Skólablaðið - 01.02.1961, Blaðsíða 25

129 -
VÖ smásagnasöfn eru allt og
sumt, sem eftir DavítS Þor-
valdsson liggur, enda var hann
ekki langlífur. Hann fæddist
1901, nam við læröa skólann x
Reykjavík og varö þaöan student 1925.
Þá fór hann utan, fyrst til Hafnar, þar
sem hann stundaöi jaröfræöinám í eitt
ár, síöan til Parísar, þar sem hann las
bókmenntir viö Sorbonne. Áriö 1929 varö
hann aö hverfa heim vegna veikinga og
lézt 1932. Bókin "Björn formaöur og
fleiri sögur" kom út 1929 , og "Kalviöir"
1930.
Smásögur Davíös eru flestar þjóöfé-
lagslegs efnis, ritaöar af næmri mann-
þekkingu og ríkri samuö. Söguhetjurnar
eru margvísle^ar og ólíkar, t. d. íslenzk-
ir sjómenn, russneskir utlagar, pólskur
málari, skóari frá Villefranche-sur-Mer,
íslenzkur miöaldamunkur, blómasali í
París, bókhaldari, gamlar, einmana kon-
ur, námuhestur x Belgíu.
Dvölin erlendis hefur haft mikil á-
hrif á þennan unga rithöfund. Hann
kynnist fólki, ólíku því, sem hann hefur
áöur þekkt, og sér framandi borgir.
Hann lærir aö meta íslenzka mannkosti,
um þaö ber sagan "Björn formaður"
vitni. Hann leitar aö sannleikanum, reyn-
ir aö komast aö því, hver sé tilgangur-
inn í lífinu. En í síöari bók hans koma
í Ijós mikil og sár vonbrigði, þar deilir
hann á grimmd Jpjóðfélagsins og óréttlæti.
Sagan um polska málarann gæti aö
nokkru leyti veriö ævisaga Davíðs. Hún
fjallar um ungan listamann, sem lifir í
örbirgö, óstuddur af þjóöfélaginu, en
veit aö hann er fæddur "til þess aö túlka
tilfinningar og líf þessara nafnlausu,
óþekktu skara, sem höföu elskaö sömu
fjöllin, sömu dalina og sömu bæina og
hann". Þegar hann er í þann veginn aö
sigra í list sinni deyr hann úr hungri.
Prófessor á sjúkrahúsinu, þar sem hann
deyr, telur afdrif hins gæfusnauöa manns
"aöeins eina sönnun í viöbót" til styrktar
þeirri skoöun sinni, "aö öllu mannlífinu
mætti líkja viö heljarstórt vitfirringa-
hæli, þar sem þeir fáu menn, sem eru
meö fullu viti, séu drepnir fyrr eöa síö-
ar".
Þættirnir "Úr dagbók vinar" er
fagur skáldskapur. Þar lýsir Davíö
sjálfum sér sem "áhorfanda á yzta
bekk" og segir : " í gegnum blátt tjald
drauma minna horfi ég á þig, líf. "
"Rússneskir flóttamenn" segir frá
ungum manni, sem flæmzt hefur frá
fööurlandi sínu í byltingunni. Hann hat-
ar kommúnista, sem hafa ''tælt fjöldann
og æst hann á móti okkur, sem áttum
einhverjar eignir". Hann hatar einnig
fööur sinn, vísindamann, sem hefur orö-
iö eftir í Rússlandi og starfar fyrir
kommúnista. En ungi útlaginn er óham-
ingjusamur. "Hann elskaöi of mikiö
gamla Rússland til þess aö geta fest
nokkurs staöar rætur. Hvergi voru
skógar sem hann gat sagt um : þessir
skógar eru x ættlandi mínu. ViÖ engan
læk gat hann sezt og sagt : þessi lækur
er í sveitinni minni. Hann átti hvergi
heima. "
Davíö segir víöar frá útlögum, ör-
lög þeirra viröast hafa snortiö hann
djúpt.
í sögunni "Léttfeta" lýsir hann heim-
þrá íslenzka námuhestsins. Léttfeti
brýzt undan okinu og hleypur út x busk-
ann, leitandi aö "grænum hlíðum og lyng-
grónum heiðum" Skagafjaröar. En flótt-
inn er honum um megn, og hann deyr á
sléttum Flandern. "Ekkert getur bund-
iö, jafnvel þrautpíndan námuhest, þegar
heimþráin seiöir..... þegar átthagarnir
kalla. "
Skemmtilegt er aö veita því athygli,
aö víöa bregöur fyrir samlíkingum, þar
sem Davíö líkir rammíslenzkum fyrir-
bærum viö ýmislegt, sem hann hefur
heyrt og séö ytra. Þar kemur heims-
borgarinn fram í honum. Til dæmis er
hann lýsir logni á undan ofviöri :
"Þaö var þögn, svipaö og í stórri söng-
höll, rétt áöur en spilað er frægt lag. "