikkonan
segir að sér líði best þegar hún hefur
nóg fyrir stafni. Hún var flugfreyja
hjá Icelandair meðfram námi en að
loknu burtfararprófi „vissi ég ekkert
hvað ég ætlaði mér að gera.“ Svo fór
að hún sótti um inngöngu í söngleikja-
deild Royal Scottish Academy of Mu-
sic and Drama í Glasgow en komst
ekki inn. „Sama dag og ég fékk nei-ið
barst mér tölvupóstur um að leiklist-
ardeild skólans yrði með inntökupruf-
ur á Íslandi, ég mætti þangað tveimur
vikum síðar og komst inn á staðnum.
Þar með voru örlögin ráðin!“
Átti ég að segja smiður?
Hún hefur aldrei haft söng að aðal-
starfi en oft komið fram með föður
sínum, Guðmundi Hreinssyni bygg-
ingarverktaka í Reykjanesbæ. „Pabbi
er skúffuskáld sem spilar á gítar. Ég
byrjaði að syngja með honum heima í
stofu 12 eða 13 ára gömul og við höf-
um mikið komið fram tvö saman í
Keflavík og þar í grennd. Mér þykir
mjög vænt um tónlistina sem hann
semur.“ Henni þykir líka vænt um
Ólaf Inga, mótleikara sinn í Lilju.
Hann stígur nú allt í einu inn á sviðið
við stóra bjarta gluggann; strákur úr
8. bekk Hrafnagilsskóla í Eyjafjarð-
arsveit.
Þegar hann sest er ekki annað
hægt en spyrja: Hvað ætlar þú að
verða þegar þú ert orðinn stór?
„Leikari,“ segir hann strax. Brosir, og
spyr á móti: „Átti ég að segja smiður?
Ég var ekki ákveðinn eftir Óvita en
nú er ég alveg viss.“ Óli tók sem sagt
þátt í Óvitum eftir Guðrúnu Helga-
dóttur sem LA setti upp fyrir nokkr-
um misserum og smitaðist heiftarlega
af leiklistarbakteríunni. Þegar aug-
lýst var eftir strák í hlutverk hjá LA í
vetur mætti Óli, en hafði að vísu ekki
hugmynd um hvers kyns sýningu var
að ræða og fékk ekki að vita það fyrr
en leikhússtjóri hafði farið vandlega
yfir það með foreldrum hans og þeir
gefið samþykki sitt.
„Það var alls ekki sjálfgefið að þau
leyfðu mér að vera með. En þau töldu
að það yrði þroskandi ef farið yrði í
þetta á réttan hátt,“ segir Óli og
hljómar mun eldri en 12.
Skyldi hann geta gert sér í hugar-
lund 12 ára strák sem býr við þær að-
stæður sem lýst er í verkinu? „Ég
reyni en gengur illa; þetta er svo
hræðilegt að maður getur ekki gert
sér grein fyrir því að svona sé til. Ég
hugsa stundum um hvað mamma er
leiðinleg þegar hún segir mér að taka
til þegar ég kem heim á daginn! En að
hún hendi mér út og láti mig sofa úti í
frosti...“ Hann hefur skynjað hve fjöl-
breytt starf leikarans er. „Það er allt-
af verið að fást við eitthvað nýtt. Mað-
ur situr ekki á skrifstofu og gerir það
sama allan daginn! Fólkið í leikhúsinu
er líka svo skemmtilegt.“
Oft með grjót í maganum
„Rannsóknarvinnan við undirbún-
ing verksins var mjög áhugaverð og
spennandi en ég var oft með grjót í
maganum,“ segir Jana María. „Við
tókum þá vinnu öll mjög nærri okkur.
Óli var reyndar ekki alltaf með; það
þurfti að sjá til þess að hann gæti sofið
á næturna...“ Hún segir fæsta líklega
gera sér grein fyrir umfangi mansals
eða um hvað málið snýst í raun. „Þess
vegna er frábært að fá tækifæri til að
fjalla um þetta efni. Eitt það skemmti-
legasta við starf leikarans er hve fjöl-
breytt viðfangsefnin eru. Maður lærir
mikið og getur miðlað til annarra í
leiðinni. Leikarinn veit aldrei hvers
verður krafist af honum og þarf að
vera tilbúinn í allt. Ekkert verkefni er
eins; maður vinnur sífellt með nýju
fólki, þarf að læra á hvern og einn,
sem er verkefni út af fyrir sig og held-
ur manni ferskum.“ Rannsóknir eru
hluti leikarastarfsins „til þess að mað-
ur viti algjörlega hvað maður er að
gera og það elur á forvitninni; það er
erfitt að útskýra það mér finnst allar
starfsgreinar mætast í þessari einu.“
Heiðrum minningu stúlkunnar
Leikkonan segir sláandi hve marg-
ar ungur stúlkur eru blekktar, ekki
síst á stöðum þar sem aðstæður þeirra
eru ömurlegar og enga fræðslu að
hafa af hálfu yfirvalda. „Birting-
armyndir mansals eru margir en kyn-
lífsþrælkun er áberandi vegna þess
hve peningaveltan er gríðarleg,“ segir
hún.
