Morgunblaðið - 04.11.2009, Síða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. NÓVEMBER 2009
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Mikill óróihefurorðið í
þjóðfélaginu
vegna ótrúlegra
frétta um sam-
skipti Nýja Kaup-
þings banka við
stærstu skuldara
og þrotamenn
landsins. Það hefur aukið tor-
tryggni að ráðamenn bankans
og stjórnendur landsins hafa
farið undan í flæmingi, þegar
þeir hafa verið spurðir um
stöðu málsins. Hugleiðingar
séra Svavars Alfreðs Jóns-
sonar endurspegla viðhorf al-
mennings í landinu vel. Hann
segir: „Hér eru skattar hækk-
aðir, laun lækkuð, hér hækka
lán, verð á nauðsynjum og
þjónustu fer upp úr öllu valdi
og fólk er hneppt í skuldafang-
elsi út lífið. Skuldum óreiðu-
manna er skellt á bök alþýð-
unnar. Eignir fólks brenna
upp.
En ekki kemur til greina að
lækka lán almennings. Síðast í
dag heyrði ég einn ráð-
herranna segja þetta á Al-
þingi.
Samt er í raun verið að tala
um að leiðrétta skuldir. Laga
þær að veruleikanum eftir að
kerfið hrundi. En sanngirni
hefur aldrei verið hátt skrifuð
af íslenskum ráða-
mönnum.
Það er ekkert
svigrúm fyrir rétt-
lætið þegar almúg-
inn á í hlut.
Á sama tíma
berast fregnir af
tugmilljarða af-
skriftum á skuld-
um auðmanna.
Og þegar hinir háu herrar
voru spurðir að því á Alþingi í
dag ypptu þeir bara öxlum og
sögðu að þeim kæmi þetta ekki
við.
Því miður er þetta sennilega
rétt hjá hinum háu herrum. Ís-
lenskir ráðamenn hættu fyrir
löngu að skipta sér af réttlæt-
inu.
En þjóðin er þreytt á lygum
og leynimakki og hana þyrstir
í réttlætið.
Hún mun grípa til aðgerða.
Eigi sögurnar um afskriftir
við rök að styðjast mun ég
ekki una því að minn við-
skiptabanki gangi fram með
þeim hætti.“
Það er óskandi að stjórn-
endur bankans, sem í hlut á og
ekki síður forystumenn þjóð-
arinnar allrar hugleiði þessi
orð séra Svavars og geri sér
grein fyrir að þarna er sagt
með skýrum hætti það sem
þorri Íslendinga er að hugsa.
„Eigi sögurnar um
afskriftir við rök að
styðjast mun ég
ekki una því að minn
viðskiptabanki
gangi fram með
þeim hætti.“}
Ekki ofbjóða þjóðinni
Össur Skarp-héðinsson ut-
anríkisráðherra
birti í gær svör við
fyrirspurn Ragn-
heiðar Elínar
Árnadóttur alþingismanns um
kostnað við aðildarumsókn að
Evrópusambandinu. Það sem
mesta athygli vekur við svör
utanríkisráðherra er hve fá-
tækleg þau eru. Þó kemur
fram að óskað verði meira en
sex hundruð milljóna króna
fjárheimildar til þýðingar og
annars kostnaðar, en að gert
sé ráð fyrir að kostnaðurinn
verði meiri en sem þessu nem-
ur. Hversu miklu meiri virðist
enginn vita, í það minnsta eru
engin svör veitt um það efni.
Það gildir um aðildar-
umsóknina líkt og margt ann-
að sem ríkisstjórnin fæst við,
að illa virðist staðið að henni.
Undirbúningur virðist allur í
minnsta lagi, sem sést vel á því
að enn hafa ekki verið skipaðir
þeir samningahópar eða samn-
inganefnd sem vinna eiga að
málinu fyrir hönd Íslands. Þá
var aðalsamningamaður Ís-
lands ekki skipaður fyrr en í
þessari viku.
Þetta skipti út af
fyrir sig litlu ef
ekki væri unnið að
aðildarumsókninni
með því óðagoti
sem raun ber vitni.
Í stað þess að bíða eftir að búið
sé að skipa þær nefndir og
starfshópa sem Alþingi hafði
ætlast til áður en umsóknar-
ferlið hæfist hefur ríkis-
stjórnin farið gegn vilja þings-
ins. Alþingi hafði ákveðið að
sérstakir hópar héldu utan um
málið „allt frá upphafi til
enda“, en ríkisstjórnin ákvað
að skipa þá ekki fyrr en fyrstu
svör við spurningum Evrópu-
sambandsins vegna umsókn-
arinnar væru farin til sam-
bandsins. Engin skýring hefur
verið gefin á því hvers vegna
ríkisstjórnin ákvað að fara
ekki að ákvörðun þingsins.
