Vera - 01.10.1992, Side 7

spyrjum okkur hvað hafi orðið
um gömlu tilfinningarnar, gömlu
stemmninguna, gömlu hug-
myndirnar? Það er eins gott að
sætta sig við það að þær verða
aldrei endurvaktar vegna þess að
þær tilheyra liðnum tíma. En þær
eru engu að siður enn til staðar
vegna þess að þær mynda grunn-
inn sem konur í kvennabaráttu
standa nú á. Ofan á þann grunn
verðum við að byggja í takt við
nýja tíma og nýjar aðstæður.
Ég sagði áðan að kvenna-
baráttan væri sögulegt fyrirbæri
og þar af leiðir að hvorki hug-
myndir hennar né áherslur eru
algildar. Einmitt núna lifum við á
tímum sögulegra stóratburða og
þróunin í stjórnmálum og al-
þjóðamálum hefur ekki og mun
ekki láta kvennabaráttuna
ósnortna. Tími stóru hugmynda-
kerfanna er liðinn og nú er ekki
lengur hægt að hlaupa í smiðju til
jieirra til að útskýra stórt og
smátt í mannlegu samfélagi.
Hugmyndafræðilegir múrar
hrundu með Berlínarmúrnum og
pólitísk markmið og leiðir eru
hvarvetna í endurskoðun.
Feminisminn hefur i tvær aldir
verið kvenfrelsiskonum sú upp-
spretta sem sósíalisminn hefur
verið vinstri mönnum og frjáls-
hyggjan hægri mönnum. Sósíal-
ismi og fijálshyggja hafa mótað
sitt hvort hagkerfið á þessari öld
og mistekist í veigamiklum atrið-
um. Bæði þessi kerfi hafa byggt á
blindri trú á endalausan vöxt og í
sókninni eftir honum hafa þau
gert náttúruna að óvini sínum,
reynt að beygja hana undir sig
með öllum tiltækum ráðum og
gengið á höfuðstól hennar - arð-
rænt hana. í mannlegu samfélagi
hefur konan haft hlutskipti nátt-
úrunnar. Vegna þess hvernig nú
er komið fyrir umhverfi okkar og
hagkerfum í austri og vestri
mætti með rökum halda því fram
að nú sé tími feminismans upp-
runninn. Nú sé það kvenna að
taka við og leiða heiminn út úr
þeim ógöngum sem hann er í.
Þetta er mjög varasöm hug-
mynd þó ekki væri vegna annars
en þess að menn eiga að læra að
taka til eftir sig. Að auki byggir
hún á þeirri gömlu ranghugmynd
að ef okkur tekst bara að detta
ofan á rétt, stórt og alltum-
veíjandi hugmyndakerfi þá muni
það leysa allan okkar vanda.
Feminisminn hefur aldrei verið
og á ekki að vera þeirrar gerðar.
Hann er ekki fast og afmarkað
hugmyndakerfi, heldur er hann
hugmyndafræði sem er í örri
þróun og hann hefur mismun-
andi merkingu og á sér mis-
munandi sögu eftir löndum.
Sagnfræðingurinn Karen Offen
hefur skilgreint feminismann á
eftirfarandi hátt: „Feminismi er
stefna sem krefst þess að fé-
lagslegu, efnahagslegu og póli-
tísku valdi í tilteknu samfélagi sé
jafnar skipt milli kynjanna. Þessi
krafa er sett fram fyrir hönd
beggja kynja með skírskotun til
mennsku þeirra og um leið með
virðingu fyrir sérstöðu þeirra.“ í
þessu felst að láta sig varða frelsi
og ábyrgð einstaklingsins á sjálf-
um sér, sameiginlega ábyrgð ein-
staklinganna gagnvart öðrum í
samfélaginu og þær aðferðir sem
viðhafðar eru í samskiptum
manna á meðal.
Þó að við konur getum ekki
boðið fram neina allsherjarlausn
á vanda mannkyns þá getum við
lagt mikið cd mörkum með þvi
einu að losa orku og sköpunar-
kraft kvenna úr viðjum alda-
gamalla hafta og fordóma. Til að
það megi takast þarf að vera
samhljómur milli kvennabarátt-
unnar og hugmynda kvenna um
sjálfar sig og stöðu sína.
