Morgunblaðið - 19.08.2011, Page 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 19. ÁGÚST 2011
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Það er erfittað skil-greina ást
eins og Ómar
Ragnarsson hefur
bent á. Og margt
annað er líka loft-
kennt, þótt enginn efist um
mikilvægið. Sálina hefur eng-
inn krufningalæknir fundið svo
vitað sé. Vonir og væntingar
eru ekki áþreifanlegar, en
hagspekingar leggja þó mikla
áherslu á að þær séu mældar.
Það er gert reglulega um allan
heim og talnaverkið svo sett
upp í línurit og gröf, jafnvel af
doktorum í væntingum. Hafi
hagspekingarnir hlutverk og
jafnvel völd reyna þeir að með-
höndla væntingarnar. Þyki
þær fara úr böndum er slegið á
þær. Ella gætu þær ýtt undir
spennu, kaupæði eða aðra þá
hegðan sem knúið gæti verð-
bólguna áfram.
Seðlabankastjórar reyna að
tala illkynja væntingar niður
með dulúðugum skilaboðum og
hálfkveðnum vísum, jafnvel
hótunum um vaxtahækkun í
ótímasettri framtíð. Árangur
af slíku er sjálfsagt ofmetinn
og þá um leið mikilvægi þeirra
sem vilja veikja væntingar með
upplýsingum innan í umbúð-
um. En seðlabankar eru ekki
óvinir verðbólgunnar. Þeir
telja hana raunar lífsnauðsyn-
lega og óttast ekkert meira en
verðbólgulaust skeið, því þeir
vita að þá er stöðnunin mætt og
afturför boðar komu sína. Þess
vegna gefa seðlabankar með
uppáskrift ríkis-
stjórna sér verð-
bólguviðmið, og
eru þau ekki endi-
lega þau sömu hjá
þeim öllum. Og
hegðun almenn-
ings, kjarasamningar sem
hann gerir, umsvif hans en um-
fram allt vonir hans og vænt-
ingar, tiltrú hans og traust á
því efnahagsumhverfi sem
hann býr við, spilar mikla rullu
um hvernig til tekst með við-
miðin. Sömu sögu er að segja
um markaðinn, verð hlutabréfa
og skuldabréfa, gengi og trú-
verðugleika einstakra gjald-
miðla.
Leiðtogafundur forseta
Frakklands og Þýskalands í
síðustu viku snerist fyrst og
fremst um meðhöndlun á vænt-
ingum og trúnaðartrausti. Þess
vegna var fyrirfram girt fyrir
að fjárfestar tryðu því að sam-
evrópskum skuldabréfum yrði
komið á eftir þann fund. Hefðu
þær væntingar byggst upp
hefði áfallið getað orðið háska-
legt. Ímyndarfræðingar lögðu
mikið í umhverfi blaðamanna-
fundar leiðtoganna. Yfirlýs-
ingar þeirra virtust fyrir-
sagnavænar og framsýnar. En
það sem spunameistarar sáu
ekki fyrir var að umhverfi
blaðamannafundarins var ekki
rósagarður forsetahallarinnar
í París heldur var rammi hans
dreginn af nýjum fréttum um
að hagtölur í löndunum tveim-
ur sýndu hagkerfi í hægagangi,
þvert á spár. Því fór sem fór.
Nú er komið í ljós að
leiðtogafundurinn í
París skilar engum
árangri}
Beislun væntinga
Landhelg-isgæslan
starfar undir kjör-
orðinu „Við erum
til taks“, sem er
lýsandi fyrir þá
starfsemi sem þar
fer fram, ekki síst öryggisþátt-
inn. Þegar alvarleg slys verða á
sjó eða landi treystir fólk á
Landhelgisgæsluna sem er
jafnan til taks og vinnur iðu-
lega ótrúleg afrek við björgun
mannslífa.
Í gær sagði Morgunblaðið
frá því að sú staða væri komin
upp að engin þyrla væri til taks
og að auki væru bæði varð-
skipin upptekin í öðrum verk-
efnum en þeim sem almennt er
gert ráð fyrir að varðskip sinni.
Þyrluleysið er sem betur fer
ekki viðvarandi ástand og staf-
ar af bilun í annarri þyrlunni á
sama tíma og hin er í skoðun.
Engu að síður segir þetta sína
sögu um þá stöðu sem Land-
helgisgæslan er komin í vegna
sérkennilegrar forgangsröð-
unar stjórnvalda,
sem telja í lagi að
tefla á tæpasta vað
í öryggismálum.
Íslendingar
verða að geta
treyst því að hér sé
nothæf þyrla og að ekki sé ver-
ið að sóa fjármunum í gælu-
verkefni ef ekki er til fé fyrir
mikilvægum öryggisbúnaði. Þó
að efnahagsástand sé erfitt er
það ekki svo að Íslendingar
hafi ekki efni á að búa við sjálf-
sagt öryggi ef forgangsröðun
fjárveitingarvaldsins er eðli-
leg.
