Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2001, Blaðsíða 251

Um nafngiftir hjálparsagnasambanda
249
er ekki ný af nálinni en setningar eins og (21e) og (22d) eru hins veg-
ar dæmi um nýlega útvíkkun notkunarsviðs vera að í svipaða átt, eink-
um með sögnum á þessu merkingarsviði (skilja e-ð, ná e-u ...)• Loks
eru svo dæmi á borð við (21f) og (22e) sem eru algeng í íþróttamáli
síðustu ára. Það sem einkum greinir þau frá notkun sagnasambandsins
vera að + nh. til að tákna framvindu er það að hér eru yfirleitt notuð
atviksorð eins og vel, illa eða einhverjir liðir svipaðrar merkingar.
Slíkir liðir ganga ekki þegar um er að ræða framvinduhorfið sem svo
er kallað hér, sbr. að setningar eins og *Eg var að lesa bókina vel þeg-
ar hún kom eða *Hún er að skrifa bréfilla eru ótækar.
Fjöllyndi hjálparsagnasambandsins vera að + nh. er því greinilega
býsna mikið — svo mikið að ekki virðist neitt vit í að nota sömu
uafngift um það í öllum tilvikum frekar en sambönd með sögninni
fnunu. Þá má enn nefna að Jóhannes Gísli Jónsson (1992) lýsir ýms-
um merkingartilbrigðum sagnasambandanna hafa + lh.þt. og vera bú-
irin að + nh., þótt heitið á grein hans bendi reyndar til þess að hann
telji þar yfirleitt um að ræða einhvers konar viðaukamerkingu við
tjáningu á loknu horfi (perfekt). Það eru því ýmis dæmi um það að
hjálparsagnasambönd geti haft mismunandi merkingu, t.d. eftir því
hvort hjálparsögnin sjálf er í nútíð eða þátíð eða eftir merkingareðli
aðalsagnanna sem hún stendur með. Vegna þessa er ekki hægt að
fylgja þeirri reglu sem fylgt er um beygingar að kalla „sama formið“
alltaf sama nafni.
^•2 Lokaorð um nafngiftir og greiningu
Stundum heyrist kvartað yfxr því að misvitrir málfræðingar hafi hleypt
kennslu í íslenskri málfræði í uppnám með því að fara að rausa um
hugtök eins og horf og háttarsagnir og draga í efa að tíðir í íslensku
v®ru átta, eins og segir í málfræðibók Björns Guðfinnssonar
(1958:66). Afleiðingin sé sú að hvorki nemendur né kennarar viti
lengur hvað þeir eigi að kalla sambönd með hjálparsögnunum hafa,
^unu og vera.
Það má vel vera rétt að kennarar séu nú í meiri vafa en áður um það
hvað þeir eigi að kalla ýmis sagnasambönd. í þeirri útgáfu af málfræði
^jörns Guðfinnssonar sem hér var vísað til er mönnum kennt að gefa