Freyr - 01.12.1940, Blaðsíða 24

198
FREYR
J©1 í vestur-ísleiiKkri byggð
Eftir séra Jakob Jónsson
Eitt af því, sem er eftirtektarvert í þjóð-
lífi íslendinga vestan hafs, er samruni
þeirra siða og hátta, er tíðkazt hafa í hin-
um enska og íslenzka heimi. Eins og geta
má nærri, verður þessa vart í daglegu lífi,
félagslífi og við helgihald. Er það mjög und-
ir hælinn lagt víða, hvað verður ofan á af
hvoru fyrir sig, því enska og íslenzka, og
má þó oftast finna einhverjar ástæður fyrir
því, í hvaða átt þróunin sveigist.
Jólavenjur og jólasiðir ýmsra þjóða eru
ólíkir mjög, þó að jafnan megi finna þar
svipaða undirrót. í jólasiðum nútímafólks
geymist enn svo og svo mikið af helgihaldi
forfeðra vorra fyrir þúsund árum, bæði
helgisiðum þeirra, trúarskoðunum og trúar-
tilfinningum. Svo er því varið um allar
þjóðir. Þess vegna er það all fróðlegt efni
til athugunar, hvernig íslenzkir og enskir
jólahættir tengjast eða rekast á eftir at-
vikum, í íslenzkri byggð í Vesturheimi. Hér
hefi ég þó einkum í huga þann bæ og byggð,
sem ég átti sjálfur heima í um nokkurra
ára bil.
Hvernig eru enskir jólasiðir í Canada?
Einu sinni átti ég leið inn í kjötbúð í
Wynyard á aðfangadag jóla. í dyrunum
mætti ég enskum presti, sem ég þekkti, og
spurði ég hann, hvenær hann ætlaði að
messa í sinni kirkju á jóladaginn.
„Ég ætla alls ekki að messa“, svaraði
hann.
„Hvað gerirðu þá?“ spurði ég.
„O, ég ætla að éta kalkún“, svaraði klerk-
ur. Svo fór hvor sína leið.
Það fór hálfgerður hrollur um mig við
orð prestsins. En sannleikurinn er sá, að
þarna kom fram sá munur, sem er á jól-
um enskra manna í Canada og jólum
skandinaviskra þjóða. Jóladagurinn er þar
ekki fyrst og fremst kirkjuleg hátíð, heldur
heimilishátíð án nokkurs verulegs trúarlegs
innihalds. Það á sér oft stað, að uppkom-
in börn aldraðra foreldra komi heim til
þeirra til máltíðar. Bernskuheimilið er end-
urnýjað eftir því sem föng eru á, auðvitað
með þeirri viðbót, sem komið hefir síðan,
tengdabörnum, barnabörnum, barnabarna-
börnum o. s. frv. — Þetta er í rauninni
fögur venja, sem styrkir bönd frændsem-
innar, skapar gamla fólkinu marga hlýja
gleðistund og glæðir samúð og virðingu
hinna yngri fyrir hinum eldri í fjölskyld-
unni.
Jólin sjálf eru í enska heiminum aðeins
einn dagur. Aðfangadagurinn er virkur alla
leið til miðnættis. Búðir opnar, kaffihúsin
full, ys og þys og gauragangur, hvert sem
litið er. Þarna er sterkasta mótsögnin milli
enskra og íslenzkra jóla. Við, sem nýkomin
eru héðan að heiman söknum þeirrar helgi,
sem á íslandi hvílir yfir jólanóttunni. Aldrei
hafði ég aftansöng á jólanótt þau ár, sem
ég var í Wynyard.
Jólagjafir tíðkast mikið vestan hafs og
virtist mér yfirleitt vera vel í hóf stillt
eyðslu manna í gjafakaupum. Snotrir smá-
hlutir og ýmiskonar þarfir hluti til híbýla-
prýði eða til klæðnaðar voru mjög algeng-
ar gjafir meðal fullorðins fólks. Að því leyti
grunar mig, að vestrænir menn standi
framar íslendingum hér heima. En það var
annað í sambandi við jólagjafirnar, sem var
mjög óviðfeldið. Það var Sankti-Kláusar-
dýrkunin. Sankti-Kláus er orðinn all-gam-
all í þjóðtrú Englendinga og Mið-Evrópu-
manna, að ég hygg. Hefir hann tekið ýms-
um breytingum. Nú er hann orðinn góðlát-
legur gráskeggur, sem á hverjum jólum
kemur akandi á sleða sínum, fullum af
—J