Akranes - 01.09.1945, Blaðsíða 4

100
AKRANES
net við lundaveiðina, en hélst ekki nema í nokkur ár. Þá
veiddist miklu meira en nokkru sinni áður. Netin voru
fyrst og fremst lögð yfir lundaholurnar. Enn fremur voru
þau lögð á háa stólpa fremst í giljum, þar sem lundinn sat
fyrir ofan. í þriðja lagi var sköftum með netum á hleypt
fram af brúnunum þar sem fuglinn sat, þar til nóg þótti
af honum komið á brúnirnar. Þá var sköftunum kippt upp
'og sett yfir fuglinn, sem sat á brúninni. Jafnvel enn fleiri
aðferðir voru notaðar, þó að þetta séu þær helztu.
Skömmu eftir að netin eru lögð niður, taka menn háfinn.
Það tæki er komið frá Færeyjum, og fyrsta háfinn, sem
notaður var í Vestmannaeyjum, fékk Árni Diðriksson í
Stakkagerði. Síðan hefur háfurinn verið eina veiðitækið,
sem notað hefur verið.
Fýlatek jan.
Hún byrjar um 15. ágúst, og stóð eftir ástæðum í 9 daga,
eftir því hve mikið var af honum. (Þetta er hinn fullvaxni
irngi fýlsins). Menn gengu að hreiðrunum 1) lausir — án
bands —, 2) lausir — í bandi —, 3) bundnir öðru bandi og
hitt haft laust. Þannig fara menn svo langt til hliðar — sitt
á hvað — sem hægt er, frá réttri niðurstöðu bandsins. 4) var
sig, þar sem bundið var á tvöföldu bandi. Áhaldið við veið-
ina var svo nefndur fýlakeppur, úr góðu efni, t. d. eik.
Súluungadráp.
Súlan var aðeins í fjórum eyjum: Súlnaskeri, Hellisey,
Brandi og Geldung. Súlan var oft tekin samhliða fýlnum, en
þó líka oft tekin áður. Aðferðin var sama og við fýlinn, þeg-
ar sigið var eftir honum.
Mesta sig í Vestmannaeyjum var álitið 1 Hellisey. í svo
nefndum Stór-hellum. Enda var álitið, að til þess þyrfti að
fá beztu bjargmenn Eyjanna. Annað mesta bjargsig Eyjanna
er Hái-Brandurinn í Brandinum. Þriðja mesta sig er álitið
Háabæli í Elliðaey; sbr. vísuna, sem einn mesti bjargmaður
Eyjanna kvað einu sinni þar um:
Hörð eru sig í Háubælum
og hœttuleg.
Háa-Brmidinn og hræðist ég,
en Hellisey er ógnarleg.
Matur og magn.
Þegar mest var drepið af lunda, voru 32 menn í Elliðaey,
16 í Bjarnarey, 16 í Álfsey, 8—16 í Suðurey, 8—16 í Yztakletti,
8 í Heimakletti og mjög margir í Heimaeyjunni, aðallega
unglingar, kvenfólk og aldraðir menn. Þá var og mesti fjöldi
kvenfólks, sem reitti fuglinn.
Það hefur heyrzt, að oft hafi verið tíundað 2—300 þúsund
lundar, en það er hald kunnugra manna, að það muni vera
a. m. k. helmings of lítið. Fiðrið var mest selt í búðirnar, en
líka látið í vöruskiptum upp til lands. Sumir bænda áttu 3—
4 skpd., þ. e. 480—540 kg. af lunda og svartfuglsfiðri eftir
sumarið. Allt fuglakjöt — sem ekki var etið nýtt — var salt-
að niður í smærri og stærri tunnur. Eggin voru mikið etin
meðan æt voru. Þau voru og oft látin til bænda uppi á landi.
Mátti þannig segja, að Vestmannaeyjar væru matarbúr um
fugl- og fiskifang fyrir fólk á fastalandinu — eins og Vest-
mannaeyingar orða það, — því að þangað fóru oft fleiri skips-
farmar, ekki síður af fugli en fiski.
Allar þessar afurðir voru hagnýttar til hins ítrasta. Saltað-
ir fýlshausar þóttu herramannsmatur, — en úrgangssamur. —
Lifrarpylsa var búin til úr súlulifur og súlumagar hafðir ut-
an um. Vængir og haus af súlu var sviðið og etið með góðri
Bjargsig í Vestmannaeyjum. Ljósrri.: Þorst. Jósefsson.
lyst, svo sem sauðasvið væru. Sá einn var viðurkenndur bú-
maður, sem svo átti mikið fýlskjöt, að saman næði. Fýllinn
gaf líka feiti, og var það ekki lítils virði.
Fiskveiðarnar voru stopular, en fuglinn brást aldrei.
Atvinnuvegur þessi var mjög hættusamur, sem sjá má á
því, að aðeins frá 1872 hafa farizt í fjöllunum 24 menn og
konur við fuglaveiðarnar, og skiptast þannig á hina ýmsu
staði:
í Klifi 3, Dalfjalli 6, Stórhöfða 3, Ofanleitishamri 3, Flög-
um 2, Heimakletti 2, Yztakletti 2, eða í Heimaey samtals 21.
í Hellisey 1, Geirfuglaskeri 1 og Bjarnarey 1. Alls 24.
Búskapur.
Um langt skeið og þá alveg sérstaklega nú eru það fisk-
veiðarnar, sem eru aðaluppistaða um lífsafkomu Eyjaskeggja.
Áður en það verður frekar rakið, skal hér þó nokkrum orð-
um minnst á búskap þeirra.
Frá fornu fari hefur verið nokkur búskapur í Eyjum. Þó
erfitt sé þar yfirleitt um ræktun, voru nokkur tún á hinum
ýmsu jörðum, allmargar kýr og nokkuð af fé, sem látið var
bjarga sér í fjöllum og eyjum eftir því sem hægt var. Þannig
hefur rétt eftir 1700 verið þar um eða yfir 70 kýr, allmargt fé
og nokkuð af hrossum. Fullkominn heyfeng var þó ekki um
að ræða fyrir svo margar kýr. Bæði þá og lengst af síðan
hefur kúm verið gefið mikið fiskifang og stundum um of.
Menn urðu að reyna að halda í kýmar, því að ekki var hægt
að sækja mjólk daglega í land. Um veðráttufar og samgöngu-
erfiðleika má t. d. geta þess, að sr. Jón Austmann segir (í
lýsingu sinni af Vestmannaeyjum 1843), að það líði 6, 8, 10
eða allt að 20 vikur á milli þess að fært sé til lands, einkum
að vetrarlagi.
Mikið er búið að rækta í Eyjum. Sýnist mér sem Eyjamenn
séu hvorki í þeim efnum né öðrum búskussar eða eftirbátar
annarra um framtak. Árið 1928 var á jörðunum og smá erfða-
festublettum í bænum og nágrenni hans 108 ha. lands rækt-
aðir, þar með taldir kálgarðar. Þá var heyfengur alls um
4000 hestb. og kýrnar 180—200.
Árið 1938 voru kýrnar 315, en heyfengur rúml. 11 þúsund
hestb. Vegna hagaskorts var fullum helmingi kúnna beitt á
ræktað land. Nú eru í Eyjum ca. 270 kýr og ræktað land um
400 ha. Eins og áður er sagt, er eyjan öll með fjöllum ca. 1100