Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1958, Blaðsíða 14

84
TlMARIT VPI 1958
Fylgiskjal 2: Sýnd eru upptakasvæði þau, sem reiknað er með við gerð korta á fylgiskj. 3—8. Við gerð kortanna er gert ráð fyr-
ir, að upptök jarðskjálfta dreifist jafnt innan hvers hrings, en að engir jarðskjálftar eigi upptök utan þeirra. Gefið er upp, hve
mikill hluti allra jarðskjálfta landsins komi á hverju svæði.
Epicentrai regions used in preparing the maps on fsk. 3—8. Numbers in circles give the percentage of earthquakes occurring
in each region.
Breytingar á yfirborði jarðar geta orðið mjög
miklar. Miklar breytingar verða á neðanjarðar
og ofanjarðar vatnsrásum. Fossar myndast,
vötn færast úr stað og breyta farvegi sínum.
Þar sem getið er um hús í þessari lýsingu á styrk-
leikastiganum, er átt við þau hús, sem algeng voru í
Evrópu og Norður-Ameríku um 1930.
Þetta yfirlit sýnir, að jarðskjálftar valda yfirleitt engu
tjóni, nema styrkleiki þeirra sé meiri en 5 stig, en miklu
tjóni, ef styrkleikinn er meiri en 7 stig.
Cancani taldi, að styrkleiki jarðskjálfta ákvarðaðist
einungis af hraðabreytingu (acceleration) jarðaryfir-
borðsins, og mætti því jöfnum höndum nota styrkleika og
hraðabreytingu, samanber tölur þær, sem gefnar eru
innan sviga í lýsingu styrkleikastiganna.
Nú er alls ekki sjálfsagt, að beint samband sé milli
hraðabreytingar jarðaryfirborðsins og þeirra áhrifa, sem
hún veldur á mannvirki og annað. Þar kemur einnig til
greina, hvernig hreyfingin er, hvort jarðskjáiftabylgjurn-
ar eru langar eða stuttar, hvort hreyfingin er regluleg
eða óregluleg, hve lengi jarðskjálftinn varir o. s. frv.
Á síðasta hálfum öðrum áratug hafa Bandaríkjamenn
framkvæmt miklar mælingar á hreyfingu jarðaryfir-
borðsins í jarðskjálftum, til að finna hvert samband sé
milli þeirrar hreyfingar og styrkleika jarðskjálftans.
Mælingar þessar hafa sýnt, að mesta hraðabreyting
jarðaryfirborðsins getur verið mjög mismunandi mikil í
jarðskjálftum, sem metnir hafa verið jafnir að styrkleika.
Sem dæmi má taka jarðskjálfta að styrkleika 5 stig.
Af 51 mælingu, sem gerðar voru á hraðabreytingu slíkra
jarðskjálfta í Kaliforníu á árunum 1942—1954, hefur i
5 skipti mesta hraðabreyting jarðaryfirborðsins verið
minni en 2.5 cm/sec2, en í önnur 5 skipti var hún meiri
en 25 cm/sec2. Algengast var, að mesta hraðabreyting
þessara jarðskjálfta væri um 10 cm/sec2, en það er
allmiklu meira en Cancani hafði gert ráð fyrir í jarð-
skjálftum, sem voru 5 stig að styrkleika (Gutenberg
6 Richter: Earthquake Magnitude, Intensity, Energy
and Acceleration, Bulletin of the Seismological Society
of America 1956).
Tafla I er tekin úr nefndri grein og sýnir algeng-
ustu mestu hraðabreytingu jarðaryfirborðsins fyrir hvert
styrkleikastig jarðskjálfta. I er styrkleiki, a er mesta
hraðabreyting jarðaryfirborðsins.
I 2 3 TAFLA 4 5 I 6 7 8 9 10
a(cm/sec2) 1 1.6 3 10 30 80 170 300 400
a(% af g) 0.1 0.16 0.3 1.0 3.0 8.0 17 30 40
*