Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1933, Page 43

að hófst undir forustu Mustafa Keraals, Á þeim tiu
árum, sem liðin eru síðan, heíir Tyrkland gjörbreytzt
og þjóðin tekið meiri stakkaskiptum en nokkur þjóð
önnur hefir gert á sama tímabili. Allt er gjörbreytt,
svo að segja á svipstundu, og breytingin er verk eins
einasta manns — Mustafa Kemals.
Mustafa Kemal er verzlunarmannssonur, fæddur i
Saloniki árið 1880. Missti hann ungur föður sinn, og
móðir hans kom honum í skóla þar í borginni og
ætlaði að sjá honum fyrir góðri menntun. Hann kom
sér illa við kennarann og flæmdist úr skólanum, en
fékk inngöngu í liðsforingjaskólann, án þess að spyrja
móður sína leyfis. Vakti hann þar athygli fyrir
ástundun og greind, sérstaklega í stærðfræði, og þar
fékk hann viðurnefnið Kemal, sem þýðir hinn full-
komni. Þessi árin var farið að brydda á uppreisnar-
hug í piltinum; hann níddi mjög stjórn Abdul Hamíds
soldáns, en kvað þó ekki upp úr, fyrr en hann hafði
lokið prófi og fengið lautinantsnafnbót. Sama daginn
sem hann fékk hana var hann sendur til Damaskus sem
fangi og kynntist þar enn betur því ófremdarástandi,
sem landið var í. Stofnaði hann þar leynifélagið
»Vatan« (ættjörðin), byltingarsinnað viðreisnarfélag,
og síðar komst hann til Saloniki aftur og stofnaði
deildir víðs vegar vestan sundsins. Lenti hann i fang-
elsi fyrir, en tókst að flýja og tók enn til óspilltra
mála, að róa undir byltingu í Saloniki árið 1907.
Pegar Ungtyrkir, en til þeirra taldi hann sig, kom-
ust til valda í Tyrklandi, varð hann ósáttur við þá.
Hann var i flestum greinum róttækari en þeir, og
einkum var hann andvígur því, að starfandi hermenn
fengjust við stjórnmál, en Ungtyrkir voru flestir her-
menn. Til þess að sýna, að hugur fylgdi máli, sagði
hann af sér herþjónustu, og bar nú lítið á honum
um hrið. En þegar Tyrkjum lenti saman við ítali út
af Tripolis árið 1911, skaut þar upp liðsforingja, sem
enginn hafði vitað deili á, en hafði sýnt mikla her-
(39)