Leikhópurinn fræddist mikið um
mansal við undirbúning verksins og
ræddi m.a. við Fríðu Rós Valdimars-
dóttur mannfræðing sem gerði á
árinu rannsókn fyrir Rauða krossinn
á eðli og umfangi mansals á Íslandi.
Jana María telur mikla þörf á um-
ræðu um málefnið og segir afar slæmt
ef Alþjóðhúsinu í Reykjavík verður
lokað. Starfsemin þar skipti útlend-
inga sem lendi í vandræðum hér á
landi svo miklu máli.
„Alþjóðhúsið er óháður staður sem
fólk treystir og eini staðurinn sem
býður upp á þessa þjónustu. Fríða
Rós sagði okkur að fórnarlömb man-
sals treysti sjaldan neinum fyrir sann-
leikanum um þær aðstæður sem þau
eru í raun og veru í en þau hafa mörg
treyst starfsfólki Alþjóðahúss. Ef því
verður lokað er óvíst hvert fórn-
arlömb muni leita eftir aðstoð sem oft
er spurning um líf eða dauða.“
Jana María segir hlutverk Lilju
erfitt en jafnframt gefandi, „vegna
þess að ég veit að þessi stelpa var til.
Þetta er saga af börnum sem verða
fyrir harmleik og ég reyni oft að
hugsa um ég leik stelpu sem var
raunveruleg. Mér finnst við heiðra
minningu hennar með þessari sýn-
ingu.“ Undirritaður þóttist skynja á
frumsýningu að sumum áhorfendum
leið ekki sérlega vel. Sannleikurinn er
oft sláandi.
„Nándin í leikhúsinu er mikil. Það
er mikið hlegið fyrir hlé en svo breyt-
ist orkan í salnum allt í einu í síðari
hlutanum. Allir eru á sætisbrúninni
og hlusta; ég finn orkuna streyma frá
fólkinu og það hjálpar mér mikið.“
Þroski
Óli segist ekki hafa velt mansali
fyrir sér áður en hann hóf að æfa
hlutverk sitt í Lilju. „Ég pældi ekki
mikið í þessu fyrst en hef gert það
meira undanfarið.“ Jana María segir
ekkert grín fyrir 13 ára barn að tak-
ast á við þetta verkefni. „En hann
stendur sig eins og hetja – ég segi það
óhikað hér fyrir framan hann; Óli er
ótrúlega duglegur og tekur á verk-
efninu af heiðarleika og sanngirni og
er algjörlega opinn. Það er ótrúlega
fallegt að sjá hann vinna í þessu.“
Hann segir haustið hafa verið
strembið; nýr kennari hóf störf í
bekknum hans í haust og byrjaði af
krafti, auk þess sem stíft var æft hjá
Leikfélaginu. Óli hefur ekki verið í
tónlistarskólanum í haust, en þar er
hann í harmonikunámi, lagði frjáls-
íþróttirnar á hilluna í bili, hefur að-
eins verið í badminton, en dró sig líka
út úr fótboltanum og júdóinu! Talandi
um að Jana María vilji hafa nóg fyrir
stafni...
Hann er sáttur við hve mikill tími
fer í leiklistina. „Þetta er mjög
skemmtilegt og mikil lífsreynsla. Ég
reyni að halda í barnið, en held ég
þroskist heilmikið við að vera í þessu,
það er ekki hægt að leyna því.“ Mér
segir svo hugur að augu allra, sem
sýninguna sjá, muni opnast upp á
gátt. Er það ekki einn liður í því að
þroskast?
Leikhús 21
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 2009
 Þriðjungur þeirra sem seldir
eru mansali til Íslands starfa í
kynlífsiðnaði, tveir þriðju í
byggingariðnaði, ræstingum og
heimilishjálp.
 Í Litháen er melludólgum ekki
refsað.
 Við strandlengjuna í Albaníu
eru lúxushótel sem eru fjár-
mögnuð með mansali. Smygl-
bátar fara með stúlkurnar yfir
til Ítalíu og ef strandgæslan
gómar bátana er hentugast að
henda stúlkunum fyrir borð.
 Mansal er iðnaður sem hefur
farið mjög vaxandi á síðustu ár-
um og veltir tugum eða hundr-
uðum milljarða dala á ári hverju.
Talið er að gróði af mansali einu
saman sé allt að 7-8 milljarðar
dala á ári.
Úr leikskrá Leikfélags Akureyrar.
Undankeppni EM 2010
í handknattleik kvenna
Forsala fer fram í verslunum Lyfju
laugardag og sunnudag
Sunnudaginn 18. október
kl. 16.00
í Vodafone-höllinni
ÍSLAND
AUSTURRÍKI