Morgunblaðið - 22.09.2010, Qupperneq 15

FRÉTTASKÝRING
Bogi Þór Arason
bogi@mbl.is
Sígaunar, öðru nafni róma-fólk, eru
stærsti þjóðernisminnihlutahópur
Evrópu og hafa verið beittir mis-
rétti í mörgum löndum álfunnar.
Sígaunar eru víða utangarðs í sam-
félaginu og njóta ekki sömu réttinda
og aðrir hvað varðar húsnæði, at-
vinnu, heilsugæslu og menntun.
Mannréttindasamtök hafa gagn-
rýnt stjórnvöld í aðildarlöndum
Evrópusambandsins fyrir að hafa
leitt þennan vanda hjá sér og látið
hjá líða að taka höndum saman um
að bæta kjör sígauna. Ráðamenn-
irnir hafa sýnt þessu málefni lítinn
áhuga á síðustu árum. Er þetta
meðal annars rakið til aldagamalla
fordóma gagnvart sígaunum. Þegar
kreppir að í efnahagsmálum er síð-
an auðvelt fyrir ráðamennina að
notfæra sér þessa fordóma og hafa
sígauna til blóra.
Erfitt er að áætla fjölda sígauna í
Evrópu þar sem þeir eru sjaldan
taldir í manntölum vegna flökkulífs
þeirra. Talið er þó að þeir geti verið
allt að tíu milljónir samtals.
„Til eru næg gögn sem sýna að
þetta er sá samfélagshópur sem er
verst staddur, þetta er fátækasta
fólkið í Evrópu, þetta er fólkið sem
beitt er mestu misrétti í löndum
Evrópusambandsins,“ segir Ivan
Ivanov, framkvæmdastjóri ERIO,
upplýsingamiðstöðvar í Brussel sem
beitir sér fyrir umræðu í Evrópu
um málefni sígauna.
Þurfa að taka á rót vandans
Sígaunar eru flestir í Rúmeníu
(yfir tvær milljónir) og Búlgaríu
(um 800.000), en þau lönd gengu í
Evrópusambandið árið 2007. Hópar
sígauna í fyrrverandi komm-
únistaríkjum Austur-Evrópu hafa
notfært sér reglur Evrópusam-
bandsins um ferðafrelsi til að flytja
búferlum til auðugri landa í Vestur-
Evrópu í von um að þeirra bíði þar
betri lífskjör. Nú þegar Vestur-
Evrópuríkin eru að rétta úr kútnum
eftir mestu efnahagskreppu í álf-
unni í tæp 80 ár gætir vaxandi and-
úðar í garð sígauna og annarra inn-
flytjenda. „Hvarvetna í Evrópu nota
stjórnvöld útlendingahatrið núna
vegna þess að þau hafa ekki svör
við efnahagsvandanum,“ hefur
fréttastofan AFP eftir Guy Verhof-
stadt, fyrrverandi forsætisráðherra
Belgíu, en hann fer nú fyrir hópi
frjálslyndra þingmanna á Evrópu-
þinginu.
Shada Islam, sérfræðingur í mál-
efnum minnihlutahópa í Evrópu,
tekur í sama streng. Hann segir að
deilurnar um málefni sígauna í
Frakklandi og fleiri löndum ein-
kennist af „barnalegri umræðu,
klisjum og fordómum sem eiga sér
enga stoð í raunveruleikanum. Við
þurfum að takast á við vandamál,
sem kunna að stafa af róma-fólkinu
hvað varðar öryggi og glæpi, með
því að taka á rót vandans: skorti á
menntun og atvinnuleysi.“
Segja brottrekstur nauðsyn
Að undanförnu hefur umræðan
um sígauna einkum snúist um að-
gerðir frönsku ríkisstjórnarinnar,
sem hefur átt undir högg að sækja
og greip til þess ráðs að vísa hundr-
uðum sígauna úr landi.
Talið er að í Frakklandi séu að
minnsta kosti 400.000 sígaunar.
Flestir þeirra hafa dvalið þar mjög
lengi en á síðustu árum hafa komið
þangað þúsundir sígauna frá Rúm-
eníu og Búlgaríu og sest að í tjald-
búðum og hreysum án heimildar.
