Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1992, Side 83

Um beygingarsamrœmi og málkunnáttu 81
samt að er góð og gild íslensk setning; það eru t.d. engin líkindi til
annars en flestar af setningunum í þessari grein séu „nýjar setningar“.
Við þurfum m.ö.o. ekki að hafa heyrt setningu áður til að vita að hún
er tæk, eins og m.a. má marka af því að margar málbreytingar koma
fyrst fram með þeim hætti að fólk fer að segja hluti sem það telur tæka
en hefur aldrei heyrt sagða. Og þótt það sé auðvitað alveg rétt að við
heyrum ekki setningar á borð við (15), og jafnvel þótt við vildum trúa
því að það væri ástæðan fyrir því að við vitum að þær em ótækar, þá
er ósvarað þeirri spumingu hvers vegna við heyrum þær ekki.
Það er ekki heldur ákaflega líklegt að við öðlumst vitneskju okkar
um setningamar í (15) með umhugsun og rökleiðslu (enda em þess-
semingar alveg ,,rökréttar“). Málfræðingar hafa ekki gefið þessum
setningum ýkja mikinn gaum, hvað þá aðrir. Venjulegt fólk notar tungu-
málið en brýtur ekki heilann um flókin semingafræðileg álitamál. Það
verður því varla hjá því komist að álykta að við höfum umtalsverða
vitneskju um mál okkar án þess að okkur hafi nokkum tíma verið kennd
hún og m.a.s. án þess að hún sé okkur meðvituð.
»,Því læra bömin málið að það er fyrir þeim haft.“ Það er rétt svo langt
sem það nær, en það nær reyndar fremur skammt. Málkunnátta okkar
hyggist auðvitað að þó nokkm leyti á því sem við heyrum, en hún nær
iíka langt út fyrir það og þótt hún sé bæði flókin og víðfeðm er hún að
verulegu leyti ómeðvituð. Það er einfalt að leiða frekari rök að þessu.
Þótt þaxmig sé ekki (mér vitanlega) til neitt íslenskt orð með ríminu
-ább- (sbr. Eirík Rögnvaldsson 1989) vitum við að óyrðin *ábbur og
*skábba gætu verið íslensk orð, a.m.k. tökuorð (sbr. t.d. skubba), og
við vitum jafh ömgglega að *kjsubbur gæti aldrei verið íslenskt orð
þótt það rími við kubbur. Og þetta vitum við þótt engmn hafi kennt
°kkur það og þótt þetta hvarfli ekki að okkur í amstri daganna. Lítum
líka á semingamar í (16) og (17):
(16) a Þú heldur [að Pétur hafi heilsað Jóni].
b Hverjum heldur þú [að Pétur hafi heilsað —]?
(Í7) a Þú ert ánægður [þótt Pétur hafi heilsað Jóni].
b *Hverjum ert þú ánægður [þótt Pétur hafi heilsað —]?