Vera - 01.10.1992, Page 41

ÆFINGIN SKAPAR MEISTARANN
Nýlega kom út bók með þessu
nafni skrifuð af Margréti Pálu
Ólafsdóttur, leikskólastjóra.
Þar lýsir Margrét Pála starfl
leikskólans Hjalla, sem hefur
verið umtalaður vegna sér-
stæðs skipulags skólans.
Kynjaskiptar deildir, eða
kjarnar eins og Margrét Pála
kýs að kalla það, hafa vakið
hvað mesta athygli. Ýmsir
aðrir þættir uppeldisstarfsins
á Hjalla eru ekki síður at-
hyglisverðir, má þar nefna
kjörnunina sem er grundvöllur
þeirra vinnubragða sem notuð
eru í leikskólanum, og svo að
sjálfsögðu æflngin sem skapar
meistarann.
Margrét Pála segir frá því
þegar sú hugmynd kviknaði
íýrst hjá henni að vinna með
drengi og stúlkur hvort í sínu
lagi. Hún sat við matarborðið
með börnunum og einn
drengjanna sýndi yflrgang og
frekju. Hún stoppaði drenginn
með ákveðni og hann tók því
létt og lét segjast. Þegar hún
leit svo á stúlkurnar sátu þær
stilltar og prúðar og mændu á
hana augum sem sögðu:
„Sjáðu hvað við erum góðar“.
Stúlkurnar tóku sem sagt
skilaboðin sem ætluð voru
drengjunum til sín og urðu
enn stilltari og tóku enn minna
svigrúm en áður. Þarna byijaði
Margrét Pála að kjarna hugs-
un sína.
Kjörnun þýðir einfaldlega
að skerpa skilning og skynjun
á raunveruleikanum með því
að skoða hina smæstu ein-
ingu, það er kjarnann sjálfan.
Þegar búið er að fá nægilega
skýra sýn á hvern einstakan
þátt er loks hægt að byrja að
tengja þá saman í eina heild.
Fýrsta skreflð var að gera sér
grein íýrir þvi hveiju þarf að
breyta hjá stúlkum og drengj-
um. Margrét Pála kannaði
sjálfsmynd stúlkna og drengja
þegar þau hófu skólagöngu á
Hjalla. Stúlkunum fannst þær
flottar, ágætar, sætar, fínar.
Drengjunum fannst þeir flottir,
stórir, sterkir. Þau höfðu sem
sagt hefðbundnar hugmyndir
um það hvaða eiginleika stúlk-
ur og drengir ættu að hafa. Þvi
þarf að leggja meiri áherslu á
að kenna stúlkum karlkennda
eiginleika og drengjum kven-
kennda eiginleika.
Vinnan með stúlkunum hófst
á þvi að kenna þeim að hætta
að vera bjargarlausir þolendur
og verða þess i stað gerendur.
Margrét Pála nefnir dæmi um
stúlku sem situr í hring með
öðrum stúlkum og segir í
vælutón: „Ég er í kremju". í
þetta sinn varð svar fóstr-
unnar: „Hvað segirðu, ætlarðu
að vera lengi í kremju?" Síðan
fór fram umræða í hópnum
sem snerist um það hvað
stúlkan ætti að gera. Að mati
Margrétar Pálu þarf hún að
vita hvað hún vill og hvernig
hún ætlar að ná markinu.
Fóstrurnar skoðuðu einnig
eigið bjargarleysi og ekki virt-
ust þær hótinu betri en stúlk-
urnar. „Ertu búir. að vinna
snemma í dag?“ spyr fóstra
sem vantar far heim, en ætti
heldur að segja: „Get ég fengið
far með þér heim?“. „Hvað
ætlar þú að gera með þínum
hópi í vinnustund?“ spyr sú
sem langar mest að fara með
sinn hóp í salinn, í stað þess
að segja: „Ég vil helst fara í
salinn núna, er ykkur sama?“.
