Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.2006, Blaðsíða 20

20 ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2006
Menning DV
Umsjón: Þórunn Hrefna Sigurjónsdöttir hrefna i'-ds/.is
Þegar ég var fjórtán ára
gamall var faðir minn svo fá-
vís að ég þoldi vart að hafa j
gamla manninn nálægt mér.
En þegar ég varð tuttugu og j
eins varð ég furðu lostinn
yfir því, hversu mikið hon-
rnn hafði tekist að læra á sjö
árum.
(Mark Twairi)
[
Thor Vilhjálms-
son Lesúrverkum
sínum á Skálda-
spirukvöldi.
Thorsýnirásér
nýjar hliðar
Skálda-
spírukvöld
verður haldið í
Iðu í kvöld kl.
20. - nánar til-
tekið í bóka-
rýminu fræga
með gula
eggstólnum.
Upplesari
kvöldsins er
enginn annar
en Thor Vil-
hjálmsson, sem
að sögn að-
standenda sýn-
ir á sér nýjar hliðir í kvöld.
Thor mun einkum lesa ljóð og
flæðitexta og opna fyrir skapandi
umræðu um verk sín. Rýnt verður í
myndmálið í verkum Thors, sem
teygir sig í myndlistina og fjallað
um nýafstaðna sýningu á verkum
hans í Gerðubergi, þar sem sam-
spil myndlistar og hins ritaða máls
lék I höndum hans.
Skipuleggjandi þessa 57.
skáldaspírukvölds er Benedikt S.
Laíleur og sem fyrr er aðgangur
ókeypis.
Garður gleði
og sorga
Annað kvöld kl. 20 verða tón-
leikar í Salnum með Elísabetu
Waage hörpuleikara og félögum
úr Caput-hópnum. Þessir tónleik-
ar hverfast um hörpuna. Þótt
harpan sé fomt hljóðfæri hefur
hún ekki alltaf notið hylli tón-
skálda. Á 20. öldinni breyttist
þetta og stöðugt fleiri tónskáld
uppgötva nú möguleika hörp-
unnar sem hefúr ekki bara hinn
engilblíða mjúka hljóm sem hún
er þekktust fýrir, heldur á hún
líka mun dekkri og dáralegri hlið-
ar. Harpan nýtur sín sérstaklega
vel í kammermúsík.
Á tónleikunum verða flutt tvö
dúó; annað eftir Japanann Toshio
Hosokawa: Arc-Song fyrir óbó og
hörpu og hitt eftir
Atla Ingólfsson:
The Juggler’s Tent
(í tjaldi boltarans)
fyrir horn og
hörpu. Einnig
verða leikin þrjú
tríófyrir pr fl jjggjgT
Elísabet Waage
hörpuleikari Leikur
með félögum úr Caput-
hópnum íSalnum.
flautu, víólu og
hörpu. Fyrst
Garten von
Freuden und
Traurigkeiten
(Garður gleði
og sorga) eftir Sofiu Gubaidulinu,
þá „And Then I Knew't Was
Wind" eftir Toru Takemitsu. Og
að lokum verður flutt Sónata
Claude Debussy sem festi þessa
hljóðfæraskipan í sessi með dá-
samlegri litablöndun hljóðfær-
anna þriggja. Það er elsta verkið á
tónleikunum, samið í upphafi 20.
aldarinnar. Hin verkin em öll
skrifuð á síðustu árum þeirrar
aldar og þrjú þeirra hafa ekki ver-
ið flutt áður á íslandi.
Flytjendur auk Elísabetar em
Kolbeinn Bjamason á flautu,
Guðmundur Kristmundsson á
víólu, Eydís Franzdóttir á óbó og
Emil Friðfinnsson á hom.
Alma Mahler, ekkja tónskáldsins Gustavs Mahler, varð viðskila við hjartfólgið
málverk þegar hún flúði Vínarborg árið 1938 og náði ekki að endurheimta það
þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir. Nú hefur barnabarn hennar Marina Mahler tekið
til við baráttuna.
Mshler berst fvrir Munch
Þegar Marina Mahler, bamabarn
tónskáldsins Gustavs Mahler og
konu hans, ölmu Mahler, stóð fyrir
ffaman uppáhaldsmálverk ömmu
sinnar í fyrsta sinn, þá gat hún vart
lýst tilfinningunum sem heltóku
hana. Hún stóð lengi sem steinrunn-
in fyrir framan verkið. „Mér fannst
eins og ég fengi að kynnast ömmu
minni í fyrsta skipti. Þetta verk skipti
hana svo óendanlega miklu máli."
Málverkið, sem hafði svo djúp-
stæð áhrif á Mahler-konumar, er
Sumamótt á ströndinni eftir Edvard
Munch, sem nú hangir á austumska
ríkislistasafninu í Vínarborg, ásamt
mörgum öðmm verkum sem máluð
vom í upphafi tuttugustu aldar.
Sumarnótt á ströndinni eftir Vincent
van Gogh Fallegt verk, sem nú hangir á
i listasafninu IAusturrlki.
Nasistar seldu málverkið
Alma Mahler var æði merkileg
kona. Hún var hæfileikaríkt tónskáld
eins og maður hennar, en Gustav
þrábað hana um að vera sér eigin-
kona, en ekki kollegi, og hún varð
við þeirri ósk. Eftir lát Mahlers giftist
hún tvisvar. Á eftirstríðsárunum,
þegar Marina var að alast upp í
Bandaríkjunum, umgekkst hún
ömmu sína og segir hana hafa verið
ólíka öllum öðmm konum.
