Tímarit Verkfræðingafélags Íslands - 01.12.1964, Side 33

TlMARIT VFl 1964
89
mælingu II en I og mestur er munurinn á milli-
laginu, sem þéttist alveg og þoldi 6,7 kg þrýst-
ing án þess að springa út. Það sem gerist er, að
millilagið, sem er sandur og vikur, verkar eins
og malarsía á aurinn og fyllir hann öll tómarúm
millilagsins á nokkuð stóru svæði og hin smærri
korn fylla bilið milli hinna stærri. Fær þá efnið
í heild vatnsleiðni, sem svarar til smæstu korn-
anna, en smæstu kornin hér eru leir.
I hrauninu sjálfu þéttast stuðlunarsprungur.
Sprungurnar eru svo þröngar, að sennilega kemst
hvorki sandurinn né grófmélan inn í þær. Þéttist
bergið við það að stærri kornin festast og hin
smærri stöðvast á milli þeirra. Þetta gerist senni-
lega rétt við holuna og verður því þéttingin þunn
og veik og springur gjarnan þegar aukinn er
þrýstingur.
Sprengingin á leirþéttingunni í lektarmælingu
II gerði holuna álíka opna og hún hafði verið á
ellefta degi í þéttingartilraun I. Þéttingartilraun
11, sem stóð i 3 daga er mjög sambærileg við 11.,
12. og 13. dag þéttingartilraunar I. Eftir því
hefði holan aftur orðið þétt eftir eins til tveggja
daga dælingu í viðbót.
5. Ahrif á jarðvatn.
Á 6. mynd eru jarðvatnsmælingar í borholu
DI-3 og tveimur næstu holum DI-2 og DI-4 á
tímabilinu frá júní 1962 til júlí 1964. Holan DI-2
er næsta hola sunnan við DI-3 en DI-4 næsta
norðan við. Fjarlægðin milli hola er rúmlega
150 m. Á tímabilinu, sem þessar jarðvatnsmæl-
ingar ná til, eru mælingar tíðastar á sumr-
inu 1962, en eru strjál-
ar síðan. Fyrir tilraun-
ina er ástand þannig, að
jarðvatn er venjulega
hæst í holu DI-4, en er
svipað í DI-2 og DI-3 og
skipta þær holur um
sæti á tímabilinu. Þegar
tilraunin er gerð hækk-
ar jarðvatnið að sjálf-
sögðu í holu DI-3, en á
sama tíma hefur jarð-
vatn verið lækkandi eins
og sést í hinum holun-
um. í þeim mælingum,
sem fram hafa farið síð-
an, er lægst í DI-4 fram
í lok júlí, en þá fer að
hækka í henni og nálg-
ast það ástand, sem var
sumarið 1962. En í DI-3
er jarðvatnið ennþá töluvert ofar en í DI-2 og
hærra en það var nokkurntíma á tímabilinu fyrir
tilraunina.
Skýring á þessu er sú, að í holum DI-2 og
DI-4 er eingöngu um að ræða hina náttúrlegu
jarðvatnssveiflu. Nokkur munur er á þessum
holum þannig, að í DI-4 er sveiflan hraðari en í
DI-2. I DI-3 er hún svipuð og í DI-2, en við það
að dælt er niður í hana 3,5 millj. lítra af vatni
myndast umhverfis hæð í jarðvatninu. Þessi hæð
virðist lækka tiltölulega hægt og varla ætla að
komast í sama ástand og fyrir tilraunina. Jarð-
vatnsáhrifin benda til þess að þéttingin umhverf-
is holuna nái til þó nokkurs svæðis og að þetta
svæði sé orðið miklu þéttara en hraunið er í
nágrenninu, því jarðvatn í holum í hrauninu er
yfirleitt mjög fljótt að jafna sig eftir dælingu í
sambandi við borun eða lektarmælingu.
6. Tilraunin sem aurburðarmæling.
Við tilraunina voru tekin sýnishorn af því vatni,
sem dælt var niður, venjulega þrisvar á dag. 1
töflu III er niðurstaða rannsóknarinnar á sýnis-
hornunum. Það sýnir sig, að meðalaurmagn þá
daga, sem tilraunin stóð, reyndist 306 mg/1. Af
þessu er 13,6% sandur, 55% méla og 31,4% leir.
Méla og leir eru svifaur og sjálfsagt eru það
aðallega þau, sem skapa þéttingu, en sandurinn,
sem er upphrærður, hefur minni þýðingu sem
þéttiefni í uppistöðulónum, því hann sezt allur
nærri innrennsli í lónið. Aftur á móti getur leir-
inn og fínmélan haldizt svífandi í gegnum stór
Mynd 6. — Figure 6.