Morgunblaðið - 02.02.2010, Page 9

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 2. FEBRÚAR 2010
Rafhitarar
í skip, hús og sumarhús
Neysluvatnshitarar
Hitöld (element), hitastillar,
hitastýringar og flest
annað til rafhitunar.
Við erum sérfræðingar í öllu
sem við kemur rafhitun.
Kaplahrauni 7a • Hafnarfirði,
Sími 565 3265 • Fax 565 3260
rafhitun@rafhitun.is • www.rifhitun.is
Rafhitun
MÖGNUÐ ÚTSALA
NÚ ENN MEIRI AFSLÁTTUR
ALLT AÐ 70% AFSLÁTTUR
www.feminin.is • feminin@feminin.is
Bæjarlind 4, Kópavogi • sími 544 2222
Opið mán.-fös. kl. 11-18 - lau. 10-16
Útsala
Str. 38-56
40-70% afsláttur
www.rita.is
Nú er hver
að verða
síðastur að
gera góð
kaup á
ÚTSÖLUNNI
Eddufelli 2, sími 557 1730
Bæjarlind 6, sími 554 7030
Eftir Steinþór Guðbjartsson
steinthor@mbl.is
TALIÐ er að hvítabjörninn, sem
gekk á land í Þistilfirði í liðinni viku,
sé ríflega fjögurra ára birna, en ald-
ur dýrsins verður ákvarðaður út frá
fjölda árhringja í tannrótum.
Björninn var felldur skammt frá
Óslandi í Þistilfirði 27. janúar sl. og
samkvæmt beiðni Náttúrufræði-
stofnunar Íslands krufði Karl Skírn-
isson, dýrafræðingur á Tilrauna-
stöðinni á Keldum, björninn ásamt
þeim Ólöfu Guðrúnu Sigurðardóttur,
meinafræðingi á Keldum, og Þor-
valdi Björnssyni, hamskera á Nátt-
úrufræðistofnun.
Karl segir að rannsóknir á dýrinu
séu að hluta til gerðar í samvinnu við
Dani, sem unnið hafa um árabil að
athugunum á hvítabjörnum á Græn-
landi. Hauskúpa dýrsins og bein
verða hreinsuð og varðveitt á Nátt-
úrufræðistofnun Íslands.
Sjálfstæð og heilbrigð birna
Áður en feldurinn var tekinn af
dýrinu á Sauðárkróki var það vigtað
og reyndist þá vera 138 kg. Birnan
var 172 cm löng og sé stærðin borin
saman við mælingar á dýrum úr
Austur-Grænlandsstofni hvíta-
bjarna segir Karl ljóst að birnan hafi
verið sjálfstæð enda lúti húnar ekki
forsjár móður nema fyrstu 27 mán-
uði ævinnar. Karl telur að dýrið hafi
borist suður á bóginn með Austur-
Grænlandshafsstraumnum og þaðan
inn í Golfstraumsstunguna sem liggi
norður fyrir Ísland, en þar hafi síðan
bráðnað undan birnunni.
Rannsókn leiddi í ljós að nokkur
fita var undir húðinni, einkum á
lend, kviði og innanverðum lærum,
en nær engin fita var í kviðarholi.
Ekkert óeðlilegt kom fram við
krufningu og benti hún til þess að
birnan hefði verið heilbrigð þegar
hún var felld.
Fram kemur hjá Karli að dýrið
hafði ekki étið daginn áður en það
var fellt því engar fæðuleifar hafi
verið til staðar í meltingarvegi. Birn-
an hafi þó svalað þorstanum því litlir
krabbar, sem lifa í ferskvatni, hafi
fundist í iðrum hennar ásamt nokkr-
um sinustráum og blöðum af kræki-
lyngi. Fyrstu niðurstöður bendi til
þess að birnan hafi ekki verið smituð
af tríkínum en fyrirhugað sé að
rannsaka það nánar á Tilraunastöð-
inni á Keldum auk þess sem leitað
verði að öðrum sníkjudýrum.