Utanríkisráðherra hefur
talað um að Ísland muni slá
sérstakt hraðamet í umsókn-
arferlinu, án þess að nokkur
leið sé að sjá að mikið liggi á
eða að mikilvægi þess hafi ver-
ið útskýrt. Öllu mikilvægara
hlýtur að vera að standa vel að
viðræðunum og fara að vilja
Alþingis.
Undirbúningur að-
ildarumsóknar er
ófullnægjandi }
Óðagot við aðildarumsókn
H
ollensk vinkona mín lýsti því eitt
sinn fyrir mér hvað hún væri
stolt af því hvað landið hennar
hefði lagt af mörkum í mann-
kynssögunni, og reyndar ekki
síður fótboltasögunni, miðað við hvað þjóðin
væri nú lítil. Í Hollandi búa rúmlega 16 millj-
ónir manna.
Fram til þessa hafði ég ekki litið á Hollend-
inga sem smáþjóð en með tilliti til grenndar
þeirra við risaþjóðirnar Þjóðverja, Frakka og
Breta er kannski skiljanlegt að þeir skynji
smæð sína. Ég sá samt á vinkonu minni að
mér tókst að koma þessari skynjun hennar á
umheiminum úr jafnvægi þegar ég útskýrði
fyrir henni nákvæmlega hversu ofboðslega
lítið Ísland er.
Þeir eru margir sem telja sig vera frá litlu
landi án þess að gera sér grein fyrir að svo lítill hópur
sem Íslendingar eru geti virkilega talist vera þjóð, enda
kannast sjálfsagt flestir Íslendingar við spurningaflóð
forviða útlendinga þegar þeir reyna að ná utan um það
hvernig svona lítið samfélag geti eiginlega virkað.
Sjálf hef ég vanalega vísað þessu á bug eða slegið því
upp í grín, enda hef ég hingað til frekar upplifað það sem
fyndið og jafnvel krúttlegt að búa í svona litlu samfélagi.
Það er ekki fyrr en núna sem það er fyrst farið að renna
upp fyrir mér hvað það þýðir.
Þegar vanhæfni stjórnmálamanna afhjúpaðist og eins
þegar rannsóknin á bankahruninu tók að skríða af stað
og tengslaflækjan, skyldleikasúpan og bræðraböndin
hertust í rembihnút spurðu sig margir hvort
það væri ekki eitthvert annað, hæft fólk sem
gæti stigið fram og tekið við. Er enginn ann-
ar? Enginn annar? Enginn? Svo runnu á
mann tvær grímur þegar raunveruleikinn
varð ljós.
Það er enginn annar. Það eru bara við og
við erum þrjú hundruð þúsund og það er á
mörkunum að við getum staðið undir því að
reka samfélag. Endurnýjunin og umbyltingin
varð líka hálf-endaslepp.
Síðan eru liðnir nokkrir mánuðir og aftur
er farið að tala um hugsanleg stjórnarslit og
gömlu stjórnarflokkarnir rjúka upp í vin-
sældum aftur.
Sama gamla tóbakið fyllir vitin svo ég fæ
köfnunartilfinningu. Íslenskt samfélag er
kassi með fjórum veggjum sem við hlaupum
á til skiptis. Völdin færast milli sömu manna aftur og aft-
ur, fram og til baka, og ekkert breytist. Um stund var
eins og glitti í útgönguleið í einu horninu og ferska loftið
streymdi inn með fyrirheit um eitthvað nýtt en á þrösk-
uldinum skall hurðin aftur svo við stöndum í sömu spor-
um og áður, innmúruð.
Stundum grípur mig viðþolslaus þörf til að brjóta mér
leið í gegnum þessa steypu og út úr kassanum, reka þó
ekki væri nema bara nefið út fyrir og taka nokkur and-
köf. Svo næ ég andanum aftur og stilli mig.
Sennilega er rétta leiðin ekki að snúa baki við þessu
öllu heldur reyna að losa hnútinn og brjóta niður múrana
innan frá. una@mbl.is
Una
Sighvatsdóttir
Pistill
Ferskt loft
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
Ekki til umræðu að
taka niður torfbæi
FRÉTTASKÝRING
Eftir Helga Bjarnason
helgi@mbl.is
F
orstöðumaður húsafrið-
unarnefndar segir að til
greina komi að taka
niður það sem eftir er
af bænum Hólum í
Eyjafirði. Ekki sé til umræðu að rífa
fleiri mannvirki í húsasafni Þjóð-
minjasafnsins.
Nú eru um 45 byggingar í húsa-
safninu. Þar af eru liðlega tuttugu
torfhús, þar á meðal flestir stærstu
og mikilvægustu torfbæir landsins
sem hver um sig telur fjölda húsa.