Vitaskuld ætla stjórnvöld sér
ekki að skilja landið eftir þyrlu-
laust en þau hafa áður sýnt að
þau eru reiðubúin til að taka of
mikla áhættu þegar kemur að
öryggi og nú hefur það aftur
komið á daginn. Nauðsynlegt
er að stjórnvöld fari að átta sig
á því að þau verða að forgangs-
raða með hagsmuni Íslendinga
í huga en ekki í þágu einhverra
annarra hagsmuna.
Landhelgisgæslunni
er gert ómögulegt
að starfa í samræmi
við kjörorð sitt}
Öfugsnúin forgangsröðun
Þ
egar netið var að slíta barnsskónum
fyrir síðustu aldamót var það svolít-
ið eins og villta vestrið á að hafa ver-
ið áður en það varð siðmenntað og
leiðinlegt.
Maður gat lagt af stað á netinu án þess að vita
hvar ferðalagið endaði en farartækið voru „link-
ar“ eða hlekkir frá einni vefsíðu yfir á aðra. Leit-
arvélar voru svo skelfilega lélegar að maður
þurfti oft að leita lengi og lesa margar vefsíður
áður en maður fann það sem maður var að leita
að og þess vegna datt maður oft inn á áhuga-
verðar eða skemmtilegar vefsíður sem maður
hefði annars aldrei fundið.
Maður hoppaði frá einni síðu yfir á aðra í
stjórnlausri en stórskemmtilegri ótemjureið um
netið.
Netið hefur nú siðmenntast. Vissulega er þar
að finna húsasund sem maður forðast eins og pláguna, en
maður lendir sjaldnar í óvissuferðum um netið en maður
gerði í gamla daga.
Það er helst á alfræðiorðabók almúgans, Wikipedia, sem
maður getur ennþá farið í ferðalag.
Ég datt í eitt slíkt um daginn þegar ég sá frétt um að átt-
ræð spænsk hertogaynja ætlaði að afsala sér öllum eignum
og titlum til að geta gifst ástinni sinni, sextugum opinberum
starfsmanni. Þetta gerir hún í trássi við óskir barna sinna og
jafnvel spænska kóngsins.
Gott og vel. Ég kemst að því að hertogaynjan ber eft-
irnafnið FitzJames Stuart, sem virkar eitthvað óspænskt í
mín eyru, enda er konan afkomandi óskilgetins
sonar Jakobs annars Englandskonungs. Frá
síðu hertogaynjunnar datt ég um upplýsingar
um spænska aðalinn almennt og lærði að Bask-
ar voru allir, fátækustu bændur og sjómenn þar
með taldir, álitnir aðalsmenn í skilningi laganna.
Var það ekki vegna þess að Baskar væru allir
komnir af gömlum greifum og hertogum heldur
vegna þess að um fimm hundruð ára skeið var
spænska þjóðin haldin þráhyggju um hreinleika
blóðs.
Í kjölfar sigurs hjónanna Ferdínands og Ísa-
bellu á Márunum á fimmtándu öld var öllum
gyðingum og múslímum skipað að skipta um trú
eða yfirgefa Spán ella. Margir snerust til
kristni, en spænska þjóðin virtist ekki geta
fengist til að treysta því að það hefði verið gert
af fullum hug.
Þess vegna var þetta fólk og allir afkomendur þess talið
mengað og mátti það ekki gegna ákveðnum embættum inn-
an stjórnsýslunnar, hersins eða kirkjunnar og mátti ekki
sækja ákveðna skóla. Allir sem stefndu á ferill innan stjórn-
kerfisins þurftu að fá vottorð um að blóð þeirra væri hreint.
Sóunin á hæfileikum er ótrúleg.
Vegna þess að múslímskir hermenn voru ekki taldir hafa
náð til Baskahéraðanna voru allir Baskar sjálfkrafa taldir
hafa hreint blóð.
Ekkert af þessu getur talist til bráðnauðsynlegra upplýs-
inga, en óvissuferðir á netinu geta engu að síður ennþá verið
stórskemmtilegar.
Bjarni
Ólafsson
Pistill
Andlegar óvissuferðir
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjórar:
Davíð Oddsson Haraldur Johannessen
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Útgefandi:
Óskar Magnússon
FRÉTTASKÝRING
Einar Örn Gíslason
einarorn@mbl.is
F
yrr í vikunni tilkynnti
iðnaðarráðherra þing-
flokksformönnum það í
tölvupósti að breytt fyr-
irkomulag yrði viðhaft
við skipun stjórnar Byggðastofnunar
á aðalfundi sem fram fer næstkom-
andi mánudag – innan við viku frá
dagsetningu tölvupóstsins. Breyt-
ingin felur það í sér að iðnaðarráð-
herra tekur ekki lengur við tilnefn-
ingum þingflokka, líkt og tíðkast
hefur, heldur skipar sjálfur stjórn
stofnunarinnar. Sjálfstæðis- og
Framsóknarmönnum hugnast breyt-
ingarnar ekki. Sömu sögu er að segja
af Vinstri grænum.
