Skólablaðið - 01.03.1960, Blaðsíða 14

102
við ástina.
Hann fellir hug til stúlku og hún endur-
geldur ást hans. Nýr tími rennur upp í
lífi skáldsins og fyllir hann hugmóði og
bjartsýni.
Nýr, áður óþekktur tónn, kemur í Ijóð
hans.
Þau eru yljuð ást og aðdáun á konunni
óviðjafnanlegu, sem skáldið nefnir Huldu.
Hún er sannkölluð huldumær, því að hún
kemur hvergi fram í skýru Ijósi í Ijóð-
um skáldsins.
Skáldið sér hana í því Ijósi, sem allir
menn sjá konurnar, sem þeir elska.
Hún á fegurstu faðmlögin og blíðustu
ástarhótin.
Kvæðin til hennar, sem upprætir "efann
úr hjarta" með yndisleik sínum, eykur
"bjartsýni í brjósti" og léttir "þreytunni
þungu", streyma úr penna hans.
Annað veifið er hinn veikbyggði, þung-
lyndi maður orðinn að ástþyrstum elsk-
huga, sem yrkir :
"Kysstu mig. Eldheita ástin
í augum þér logar."
Hitt veifið er hann lágróma og angurvær
og kveður :
"Þig hef ég ungur augum leitt
ástar minnar stjarna.
Þú hefur hug minn hrifið, seitt
hjarta mitt og frið mér veitt
og stráð með blómum brautu
mína farna. "
í þessu sama kvæði, sem hann nefnir :
"Ad meam stellam - puellam", biður
hann :
"Hættu ekki Ijúfa Ijós
að lýsa á vegum mínum".
En honum verður ekki að þessari bón
sinni, fremur en svo mörgum öðrum.
Jafnvel hún bregzt honum. Hið draum-
lynda, ístöðulausa skólaskáld þokaðist úr
huga hennar fyrir öðrum, sem býður
meiri veraldleg gæði. Tryggðarof henn-
ar verða til að vekja aftur sálarkvalir
skáldsins, beiskari og þungbærari en
nokkru sinni áður.
Hann kveður í hyldjúpri sorg :
"Sárt er að ganga
á hinn svala beð
einn frá óunnu
ævistarfi.
ÞÓ er mér þyngra
að þurfa að lifa
án þín ást mín
og unun ljúf. "
Sorgin verður að máttvana reiði.
Hann ásakar himnesk máttarvöld og spyr:
"Hvort hefur guð hinn góði
gaman af heitum tárum
er hann okkur vakti
ást, er veldur harmi? "
Hin gamla, beizka sjálfsásökun, sem
er svo sterkur þáttur í eðli hans, kem-
ur enn upp í hugann. Hann svarar
spurningunni sjálfur með þessum orðum:
"Ef til vill þá á ég
ekki betra skilið."
Nú yrkir hann flest ljóð sín "með
dauðann í hjartanu", eins og komizt hef-
ur verið að orði um hinn spænska
skáldbróður hans Federico Garcia Lorca.
Hin ógnþrungnu, óumflýjanlegu örlög,
sem hann hefur ávallt hugboð um, að
séu á næstu grösum, standa honum skýr-
ar fyrir hugskots sjónum en áður.
Þessar tilfinningar finna útrás í
mögnuðum og nöprum stemningaljóðum í
ætt við þjóðkvæðin gömlu, Ijóðum, sem
ein myndu nægja til að halda nafni JÓ-
hanns á lofti xim ókomin ár.
Þekktast þessara ljóða er perlan
"Kveðið í gljúfrum". Þar stendur JÓ-
hann á hátindi listar sinnar.
4.
Er Jóhann hafði beðið þetta skipbrot,
fór heilsu hans smám saman hrakandi.
Yeturinn 1903 lá hann löngum rúmfastur,
en lauk þó stúdentsprófi 30. júní 1904.
Næsta sumar var Jóhann vestra hjá
ættingjum sínum, en þar var hann jafn-
an á sumrum.
Virtist svo sem hann mundi komast til
sæmilegrar heilsu á ný, og hóf hann
nám í prestaskólanum. Var hann þar
við nám hinn næsta vetur og lauk prófi
í heimspeki um vorið.
En þar með var skólagöngu hans
lokið.
Síðla í nóvembermánuði á sama ári
lajjðist hann á sjúkrahús. Þá var öllum
Ijost, að hann mundi ekki eiga þaðan
afturkvæmt.
Jóhann gekk þess heldur eigi dulinn.
En hann bíður dauða síns hughraustur og
Frh. á bls. 99.