Freyr - 01.12.1940, Blaðsíða 22

196
FRE YR
einu og sama skipi í reginhafi — líkt og
forfeður okkar og mæður, sem sigldu hing-
að frá Noregsströnd á landnámsöld. Á
slíkum ferðum skipti miklu máli, að skips-
höfnin væri samhent. Annars var voði vís.
Velfarnan á hafinu var alltaf hættast, ef
einhver öfuguggi í mannsmynd var innan
borðs, — broddgöltur, sem spyrnti við
réttindum annnarra skipverja.
Við erum allir skipverjar á einu og sama
fleyi og berum allir sömu ábyrgð á sigl-
ingunni. En er nú skipshöfnin samhent?
Á hver og einn í fari sínu þann drengskap
og einurð, sem við þarf? Erum við gæddir
þeim samvinnuþýðleik, sem bæði miðlar
og kann að veita viðtöku þroskaáhrifum?
Búum við yfir þeim virðuleik og ágætum,
sem gefur okkur framvegis sjálfstæðan
tilverurétt meðal þjóðanna? Berum við þá
virðingu fyrir sjálfum okkur, sem ein er
samboðin tign fjallkonunnar?
Á því veltur hamingja þjóðarinnar,
hvort reynslan svarar þessum spurning-
um játandi eða neitandi. Á því veltur gengi
okkar, hvort við erum frjálsir í skapi eða
ófrjálsir, sjálfum okkur tryggir eða svik-
ulir. Hið sanna frelsi byggist á heilbrigðum
metnaði og ást á þjóðinni, tungu hennar
og sögu og náttúru landsins.
Þjóðsögurnar segja, að fjöldi hrikalegra
fjalla í landinu sé byggður af tröllum.
Mörg fell og stapar eru þó helguð holl-
vættum og álfum. Tröllabyggðirnar eru
einkum inni á öræfum, þar sem mennsk-
um mönnum er ekki viðvært, en álfastap-
ar og dverghamrar í dalhlíðum. Þessi trú
hefur komið frá hjartarótum þjóðarinnar,
sem þáði samúð og vernd á döprum og
dimmum vetrarkvöldum en óttaðist skelf-
ingar öræfanna. Einar Jónsson lýsir snilld-
arlega þessari ofureflisbaráttu í myndinni
af Guðmanni unga hjá tröllunum, Vana
og Steingerði.
í konungasögum greinir frá því, að Har-
aldur Gormsson sendi hingað til lands
kunngan mann í hvalslíki til að hefna sín
á íslendingum. Hann komst hvergi á land,
því að fjöll öll og hólar voru fullir af land-
vættum, og fóru sumar þeirra á móti hon-
um, svo að hann varð frá að hverfa.
Um þessar mundir voru hollvættir vernd-
arar þjóðríkisins. Seinna, þegar lands-
menn glötuðu frelsi sínu, tóku illvættir sér
bólfestu í þeirra stað í fjöllunum. Breyt-
ingin fylgdi versnandi sambúð lands-
manna. Er ekki djúpur sannleikur í þessu
falinn, sígildur, fagurtær skáldskapur, sem
heimfæra má upp á líf kynslóðanna, er
koma og hverfa, fagna og njóta, þjázt og
deyja að enduðu ævistarfi og viðskipti
þeirra við landið? Eða eru ekki hamra-
fjöllin og moldin, sem grösin fæðir, harla
nátengd okkur öllum?
Munið þið ekki eftir kyrrlátu vorkvöld-
unum, þegar vellirnir gráta gleðitárum og
tíbráin titrar á söndunum, þegar spegil-
fletir vatna verða að bráðnu gulli og há-
fjöllin steypa sér á höfuðið í hafsins djúp,
þegar fjarlægðin blámálar hlíðarnar og
hitamóðan sveipar stapana og fellin í glit-
klæði, þegar blómin hafa svalað Ijósþorsta
sínum og lúta höfði, en andi moldarinnar
stígur upp frá grónum grundum í faðm
næturinnar?
Eg veit ekki, hvað öðrum finnst. En á
slíkum stundum finnst mér allt umhverf-
ið kvika af lífi. Þá finnst mér, að herskar-
ar af litlum blómálfum dansi um vellina
og lyngdvergar hoppi um hlíðar og móa.
Hljóta þá ekki vatnagyðjur að koma upp
úr djúpi lónanna og setjast á bakkana eða
lækjabörn fela sig í skjóli hófsóleyjarinn-
ar og hlusta á straumniðinn? Ætli huldu-
meyjar í bláum klæðum séu ekki á ferli
umhverfis hamraborgir og stapa á svona
kvöldum? Opnast þá ekki dyr á hverjum
hól? Eru þá ekki glaðvakandi voldugar
landvættir í hamrabrúnum, sem gnæfa