Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.1992, Síða 229

Ritdómar
227
áratugum, jafnvel þótt hann fleyti rjómann ofan af og lesi aðeins um þær sem almennt
teljast einna skástar.
I flestum greinum var Ásgeir Blöndal Magnússon sjálfkjörinn til að takast á hendur
yerk af þessu tagi um íslensku. Eftir cand. mag.-próf í íslenskum fræðum við Háskóla
Islands árið 1946 var hann í rúma þijá áratugi eirrn af ritstjórum Orðabókar Háskólans
°g síðast forstöðumaður hennar í tvö ár áður en hann lét af störfum fyrir aldurs sakir.
Ur söfnum Orðabókarinnar viðaði hann að sér miklu efni í íslenska orösifjabók og er
óvefengjanlega að því styrkur. Af öðrum störfum Ásgeirs má nefna að hann kenndi
engi fomgermönsk mál, einkum gotnesku, við Háskólann og hann átti drjúgan þátt
1 að endurskoða íslenska oröabók Menningarsjóðs (Ámi Böðvarsson 1983). Greinar
Asgeirs í ýmsum fræðiritum bera glöggt með sér hversu víðtæka þekkingu hann hafði
á íslenskum orðaforða og málsögu og á germönskum orðsifjum. Ég tilfæri enn frem-
|*r ítarlega ritdóma hans um fommálsbækur þeirra Holthausens og de Vries (Ásgeir
•öndal Magnússon 1950, 1957, 1959, 1961-62). Má ráða af gagnrýni hans á þær að
hann hefur snemma verið farinn að leggja niður fyrir sér hvemig íslenskum orðsifjum
>rðu best gerð skil á bók. Síðast en ekki síst er að minnast á að um langt skeið flutti
sgeir — á meðal annarra valinkunnra málfræðinga — útvarpsþættina íslenskt mál.
r það merkileg saga hversu Ríkisútvarpið hefur í áratugi stytt Orðabók Háskólans
eið til almennings og með því móti þokað áleiðis söfnun og skýringum íslenskra orða.
'uti af talmálsefninu kom íslenskri orösifjabók að góðum notum og var því ekki að
fyrirsynju að höfundur tileinkaði verk sitt heimildarmönnum Orðabókar Háskólans.
Ásgeir Blöndal Magnússon lifði það ekki að sjá verk sitt gefið út. Eins og kentur
fam í greinargerð Jóns G. Friðjónssonar, stjómarformanns Orðabókar Háskólans, hafði
ann þó „lokið við að skrifa formála að því og lesið það mestallt yfir í lokagerð" (xxii).
’Ó þetta fyrsta stóra útgáfuverkefni Orðabókar Háskólans lögðu margir gjörva hönd
Plóginn: á Guðrúnu Kvaran og Gunnlaugi Ingólfssyni mæddi einkum að samræma
rarnsetningu og frágang greina; Jörgen Pind hafði aðalumsjón með tölvuinnslætti
j’ern I*órdís Úlfarsdóttir annaðist. Jömndur Hilmarsson las yfir handritið undir umsjón
u?5Unðar’ gerði efnislegar athugasemdir og samdi greinar um viðskeyti. Er engum
öðum um það að fletta að allt hefur þetta fólk unnið vandasamt og ósérhlífið starf af
stakn kostgæfni. Vísindasjóður og Alþingi eru sögð hafa styrkt verkefnið að einhverju
cyti 0g er það sannarlega þakkarvert. Hitt er annar handleggur að Ásgeir vann að
r s*fjabókinni meðfram öðrum störfum áratugum saman og þá engin laun fyrir. Hvorki
a starf allt né handritslestur o.þ.h. voru talin með í verðinu sem var mjög í hóf stillt
7°0 krónur haustið 1989). Útgáfan vakti allmikla athygli miðað við það sem almennt
Serist Um fræöirit. Bókin var tilnefnd til íslensku bókmenntaverðlaunanna og er hana
Vafalaust að finna í hillum ófárra íslendinga.5
íslensk orösifjabók er allvel úr garði gerð á ytra borði. Sjálfur texti orðabókarinnar
með Oettum og orðskýringagreinum er 1231 blaðsíða en að auki er „Formáli“ höfundar
y fyrir utan mikla og lofsamlega umfjöllun sem íslensk orösifjabók hlaut á sínum
töa í íslenskum dagblöðum er skylt að nefna öllu gagnrýnni ritdóm um hana eftir
nat°]y Liberman sem birtist í tímaritinu Scandinavian stndies (1991).