Nicolas Sarkozy, forseti Frakk-
lands, hefur lofað að rífa um 300
þessara búða niður og segir það
nauðsynlegt vegna ólöglegrar starf-
semi sem þar fari fram. Sarkozy
segir að aðstæður fólksins séu
skelfilegar í búðunum, börn séu
neydd til að stunda betl á götunum,
auk þess sem vændi og glæpir
grasseri þar.
Franska stjórnin hefur verið sök-
uð um að brjóta reglur Evrópusam-
bandsins og alþjóðlega mannrétt-
indasamninga sem eiga að hindra
þjóðernisofsóknir.
Silvio Berlusconi, forsætisráð-
herra Ítalíu, hefur lýst yfir stuðn-
ingi við Sarkozy í deilunni. „Útlend-
ingurinn sem stundar afbrot og
virðir hvorki lög okkar né reglur
Evrópusambandsins sýnir að hann
hefur engan hug á að samlagast
þjóðfélaginu menningarlega eða
félagslega,“ sagði Berlusconi.
Frakkar eru þó ekki eina þjóðin
sem sökuð hefur verið um að beita
sígauna misrétti. Stjórn Berlusconis
hefur t.a.m. verið sökuð um að
þvinga þúsundir sígauna úr landi á
síðustu árum og brottreksturinn er
oft „í trássi við alþjóðleg mannrétt-
indaviðmið og landslög“, að sögn
mannréttindasamtakanna Amnesty
International.
Ástandið er ekki skárra í löndum
á borð við Slóvakíu þar sem mörg
sígaunabörn eru sett í „sérskóla“
fyrir börn með andlega fötlun þar
sem þau fá lélegri kennslu og eiga
miklu minni möguleika í framtíðinni
á að fá vinnu eða inngöngu í fram-
haldsskóla. Reyndar eru lífskjör
sígauna svo slæm í Rúmeníu og
Búlgaríu að mörg dæmi eru um að
þeir snúi aftur til Vestur-Evrópu
eftir að hafa verið þvingaðir þaðan.
Þannig heldur þetta áfram þar
sem ekki er tekið á rót vandans.
Reuters
Fátækt Sígaunar fyrir utan hreysi sitt í þorpi í Slóvakíu. Mikil fátækt er á meðal sígauna þar í landi og víðar í Evrópu.
„Þetta er fólkið sem beitt
er mestu misrétti í Evrópu“
 Aðildarríki ESB hafa látið hjá líða að bæta kjör sígauna og taka á rót vandans
FRÉTTIR 15Erlent
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 22. SEPTEMBER 2010
Stjórnvöld í
Norður-Kóreu
tilkynntu í gær að
fyrsta flokksþing
kommúnista-
flokksins í 30 ár
yrði haldið í
Pyongyang 28.
september.
Búist er við að
á flokksþinginu
verði stigin fyrstu
skrefin í þá átt að Kim Jong-un,
yngsti sonur Kim Jong-il, leiðtoga
landsins, taki við af föður sínum.
Talið er að Kim Jong-un, sem er tal-
inn vera 26 eða 27 ára, verði skip-
aður í valdamikið embætti í hernum
og stuðningsmenn hans verði skip-
aðir í æðstu embætti kommúnista-
flokksins.
Þetta verður fyrsta flokksþingið í
Pyongyang frá árinu 1980 þegar
staðfest var formlega að Kim Jong-il
ætti að taka við af föður sínum, Kim
Il-Sung, fyrsta leiðtoga komm-
únistaríkisins, en hann lést árið
1994. Mjög lítið er vitað um Kim
Jong-un, sem fæddist 1983 eða 1984
og stundaði nám í Sviss.
Valdataka
Kims III
undirbúin
Mikilvægt flokksþing
boðað 28. september
Gömul mynd af
Kim Jong-un.