Torfhúsin þurfa stöðugt viðhald
og vinna við viðhald og viðgerðir
þeirra er dýr. Húsafriðunarnefnd
annast viðhald á mannvirkjum húsa-
safnsins samkvæmt þjónustusamn-
ingi við Þjóðminjasafnið. Nefndin
fær 70 milljónir kr. til þess í ár og út-
lit er fyrir svipaða fjárveitingu á
næsta ári.
Nikulás Úlfar Másson, for-
stöðumaður húsafriðunarnefndar,
segist gjarnan vilja fá meiri fjármuni
í þennan málaflokk. „Við reynum
okkar ýtrasta en það má gera betur.
Segja má að við höldum í horfinu og
tæplega það,“ segir Nikulás.
Síðustu árin hefur mest áhersla
verið lögð á viðgerðir á bæjunum á
Galtastöðum, Bustarfelli og Laufási.
Önnur hús hafa þurft að bíða.
Þarf að forgangsraða
Helgi Sigurðsson, torfhleðslumað-
ur í Skagafirði sem vinnur mikið við
viðhald torfbæjanna, sagði í viðtali
sem birtist í Morgunblaðinu í gær að
torfbæirnir lægju undir skemmdum
vegna fjárskorts. Telur hann að Ís-
lendingar standi frammi fyrir þeirri
erfiðu ákvörðun að fækka húsunum í
húsasafni Þjóðminjasafnsins og
leggja áherslu á að gera almennilega
við þau sem eftir verða.
Nikulás Úlfar Másson segir að
þegar peningar séu takmarkaðir
þurfi að forgangsraða mjög vand-
lega. Hann segir að til greina komi
að taka niður það sem eftir er af torf-
bænum á Hólum í Eyjafirði en hluti
hans var tekinn niður fyrir nokkrum
árum. Timbrið úr húsunum sem tek-
in voru niður er í geymslu þar sem
það hefur skemmst vegna raka.
Reiknar Nikulás ekki með því að sá
bær verði endurgerður í bráð.
„Ekki hefur komið til umræðu að
taka niður aðra bæi. Reynslan sýnir
að þeir fara yfirleitt ekki upp aftur,
þegar það er gert. Við teljum það
skyldu okkar að varðveita þá á
staðnum,“ segir hann.
Of dýrt fyrir einstaklinga
Þótt flestir helstu torfbæirnir séu
í húsasafninu er fjöldi merkra torf-
húsa í einkaeigu, hús sem eru að
falla. Einnig leifar merkra torfhúsa.
Einstaklingar hafa almennt ekki tök
á að halda þeim við og þess vegna
eru svona mörg torfhús komin í
húsasafn Þjóðminjasafnsins. Áhugi
er á því í húsafriðunarnefnd að láta
gera úttekt á þessum húsum og meta
hvað beri að varðveita. „Ég sé frekar
fyrir mér að við það fjölgi í húsasafn-
inu en fækki,“ segir Nikulás. Reikn-
ar hann með áframhaldi á þeirri um-
ræðu í tengslum við úthlutun styrkja
úr húsafriðunarsjóði fyrir næsta ár
en auglýst hefur verið eftir umsókn-
um.
Morgunblaðið/Helgi Bjarnason
Hólabærinn Gamli bærinn á Hólum í Eyjafirði er frá því um 1860. Svo getur
farið að sá hluti hans sem eftir er verði tekinn niður á næstu árum.
Áhugi er á því að láta taka út alla
torfbæi í landinu og meta hvaða
hús rétt sé að varðveita. Reikna
má með að það leiði fremur til
fjölgunar bygginga í húsasafni
Þjóðminjasafnsins en fækkunar.
TORF hefur ásamt mold og ótil-
höggnu grjóti verið mikilvægasta
byggingarefni til veggja og þaka á
Íslandi frá upphafi byggðar og
fram á tuttugustu öld. Ástæðan er
sú að ekki er mikið til af steini sem
auðvelt er að höggva og skógar
voru hverfandi. Verklag virðist
hafa haldist svipað.
Verkþekkingin hefur ekki varð-
veist annars staðar og er torfbær-
inn því séríslenskt fyrirbæri og er
viðurkennt að hann er okkar fram-
lag til heimsmenningarinnar. Unn-
ið hefur verið að undirbúningi þess
að skrá torfbæinn á Heims-
minjaskrá UNESCO.
Skilgreiningin á því hvað telst
torfhús er nokkuð á reiki. Torfhús
eru alltaf timburhús í grunninn
með hlöðnum veggjum og þaki til
einangrunar. Fjöldi húsa með
hlöðnum veggjum en bárujárnsþaki
teljast þó einnig torfhús.
TIMBURHÚS
MEÐ TORFI
››