Veruleikinn i dag er ekki sá
sem hann var fyrir 10 árum og
þess vegna dugir ekki að hrista
rykið af hugmyndum þess tíma
og bera þær á borð fyrir konur. í
öllum hinum vestræna heimi er
kreppa í efnahagslífinu og at-
vinnuleysi eykst dag frá degi, ekki
síst meðal kvenna. Hvarvetna er
verið að skera niður ríkisút-
gjöldin til að draga úr hallarekstri
ríkissjóðs og fái skammsýnir
karlar að ráða för getur það
komið mjög illa niður á marg-
vislegri þjónustu sem hefur stutt
við atvinnuþátttöku kvenna. Við
þessar aðstæður og í ljósi þess að
atburðir liðinna ára hafa dregið
mjög úr trú manna á altækar
lausnir, er nauðsynlegt fyrir
kvennahreyfinguna að benda á
raunhæfar leiðir til að takast á við
raunveruleg og afmörkuð vanda-
mál.
alþjóðlegu samhengi þarf
kvennahreyfingin að fá fólk til að
sætta sig við þá hugsun að minna
er betra, vexti eru takmörk sett,
líka hagvexti. Náttúran setur
„Feminismi er stefna
sem krefst þess að
félagslegu, efna-
hagslegu og pólitísku
valdi í tilteknu
samfélagi sé jafnar
skipt milli kynjanna.
Þessi krafa er sett
fram fyrir hönd beggja
kvnja með skírskotun
ti( mennsku þeirra og
um leið með virðingu
fyrir sérstöðu þeirra."
í alþióðlegu samhengi
þarf Kvennahreyfingin
að fó fólk til ao sætta
sig við þó hugsun
að minna er betra,
vexti eru takmörk sett,
líka hagvexti.
Nóttúran setur okkur
þau takmörk.
okkur þau takmörk. Þess vegna
verður kakan ekkl stækkuð, það
verður bara að skipta henni
jafnar. Lausnin á atvinnuleysi
kvenna og karla felst ekki nema
að takmörkuðu leyti i þvi að
skapa fieiri störf með miklum
íjármunum og harmkvælum.
Hún felst ekkert síður í þvi að
draga úr launavinnu, ekki sist
karla, og leggja aukna áherslu á
að þeir hasli sér völl í starfsgrein
sem er mjög framleiðin en líður
fyrir vinnuafisskort. Þetta eru
heimilisstörf og barnauppeldi. Þá
er mjög mikilvægt að brjóta niður
þá múra sem eru hvarvetna á
kynskiptum vinnumarkaði og
sem koma í veg fyrir að fólk gangi
hvað í annars störf þegar þess
gerist þörf.
íslensk stjórnvöld eru nú með
hugmyndir um umtalsverðan
niðurskurð í velferðar-, heil-
brigðis- og menntakerfinu. Þau
halda þvi fram að það sé ofvöxtur
í opinberri þjónustu og hún sé
orðin byrði á íslensku samfélagi.
Þetta er auðvitað ekki rétt enda
eru bæði umfang og skatttekjur
íslenska ríkisins minni en í flest-
um ríkjum í kringum okkur. Á
þetta verðum við konur að benda
en við verðum líka að bregðast við
niðurskurðinum. Ekki með þvi
einu að standa vörð um kerfi sem
eru alls ekki eins og við vfijum
hafa þau, heldur með þvi að leita
uppi og styrkja þau gæði sem
okkur finnst að eigi að vera aðall
þeirra - þar á ég ekki síst við
hverskyns umönnun og að-
hlynningu.
Við konur eigum gott veganesti
sem er afurð kvennabaráttu í
aldir og áratugi. Hugmyndafræði
kvennamenningarinnar lagði
okkur til sjálfstraust og sam-
félagssýn sem við verðurn að þróa
og beita á vandamál dagsins í
dag. Það var ekki bara gaman að
vera kona árið 1982. Það er ekki
siður gaman að vera kona árið
1992 vegna þess að núna eru
tírnar til að skapa. Það er vissu-
lega ákveðin óreiða og óvissa í
samfélaginu. Einmitt á slíkum
timum riður á að nota sér það
frelsi sem í ástandinu felst og
þann jarðveg sem er fyrir nýjar
hugmyndir. Ætlum við að taka
þeirri ögrun sem í þessu felst eða
ekki? □
7