Margrét Pála kallar þetta
þolendaskilaboð, og fóstrur og
börn hafa vanið hvert annað af
þvi að nota þau með þvi að
svara: „Því spyrðu?" eða „Hvað
ertu að meina?“. Svör eins og
„Hvað ætlarðu að gera í því?“
eða „Get ég bjargað einhveiju
fýrir þig?“ hafa reynst einstak-
lega gagnleg viðbrögð við
bjargarleysinu og sent ábyrgð-
ina aftur á sinn stað.
Kjarkæjingar eru einn þátt-
ur í starfínu. Með þeim lærist
stúlkunum að taka olnboga-
rými, þora að framkvæma og
láta í sér heyra. Dæmi um
kjarkæfingu er að ganga ber-
fættur í hrauninu, á nibbun-
um, þó að það sé vont og sigr-
ast á þvi. Stúlkurnar belgjast
upp af stolti og verða „hraust-
ustu stelpurnar í Hafnarflrði“.
Margrét Pála segir frá rann-
sókn þar sem fram kom að
drengir eiga mun auðveldara
með að taka þvi að mistakast
en stúlkur. Þess vegna þróuðu
þær æflngar þar sem stúlk-
urnar settu markið svo hátt að
nær óhugsandi var annað en
að þeim mistækist. Þeim var
kennt það hugarfar að taka
mistökunum léttar, sem virtist
auka metnað þeirra til þess að
standa sig enn betur, byggja
upp kjark og þor til að takast á
við erflð verkefni.
Vinnan með drengjunum er
fyrst og fremst ögun. Að kenna
drengjunum að virða og fara
eftir reglum, sem ekki er
framfýlgt með valdboði, heldur
með þjálfun og útskýringum á
þvi hvernig reglurnar nýtast
okkur. Allir geta kvartað und-
an reglunum og komið með
tillögur að breytingum. Á þann
hátt læra drengirnir að fara
viðurkenndar leiðir þegar þeir
vilja hafa annan hátt á en
viðhafður er. Æflng í boðlegri
framkomu er þjálfun í að
kunna að þegja þegar aðrir
tala, nota talmál og jákvæð
samskipti til að leysa ágrein-
ingsmál í stað hnefanna og að
kunna að fara eftir fýrir-
mælum.
Á sama tíma og kjarkæfing-
arnar byijuðu hjá stúlkunum
hófust nálægðaræjingar hjá
drengjunum. Með þeim eru
drengjunum kenndir eigin-
leikar sem taldir eru kvenlegir
svo sem blíða, nálægð og
umhyggja. Frá upphafl hafa
allar deildir leikskólans setið í
hring og látið óskasteininn
ganga. Hver og einn situr þá
með lukt augun, sá sem hefur
óskasteininn í höndunum
sendir óskina sína af stað og
allir hinir hugsa til hans.
Áhersla er lögð á mætingu
barnanna. í byrjun dags er
kannað hvort einhveija vanti
og þá velta drengirnir því fýrir
sér hvers vegna sá sem ekki er
kominn er fjarverandi. Er
hann ef til vill lasinn? Þá
haldast allir í hendur og senda
góðar hugsanir til þess veika.
Nálægðaræjingar eru einnig
snerting af öllu tagi. Dreng-
irnir æfðu sig í þvi að þvo fætur
hver annars og bera síðan gott
krem á þá. Þar sem stúlkur
eru nærverandi eru það oft
þær sem sjá um að annast
yngri börnin og þá sem meiða
sig en í drengjahópnum verða
þeir að taka ábyrgð hver á
öðrum. Það hefur mikið gildi
að leyfa drengjunum að leysa
sín mál sjálflr. Þeir læra að
gæta bróður síns.
Að loknum lestri bókarinnar
virðist mér að við hefðum öll
gott af því að kjarna hugsanir
okkar að hætti Hjallastefn-
unnar. Hver hefur ekki gott af
því að æfa sig í að vera gerandi
fremur en þolandi, ásamt
skammti af kjarkæfmgum og
nálægðaræfingum? □
KK
41