Um fjögurra ára birna
 Aldurinn ákvarðaður út frá fjölda árhringja í tannrótum  Hvítabjörninn var
138 kg og 172 cm langur  Ekkert óeðlilegt kom fram við krufningu á birnunni
Kort/Ingibjörg Jónsdóttir. Straumakort frá Unnsteini Stefánssyni
Hafísinn Dökka línan sýnir hafísjaðarinn 10.1. 2010. Dökkblái hlutinn sýnir
hafísþekjuna 27.1. og sá ljósblái samanlagða útbreiðslu hafíss í janúar.
Breidd örva vísar til styrks yfirborðsstrauma í hafinu.
Karl Skírnisson telur að hvíta-
björninn, sem var felldur í Þistil-
firði á dögunum, hafi eingöngu
lifað á sel, hafi væntanlega ekki
áður haft fast land undir fótum
og slík dýr séu óútreiknanleg.
EKKI er sjálfgefið að hvítabjörn sé felldur, þegar vart
verður við hann hérlendis, en yfirvöld á viðkomandi
stað meta aðstæður og taka ákvörðun um framhaldið í
kjölfarið.
Í skýrslu starfshóps, sem falið var í júní 2008 að
gera tillögur um viðbrögð vegna hugsanlegrar land-
töku hvítabjarna á Íslandi, kemur fram að skyn-
samlegast sé að fella birnina vegna öryggissjón-
armiða, stofnstærðarsjónarmiða og kostnaðar við
björgunaraðgerðir.
Hjalti J. Guðmundsson, sviðsstjóri hjá Umhverfis-
stofnun og formaður nefndarinnar, áréttar að nefndin
hafi ekki hafnað björgun, en í ljósi aðstæðna í sam-
bandi við björninn, sem gekk á land í Þistilfirði í lið-
inni viku, hafi Umhverfisstofnun tekið undir það mat
lögreglu að fella bæri björninn. Hins vegar hafi lög-
reglan í raun ekki þurft álit stofnunarinnar. „Ákvörð-
unin er alltaf yfirvalda á staðnum,“ segir hann.
Í skýrslunni kemur fram að lögregluyfirvöld ásamt
umhverfisyfirvöldum á vettvangi meti aðstæður. Sé
talið að aðstæður séu til björgunar þá fari hún fram í
samráði við lögreglu, Umhverfisstofnun og umhverfis-
ráðuneyti.
Þegar tilkynnt var um björninn gekk á með hríðar-
byljum og stutt var í myrkur. Hjalti minnir á að að-
stæður hafi verið allt aðrar á Hrauni á Skaga í júní
2008. Þá hafi verið bjart allan sólarhringinn, veður til-
tölulega stillt og dýrið rólegt, en björninn í Þistilfirði
hafi verið á mikilli hreyfingu auk þess sem hann hafi
ekki verið nema um 100 til 200 m frá Svalbarðsskóla.
Ekki sjálfgefið að hvítabjörn sé
felldur en yfirvöld taka af skarið
Ingibjörg Jónsdóttir, dósent í
landfræði við Jarðvísinda-
stofnun Háskóla Íslands, telur
að birnan hafi verið á hafísnum
sem nálgast hafi landið 10.
janúar sl. og síðan borist á
stökum jökum austur með
Norðurlandi áður en hún synti í
land.
Á korti sem Ingibjörg hefur
gert um hafísútbreiðslu og haf-
strauma í janúar og byggir á
bestu fáanlegu gervitungla-
myndum og ískortum Jarðvís-
indastofnun sem og yfirborðs-
straumakorti frá prófessor
Unnsteini Stefánssyni haffræð-
ingi, má sjá væntanlega leið
birnunnar. Hún bendir á að
gervitunglamyndirnar sýni í
raun allt nema staka jaka, en
þeir sjáist heldur ekki endilega
úr flugvél, þó að ískönnunar-
flug Landhelgisgæslunnar sé
mjög mikilvægt og best sé að
nýta flug og myndir saman.
„Gervitunglamyndir hafa það
fram yfir flugið að þær ná yfir
miklu stærra svæði,“ segir
hún.
