Líf og list - 01.06.1951, Side 19

Annaðhvort er listamaðurinn eða er ekki. Ef hann
notar listrænt form, skáldsögu, mynd, tónverk til
að reka einhvern áróður, boða emhverja ákveðna
stefnu eða lífsviðhorf án þess að gæta listrænna
sjónarmiða eða beygja efmð undir hstrænar kröfur,
þá hvorki er hann né getur talizt listamaður, held-
ur öllu fremur hversdagslegur fréttaritari eða einn
af þeirri leiðinlegu tegund málara, sem standa í hvað
nánustu sambandi við ljósmyndavélina. Hitt er svo
annað mál, að öll góð list hefur mikið áróðursgildi
og því meira því betri sem hún er, þannig er eitt
kvæði eftir Púskin um blóm heldur en bók eftir
Símonov um, að fólk eigi að vinna meira. Sú stað-
reynd má aldrei gleymast, að efnið eitt skapar ekki
listaverk, heldur sá búningur, sem því er gefinn.
Ég varð þráfaldlega var við það í Austur-Evrópu,
að fólk greindi list aðallega í tvennt: borgara-
lega list eða hstina fyrir listma (I’art pour l’art)
og framfarasinnaða list (progressive). Ef list-
in var ekki að einhverju leyti efnisins vegna jákvæð
fyrir stéttarbaráttuna og sameignarstefnuna, þá er
hún skilgreind sem borgaraleg.
Það er erfitt að skilja, hvernig léleg list getur
haft meiri áhrif á fólk til góðra hluta en góð list,
enda þótt ríkari kunni að vera af áróðursinnihaldi.
Góð list er ekki nauðsynlega það, sem fólkið dáir
í dag. Smekkur almennings er yfirleitt mjög tak-
markaður mælikvarði á list. Tíminn einn fær endan-
lega skorið úr um gildi listar. Þess vegna ber að
hlúa að allri listrænni viðleitni, enda þótt hún falli
ekki saman við ákveðna dagskipun eða stefnuskrá.
Á 12. og 13. öld voru skapaðar á Islandi bók-
menntir, sem lifað hafa með þjóðinm æ síðan, verið
stolt hennar og ljómi og gert hana að mennmgar-
þjóð í augum umheimsins, — íslendingasögurnar.
Ef miða á efni þeirra, íslenzka bóndann á landnáms-
öld í starfi sínu og vígaferlum við efnismeðferð höf-
undanna, þá er þessi sami bóndi kominn í stíl
franskra riddara, orðinn margföld hetja, leggur stund
á vopnaburð og sækir heim erlenda þjóðhöfðingja,
eða hann glímir við drauga og eyðir óvættum, en
stundar jarðyrkju einkum sem sport. Hvernig hefði
nú farið, ef gerð hefði verið sú krafa á þeim tíma,
að í bókmenntum ætti að brýna fyrir bændum að
LÍP 0g LIST
slétta tún sín og víkka út garða? Hvar stæði ljómi
okkar þá og stolt okkar sem þjóðar? Já, og ekki
einu sinm víst, að við töluðum sama málið enn í dag,
ef svo hefði farið. — Og samt: Er hægt að hugsa
sér nokkuð íslenzkara en þessar sögur?
Það er eðlilegt á tímum mikilla þjóðfélagsbreyt-
inga, að öllum kröftum sé beitt í þágu hins nýja á-
taks, — einnig listinni. En tilgangurinn má ekki
helga meðalið. Það má ekki gera listina að smekk-
lausu áróðurstæki og blaðamennsku, ef hún á að
komast hjá því að bíða alvarlegan hnekki um ófyrir-
sjáanlega framtíð.
Guðmundur J. Gíslason.
Á kaffihúsinu
Framh. af bls. 2.
líka að leita. Leiðir vorar eru margar og eflaust sumar
afvega, en þær liggja allar frá tengdamúttu. Skilið
kveðjum vorum til gömlu konunnar, segið henni, að vér
metum hana mikils og elskum hana, eins og hún var
í blóma lífsins og óskum henni alls þess, sem þér óskið
henni, aðeins ekki þess, að hún lifi sjálfa sig. Og ef
vér höfum fundið fyrirheitna landið, þegar þér loks
gangið niðurlútur frá gröf hennar, þá bjóðum vér yður
hektar lands til að rækta, — eða viljið þér kannske
heldur litla á til að dorga í?
ÚTVEGSBANKI
ÍSLANDS h.f.
Reykjavík
ísafirði
Siglufirði
Akureyri
Seyðisfirði
Vestmannaey jum
Annast hvers konar bankastarfsemi
19