Skólablaðið - 01.03.1960, Blaðsíða 18

Áöur en Scriabin hneigðist til dul-
spekia samdi hann fjölda stuttra píanó-
verka, sem gefa beztu verkum Chopins
e'kkert eftir og eru meðal þess ágætasta,
sem samið hefur veriö fyrir píanó.
Tcnlist Scriabins tók samt fljótt
stakka skiptum. Hann fór aö fást við tru-
arheimspeki, sem hann kallaði nMyster-
ium", og reyndi aö gera tónlistina að
tulkun og tjáningu heimspeki sinnar.
Hann nota.ði eigiö samhljómakerfi, sem
byggðist ekki á stórum og litlum þríund-
um heldur ferundum. Verk hans urðu
stöðugt óljósari, flóknari og fjarrænni,
þangað til áheyrendum varð um megn að
fylgja skáldinu í dularfullum og dulrænum
draumum hans.
Um alda.mótin var hann einn tíðasti
gesturinn á fundum Heimspekifélagsins í
Moskva, og höfðu margir fundir mjög
mikil áhrif á hann. Tveimur árum síðar
aðhylltist hann helzt heimspeki Nietzsches
og viðurkenndi sjálfan sig sem nÚber-
mensch". Hann hafði jafnvel á prjónun-
um óperu um hetju, sem lagði heiminn
undir sig með listina eina að vopni.
Frá kenningum Nietzsche laðaðist hann
að guðspeki og þannig liðu árin.
Hann sökkti sér dýpra og dýpra niður í
þokukenndan heim dulspekinnar, unz hann
komst að eigin innsýni. Hún birtist ekki
eingöngu í nýrri tegund tónlistar heldur
í nýrri lífsskoðun: sameining allrar
þjóðfélagslegar, trúarlegar, heimspeki-
legar og listrænnar hugsunar í nýtt kerfi.
"Listin," segir Scriabin, "verður að sam-
einast heimspeki og trú í órjúfanlegri
heild og mynda nýtt guðspjall, sem kem-
ur í stað hinna gömlu og úreltu.
.Mig dreymir um að skapa slíkt myster-
ium". Hann vildi að þetta "Mysterium"
gæfi yfirlit yfir alla mannkynssöguna frá
upphafi vega til alþjóðabyltingar, sem
hann íaldi vera á næstu grösum og mundi
hreinsa heiminn og ryðja braut nýjum og
göfugri kynstofni.
í verkum Scriabins á að vera dans,
tónlist, Ijóð, litir oj* jafnvel lykt.
Hann vildi semja nytt mál fyrir þetta
"Mysterium", sem átti frekar að saman-
standa af andvörpum, upphrópunum og
ýmsum hljóðlíkingum heldur en orðum.
Bækistöð "Mysteriums" sá hann fyrir
sér í hnattlaga hofi, sem reist s'kyldi
á ákveðnu vatni í Nor ður-Indlandi, því
að heimurinn var ekki reiðubúinn að
taka við kenningum hans. Mannkynið var
fordæmi og "Mysterium" hans var loka-
átak deyjandi tegundar og arfleifð hennar
til hins nýja kynstofns.
Þegar Heimsstyrjöldin fyrri brauzt út
var Scriabin fullviss um, að hún væri
hreinsun sú, sem hann hafði beðið eftir.
Ekki efaðist hann um, að hann væri
Messías, sem leiðbeina mundi mannkyn-
inu.
Scriabin fæddist í Moskva 1872.
Faðir hans, sem var kunnur píanóleikari,
kom honum snemma til tónmennta.
Sextán ára fór hann í Tónlistarháskólann
og fékk gullverðlaun þar þremur árum
síðar. Á þeim tíma samdi hann ýmis
stutt píanóverk undir áhrifum Chopins,
sem vöktu talsverða athygli.
Þau urðu til þess, að hann íerðaðist til
Vestur-Evrópu og lék í stórborgum þar
sem honum var alls staðar vel tekið.
Árin 1898-1903 kenndi hann píanóleik við
Tónlistarháskólann í Moskva, en kennsla
féll honum ekki, svo að hann helgaði sig
algjörlega tónsmíðum og einleik.
1906 ferðaðist Scriabin um Bandaríkin
við geysi vinsældir.
Verk hans höfðu tekið miklum breyt-