Tor-Aksel Busch,
ríkislögmaður
Noregs, tilkynnti
á blaðamanna-
fundi í gær að
nefnd, sem tekur
ákvarðanir um
hvort taka eigi
dómsmál upp að
nýju, hefði verið
beðin að rann-
saka ásakanir um að norska öryggis-
lögreglan hefði falsað sönnunargögn
í máli Arnes Treholts sem var
dæmdur í 20 ára fangelsi árið 1985
fyrir njósnir í þágu Sovétríkjanna.
Lögmaður Treholts, Harald Stab-
ell, kvaðst vilja að ríkislögmaðurinn
tæki þegar í stað ákvörðun um að
málið yrði tekið upp að nýju. Stabell
telur Busch vanhæfan í málinu þar
sem hann hafi tekið þátt í saksókn-
inni gegn Treholt.
Meint fölsun í
máli Treholts
rannsökuð
Arne Treholt
Sígaunar eru dreifðir um Evrópu,
Vestur-Asíu og Norður-Afríku, upp-
haflega frá Norður-Indlandi. Í Mið-
og Austur-Evrópu er algengt að
sígaunar kalli sig „róma“, sem
merkir „maður“ eða „eiginmaður“
á tungumáli þeirra, rómaní. Í
þýskumælandi löndum og víðar
kalla sígaunar sig „sinti“, en þeir
tala sérstaka mállýsku. Margir
sígaunar telja að orðið sé dregið af
heiti indverska héraðsins Sindhi.
Í Frakklandi kalla sígaunar sig
„manush“ en á Spáni, í Wales og
Finnlandi nota þeir orðið „kalo“
(eða „kale“) sem merkir „svartur“.
Í mörgum evrópskum tungumálum
er heiti sígauna dregið af gríska
orðinu „tsigani“ sem mun vera
dregið af orði sem þýðir „ósnert-
anlegir“ (t.d. „Zigeuner“ á þýsku
og „sígaunar“ á íslensku).
Sígaunar, róma og sinti
FLÖKKUÞJÓÐ MEÐ MÖRG HEITI
FJÖLDI SÍGAUNA Í EVRÓPULÖNDUM
Heimildir : Courrier International, Jean-Pierre Liegois
Frakkland
400.000
Bretland
150.000Írland35.000
Belgía
35.000
Holland
35.000
Noregur
4.000
Svíþjóð
40.000
Finnland
12.000
Lettland
12.000
Litháen
4.000
Eistland
1.500
Hvíta-Rússland
15.000
Rússland
600.000
Pólland
45.000
Þýskaland
140.000
Tékkland
250.000
Úkraína
200.000
Moldóva
20.000
Tyrkland
500.000
Danmörk
4.000
Spánn
800.000
Portúgal
50.000
Sviss
35.000
Ítalía
120.000
Króatía 40,000
Bosnía 80,000
Serbía 500.000
Svartfjallaland 20.000 Kósóvó
20.000
Slóvenía
10.000
Austurríki
25.000
Grikkland
220.000
Albanía
100.000
Rúmenía
2.400.000
Búlgaría
800.000
Makedónía
250,000
Ungverjaland
600.000
Slóvakía
450.000
Yfir 10%
5 - 10%
1 - 4,9%
Tæpt 1%
73 ára gömul
kona í Póllandi
rak upp stór augu
og skaðræðis-
öskur þegar hún
sá tveggja metra
langa suður-
ameríska risa-
kyrkislöngu í sal-
ernisskál á heim-
ili sínu í Wroclaw.
„Eftir að hún
lyfti lokinu sá hún risaslöngu sem
vildi skríða upp úr salernisskálinni.
Hún skellti lokinu strax niður og
hringdi í okkur,“ hefur fréttastofan
AFP eftir talsmanni lögreglunnar í
borginni. „Hún var vissulega mjög
hrædd en varð samt ekki viti sínu
fjær.“
Eftir að lögreglumenn komu á
staðinn voru starfsmenn dýragarðs
fengnir til að fanga slönguna. „Hún
hlýtur að hafa komist í skálina í
gegnum pípulagnirnar með ein-
hverjum hætti,“ sagði talsmaðurinn.
Lögreglan leitar nú að eiganda
skriðdýrsins.
Sá risaslöngu
í klósettinu
S-amerísk risa-
kyrkislanga.