Á stökum jökum
austur með landi
Eftir Sigtrygg Sigtryggsson
sisi@mbl.is
NÝLIÐINN janúar var hlýr og
hægviðrasamur lengst af og hiti
var ofan meðallags á öllu landinu.
Þetta kemur fram í yfirliti
Trausta Jónssonar veðurfræðings.
Hlýjast var að tiltölu um landið
vestan- og norðvestanvert þar sem
hiti var meir en 3 stig ofan meðal-
lags. Kaldast að tiltölu var á Suð-
austurlandi þar sem hiti var um
eitt stig ofan meðallags. Í öðrum
landshlutum var meðalhitinn 2 til
3 stig ofan meðallagsins.
Um norðanvert landið var úr-
koma óvenjulítil og snjólétt var
þótt nokkrar snjófyrningar hafi
verið norðanlands fram eftir mán-
uðinum, en þar var víða óvenju-
snjóþungt í desember.
Meðalhiti í Reykjavík var 2,4
stig og er það 3 stigum ofan með-
allags. Þetta er níundi hlýjasti
janúar frá upphafi samfelldra
mælinga í Reykjavík. Á Akureyri
var meðalhitinn 0,1 stig sem er 2,2
stigum ofan meðallags. Á Höfn í
Hornafirði var meðalhitinn 1,1
stig, einu stigi ofan meðallags. Á
Hveravöllum mældist meðalhitinn
-2,9 stig, eða heilum 3,7 stigum of-
an meðallags.
Úrkoman í Reykjavík mældist
90,6 millimetrar eða um 20% um-
fram meðallag. Á Akureyri mæld-
ist úrkoman aðeins 0,8 mm og hef-
ur aldrei mælst jafnlítil þar í
janúar frá því að samfelldar úr-
komumælingar hófust 1927. Þurr-
asti janúar til þessa á Akureyri
var 1963, en þá mældist úrkoman
4,3 mm. Á Höfn í Hornafirði
mældist úrkoman 143 mm og er
það um 10% umfram meðallag.
Í Reykjavík mældust 36 sól-
skinsstundir, 9 umfram meðallag.
Á Akureyri mældust sólskins-
stundirnar 13, eða 6 stundir um-
fram meðallag.
Úrkoma var óvenjulítil um land-
ið norðanvert, allt frá norðan-
verðum Vestfjörðum, austur um til
Vopnafjarðar. Fyrir utan Akureyri
voru sett þurrkmet á fjölmörgum
stöðvum sem athugað hafa veður í
10 til 30 ár. Met voru einnig sett á
stöðvum sem mælt hafa í 40 til 50
ár eða meira. Í þeim flokki má
nefna Hraun á Skaga, en þar hef-
ur verið mælt frá 1956, Mýri í
Bárðardal (frá 1957) og Mánár-
bakka/Máná (frá 1957). Líklega
var einnig sett met á Gríms-
stöðum á Fjöllum þar sem úrkoma
hefur verið mæld frá 1925, segir í
yfirliti Trausta.
Hiti í janúar ofan
meðallags á öllu landinu
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Akureyri Þurrasti janúar síðan
mælingar hófust árið 1927.
Frost mældist ekki í Reykjavík á
tímabilinu 8. janúar til 28. jan-
úar sl. eða í 21 dag samfellt.
Þetta er mjög óvenjulegt um
miðjan vetur og hefur ekki gerst
í janúar á þeim tíma sem sam-
felldar lágmarksmælingar hafa
staðið í Reykjavík, frá 1920.
Á þessu 90 ára tímabili hefur
hláka 10 sinnum staðið í meira
en 10 daga. Lengstu janúar-
hlákurnar fram til þessa voru 17
daga langar, enduðu 6. janúar
1938 og 14. janúar 1972. Þriðja
lengsta hlákan til þessa var í
fyrra (2009) eða 15 dagar.
Lengsta febrúarhlákan á tíma-
bilinu var 22 daga löng, endaði
29. febrúar 1964.
Óvenjulegur kafli