Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Blaðsíða 73

EIRÍKUR RÖGNVALDSSON
Tungumál, tölvur og tungutækni
0. Inngangur
Tengsl tölva og tungumáls má rekja alveg aftur til fyrstu ára tölvunn-
ar um miðja 20. öld. Menn áttuðu sig snemma á því að það væri hægt
að hafa gagn af tölvum við ýmiss konar málfræðilegar rannsóknir. Það
a ekki síst við um hvers kyns talningar, sem tölvur hafa alltaf verið
góðar í — jafnvel þær fyrstu og frumstæðustu (Gazdar og Mellish
1989:3). Fljótlega var farið að nota tölvur til að gera ýmiss konar orða-
skrár, skoða tíðni orða í mismunandi textum o.s.frv. Þannig var t.d.
talsvert gert að því að leita höfunda texta eða skoða áhrif eins höfund-
ar a annan með því að bera saman orðaforða þeirra og orðtíðni (Butler
1985:17-24).
Skemmtilegt dæmi um þetta er að finna í skáldsögunni Lítill heirn-
Ur (Small World) eftir David Lodge (1996:58), í íslenskri þýðingu
Sverris Hólmarssonar. Þar ræða þeir saman Persse McGarrigle lektor
frá Limerick og Robin Dempsey prófessor frá Darlington, en samtal-
ið á að fara fram vorið 1979:
„Ja, rannsóknarverkefnið mitt var Shakespeare og T.S. Eliot,“ sagði
Persse.
„Þar hefði ég getað orðið þér að liði,“ greip Dempsey frammí. Hann
var nýkominn á barinn ásamt Angelicu, sem var undrafögur í skósíðum
serk úr vínrauðri bómull ofinni daufu mynstri af öðrum litum. „Þar hefði
tölvuvinnsla einmitt verið vel við hæfi,“ hélt Dempsey áfram. „Þú hefð-
ir ekki þurft annað en koma textanum á tölvutækt form og þá hefðirðu
getað fengið tölvuna til að gera skrá yfir hvert einasta orð, orðasamband
og setningarbyggingu sem er að finna hjá báðum þessum höfundum. Þú
hefðir getað reiknað nákvæmlega út áhrif Shakespeares á T.S. Eliot.“
Prófessor Dempsey er reyndar ekki sérlega hátt skrifaður fræðimaður
1 bókinni (eyðir t. d. löngum stundum í samræður við forritið ELIZU,
sjá t.d. Gazdar og Mellish 1989:64-66), en þessi ræða hans er þó lík-
Llenskt tnál 23 (2001), 71-93. © 2001 íslenska málfræðifélagið, Reykjavík.