Katrín Júlíusdóttir iðnaðarráð-
herra vísar í tölvupóstinum til laga
sem sett voru um Byggðastofnun ár-
ið 1999, en þar er meðal annars lagt
til að stofnunin og stjórn hennar beri
ábyrgð gagnvart ráðherra sjálfum og
ráðherra aftur ábyrgur fyrir störfum
stofnunarinnar. Því fari illa á því að
þingflokkarnir tilnefni stjórn-
armennina. Frá árinu 2000 hætti Al-
þingi að kjósa stjórnina og núverandi
fyrirkomulag verið haft á síðan þá.
Er þetta það sem koma skal?
Gunnar Bragi Sveinsson, þing-
flokksformaður Framsóknarflokks-
ins, segir ekki hægt að deila um laga-
skilninginn. Það kunni hins vegar að
vera að nú sé þörf á lagafrumvarpi
um breytingar á því hvernig ráð-
herra skipar stjórnina. „Í grunninn
er þetta þannig að ráðherra er að
taka til sín öll völd varðandi það
hverjir eru valdir í þessa stjórn. Er
þetta það sem koma skal?“ spyr
Gunnar. Hann furðar sig jafnframt á
því að þetta skuli tilkynnt með jafn
stuttum fyrirvara og raun ber vitni
og á þeim tíma sem Alþingi er ekki
starfandi. Því gefist ekki tækifæri til
að ræða málið á þingi. „Slíkt er […]
algjörlega á skjön við yfirlýsingar
um samráð, samstarf [og] dreifingu
valds en til þess fallið að auka á tor-
tryggni. Þá má spyrja hvort það sé í
anda þess sem gengið hefur yfir ís-
lenskt samfélag að auka líkur á að
pólitískt þóknanlegum ein-
staklingum verði komið til valda í
stjórnum og ráðum?“ spyr Gunnar í
harðorðum tölvupósti sem hann
sendi þingflokks- og flokks-
formönnum.
Ragnheiður Elín Árnadóttir, þing-
flokksformaður Sjálfstæðisflokksins,
tekur í svipaðan streng. „Í lögunum
segir ekkert um að það eigi að vera
formlegt samráð. En þetta er venja
sem hefur skapast og ég tel að það sé
mikilvægt að um þessa stjórn-
arskipun ríki sátt,“ segir hún. Eðli-
legt hefði verið, fyrst á annað borð er
verið að breyta fyrirkomulagi stjórn-
arskipunar, að gera það í samráði við
þá sem tilnefnt hafa í stjórn – þing-
flokkana.
Framkvæmdin verið ógagnsæ
Katrín brást við gagnrýni Gunn-
ars, einnig í tölvupósti, og sagði hana
að mörgu leyti skiljanlega. Hins veg-
ar hefði hið „óformlega samráð sem
haft hefur verið um skipun stjórnar
Byggastofnunar […] verið ógagn-
sætt og framkvæmd mismunandi frá
einum ráðherra til annars.“ Vinstri
grænir hafi til að mynda engan
stjórnarmann átt fyrstu sjö árin, og
Hreyfingin eigi engan fulltrúa nú.
Hún segir að sé raunverulegur vilji
þingsins til þess að velja fulltrúa í
stjórn eigi að breyta lögum á viðeig-
andi hátt. Þuríður Backman, þing-
flokksformaður Vinstri grænna, seg-
ir flokksfélaga sína ósátta við
áformin. Verið sé að móta framtíð-
arstefnu stofnunarinnar og rétt að
breytt fyrirkomulag stjórnarskip-
unar fylgi þar með. Hvað sem þessu
líður er ljóst að ný stjórn, skipuð af
ráðherra án tilnefninga, verður
kynnt til sögunnar á mánudaginn.
Hættir að taka við
tilnefningum í stjórn
Morgunblaðið/Eggert
Sauðárkrókur Byggðastofnun var upphaflega staðsett í Reykjavík og svæð-
isskrifstofur víða um land. Frá árinu 2001 hefur hún verið á Sauðarkróki.
Líkt og fram kom í Morg-
unblaðinu í gær herma heimildir
að breytingarnar séu liður í að-
lögun stjórnsýslunnar að því
sem tíðkast í Evrópusamband-
inu. Gunnar Bragi segir ólíkar
skoðanir hafa verið uppi innan
stjórnar, t.d. varðandi sókn-
aráætlanir og uppbyggingu
styrkjakerfisins. Ráðherra geti
því liðkað fyrir með því að skipa
stjórn eftir eigin höfði. Þuríður
Backman gefur lítið fyrir kenn-
inguna og segir hundrað slíkar
geta verið á lofti. Mikilvægt sé
að leggja áherslu á heildar-
stefnumótun í byggðamálum
líkt og stjórnarsáttmálinn kveð-
ur á um.
Liður í aðlög-
unarferli?
STJÓRNARSKIPUN
Blaktir Fáni ESB í Brussel.