Freyr - 01.09.1954, Side 21

FREYR
273
MAGNÚS FINNBOGASON:
Kynbætur sanðfjár í Mýrdal frá 1880
í ungdæmi mínu fyrir aldamótin síðustu
heyrði ég oft um það talað, að sauðfé væri
rýrara í Mýrdal og undir Eyjafjöllum en í
öðrum nálægum sveitum, og hygg ég, að
það muni hafa rétt verið. Heilsufar fjárins
var mjög slæmt og hefir það að sjálfsögðu
stafað að nokkru leyti af þéttbýlinu og þar
af leiðandi þrengslum í högum. Mest bar á
bráðapest, höfuðsótt (vanka) og innan-
meinum, er stöfuðu af sullaveiki, en fyrir
höfuðsóttina og sullaveikina tók því nær
með öllu þegar kunnugt varð um orsakir
þessarar veiki og ráðstafanir til útrýming-
ar henni komust til framkvæmda.
Bráðapestin rénaði mjög þegar farið var
að bólusetja til varnar henni með hinu
danska bóluefni, en útrýming hennar varð
að heita má alger þegar hið íslenzka bólu-
efni kom til sögunnar.
Meðan fráfærur voru almennar áttu
flestir eitthvað af sauðum og sumir marga,
en lömbum var ekki fargað að neinum mun
nema þegar eitthvað bar sérstaklega útaf
með heyskapinn; veitti ekki af að setja á
vetur viðkomuna til viðhalds stofninum,
vegna hinna miklu vanhalda, eins og að
framan getur.
Á heimili foreldra minna var jafnan dá-
lítið af sauðum og var fallþungi þeirra 3—4
vetra venjulega kringum 40 pund að meðal-
tali, en mörinn var tiltölulega meiri, eða
9—10 pund.
Þegar lömbum var slátrað var kjötið af
þeim kringum 16—18 pund. Mun þetta hafa
verið líkt því sem annarsstaðar gerðist, en
þá var eingöngu um fráfærulömb að ræða;
þó voru undantekningar frá þessu. Um
þetta leyti bjó Ólafur Pálsson, alþingis-
maður, á Höfðabrekku; hann var afburða
glöggur fjármaður, átti allmargt fé, var
jafnan birgur að heyjum og fór vel með all-
ar skepnur. Hann kom venjulega í fóður öll-
um lambgeldingunum, og var það fallegur
hópur og bar langt af annarra lömbum.
Það er ekki að undra þótt ýmsir beri með
alvöru saman árangur við ræktun nytja-
skóga, þar sem árangri er lofað eftir 100
ár, enda ekki þess að vænta, að hann komi
fyrr í ljós.
Hinn gagnlegi árangur af starfsemi skóg-
ræktarinnar kemur auðvitað einna fyrst í
ljós í skjólbeltaræktun hennar, en hún er
einn höfuð tilgangur skógræktarinnar. Hin
óblíðu veðurskilyrði á íslandi gera skjól-
beltarækt skógræktarinnar mjög mikil-
væga, einkum fyrir nýgræðing. Um alllangt
skeið hefur verið unnið að skjólbeltarækt-
un, og má því vænta að árangurinn muni
bráðum koma í ljós af því þjóðþrifastarfi.
Mér þykir hlíða að minnast hér lítillega
á holdanautin í Gunnarsholti, en þau eru
fyrirhuguð sem einn hlekkur í keðju sand-
ræktarinnar, þar sem þau umsetja sand-
töðuna í úrvals nautakjöt, sem íslendingar
þurfa að læra að borða.
Eitthvert stærsta verkefni, á sviði ís-
lenzks landbúnaðar, sem vinna verður að
á næstu árum, er hagnýting beitilandanna,
að auka þau og bæta. Nautahjarðir af
holdakyni eru betur fallnar til slíks til-
raunastarfs en t. d. sauðfé, sem gengur of
nærri hinum veikbyggða gróðri.
Að endingu þetta: Það er bjargföst trú
mín, að ræktun sandanna eigi eftir að ger-
breyta viðhorfi íslenzkra bænda til rækt-
unarmálanna og leiði til stóraukinnar
túnræktar á íslandi, og á ég þar einnig
við ræktun melanna, sem hundruð bænda
hafa meira og minna af á landareign
sinni, og sem til þessa hafa lítið sem ekkert
verið ræktaðir, en möguleikar fyrir ræktun
melanna eru engu að síður vel framkvæm-
anlegir.