Freyr - 01.07.1919, Side 3

Hagnýt sálarfræði.
Mannshöndin. Verk og vit. Vinna og visindi.
Mannshöndin er það áhald, verkfæri, sem
mest hefir verið notað frá alda öðli, og mest
liggur eftir í heiminum. Flest allt gott og
gagnlegt, og fiest allt ílt og skaðlegt, sem gert
hefir verið í heiminura hefir verið með henni
unnið. Hún er því, eftir því sem henni er beitt,
tvíeggjað sverð. En gjálfsagt er flest sem eft-
ir hana liggur þannig lagað, að fremur verður
að telja það gott og gagnlegt, eða í öllu falli
meinlaust, en illt og skaðlegt, og er því þá
um leið slegið föstu, að þau öfl hugans, hins
innra manns, er ráða hreyfingum og athöfnum
handarinnar hafi að jafnaði, eða langoftast bæki-
stöð sína þar, sem bjart er, á einhverju Sunnu-
hvoli, en miklu sjaldnast þar, sem dimt er eða
i Myrkheimum.
Orðin handiðn, handavinna, handaverk,
handafl benda á áhaldið, sem notað er til hinpa
margbreyttu starfa, sem enginn fær upptalið.
Menningarstig þjóðanna og þróunarferill mann-
hynsins verður bersýnilegastur í handaverkum
þeirra á ýmsum timum. Forngripasöfn, sem
væru nógu forn, væru sjálfkjörnir staðir til að
íhuga og jafnframt sjá og þreyfa á framförun-
um. En margs væri þó hjer að gæta. Það
er iangt frá því, að þróunarferillinn hafi verið
samanhangandi; hann hefir þvert á móti slitn-
að sundur; það hafa komið kyrstöðu- og jafn-
vel afturfaratímabil, þótt lítt sjeu kunnar or-
sakir slíks; þær hafa geta verið ýmsar bæði af
manna völdum og náttúrunnar. Sumstaðar hafa
fundist leyfar, handaverk menningaþjóða, er
liðið hafa algerlega undir lok. En svo hefir
aftur hjá nýjum þjóðum hafist ný menningar-
alda. Það gengur margt skrykkjótt í henni
veröld; hún fer á ýmsum gangi, en bylgju-
gangurinn er tíðastur. — Mörg kandaverk hafa
fundist eftir þjóðir, sem verið hafa uppi fyrir
mörgum þúsundum ára, sem sýna það og sanna
að þær, eða einstakir menn hjá þeim, hafa eng-
ir klaufar verið; er þar svo vel og snilldarlega
frá verki gengið, að varla mundi betur nú.
Og af því að höndin er nú ekkert annað en
áhald, verkfæri heilans og hugsunarinnar, þá
má af þessu ráða, að ekki hafi kollurinn á þeim
snillingum fornaldarinnar verið alveg tómur.
Þó að vjer því tölum um og mikið sje oftlát-
ið yfir þróun og þroska mannkynsins, þá kynni
þó að vera vafasamt, hvort mannshöndin á vor-
um tímum er að afli eða lagvirkni að nokkru
leyti fremri mannshöndinni fyrir þúsundum
ára, eða hvort öfl þau, er henni stjórna eru
sterkari eða standa framar, en þau öfl á þeim
löngu liðnum tímum. Sjálfsagt áttu þeir tím-
ar marga höndina, er litt þroskaður heili kunni
svo sem til einkis að nota, og enn í dag eru