Þegar skriðdrekamir óku inn í
Vínarborg árið 1938 var Alma gift rit-
höfundinum Franz Werfel, sem var
gyðingur, og því þurftu þau að flýja
land. Stjúpfjölskylda ölmu (nasistar
sem fyrirfóm sér í stríðslok) sló eign
sinni á dót þeirra og þau seldu
meðal annars Munch-málverkið til
ríkislistasafnsins, án þess að spyrja
leyfis.
Alma settist að í Bandaríkjunum
og eftir stríðið hófst hún þegar
handa við að reyna að endurheimta
málverkið. Síðan þá hefúr málið
reglulega verið tekið fyrir hjá dóm-
stólum.
Harmurinn
Alma Mahler viðurkenndi aldrei
að rfkislistasafn Austurríkis væri
réttmætur éigandi málverksins.
Það þarf ekki að hafa mörg orð
um þessa tónleika. Þeir vom beinlín-
is fullkomnir. Erling Blöndal Bengts-
son er óviðjafnanlegur snillingur.
Tæknilega leikur hann sér að hljóð-
færinu. Öryggið er algjört og vald
hans á öllum sellókúnstarinnar regl-
um er með þvílíkum yfirburðum að
sjaldan heyrist annað eins. Oft finnst
I manni mikið til um þegar svona
tæknibrellumeistarar leika lisúr sínar
á tónleikum. Það fylgir þvi svipað
kikk og að sjá menn á ólympíuleik-
unum taka margföld heljarstökk aft-
ur á bak og áfram með skrúfum og
alls kyns krúsidúllum. Maður fellur í
stafi yfir allri þessari
lipurð og liðlegheitum. En ekki á
þessum tónleikum. Yfir þessu féll
enginn í stafi. í leik Erligs Blöndals er
þetta tæknilega ofurvald nefnilega
aðeins umbúðir utan um annað og
miklu meira: Tónlistina sjálfa. Áheyr-
endur féllu hins vegar í stafi yfir því
ótrúlega næmi og skilningi sem kom
fram í leik listamannsins, djúpum og
geðríkum tilfinningum, dularfullri
óþreyju þar sem gefið er í skyn eitt-
hvað órætt og óhöndlanlegt, mann-
legri tign sem ber vitni frelsi handan
við venjulegt mannlíf og spá-
mannlegri andagift sem lyftir öllu al-
veg bókstaflega upp á æðra plan.
Allt jafn frábært
Allri þessari gleði fylgir þó sár
harmur og tregi. Lífið er svo stutt og
þymum stráð. Allt tekur enda og líð-
ur undir lok. Líf sérhvers manns. En
mikil list lifir lengur og í henni geta
kynslóðimar mæst og skilið hverja
aðra og jafnvel leyst sjálfa lífsgátuna.
Ekki skal þó farið lengra út í þá
sálma. En þetta er nú samt sem áður
það sem allra mestu listamönnum er
fært að gera. Erling Blöndal Bentsson
Verkið hafði að sögn mikið tilfinn-
ingalegt gildi fyrir hana, vegna þess
að annar eiginmaður hennar, Walt-
er Gropius, gaf henni það þegar hún
fæddi honum dótturina Manon, en
sú dótúr lést einungis átján ára göm-
ul úr lömunarveiki. Það var engu lík-
ara en málverkið yrði í huga ölmu
tákn fyrir stutta jarðvist stúlkunnar
og væri henni huggun í sorginni,
enda barðist hún fyrir verkinu þar til
hún andaðist, árið 1964.
Barnabarnið Marina tapaði mál-
inu enn á ný árið 1999, en þá úr-
skurðaði sérstök nefnd að þetta ein-
staka mál gæfi ekki tilefni úl þess að
verkinu yrði skilað - og safnið væri
réttmætur eigandi Sumarnætur á
ströndinni.
Gott fordæmi
Um þessar mundir leggur Mar-
ina Mahler enn og aftur fram form-
lega beiðni þess efnis að ríkislista-
safnið í Vínarborg skili verkinu. Lög-
maður hennar er bjartsýnn og segir
það mikinn sigur fyrir réttvísina ef
þau vinni málið. Það eykur á bjart-
sýni þeirra að stjórnvöld í Þýska-
landi tilkynnm nýlega að 202 mál-
verkum að verðmæti 50 milljónum
dollara yrði skilað til afkomenda
safnarans og gyðingsins Jaques
Á laugardagskvöldið voru haldnir hátíð-
artónleikar Erlings Blöndal Bengtssonar
sellóleikara í Salnum. Sigurður Þór Guð-
jónsson varð yfir sig hrifinn.
Óviðjafnanlegur snillingur
q Alma Mahler Varsterk
kona og glæsileg, en mál-1
verkið var henni sérlega
mikilvægt aftilfinninga-
legum ástæðum.
Goudstikker. Einnig tapaði austur-
ríska ríkið máli fyrir kalifomískum
dómstólum, þar sem eigandi Klimt-
málverks endurheimti verk sitt eftir
áralanga baráttu.
Fulltrúar austurrískra stjórnvalda
létu hafa efúr sér á dögunum að rík-
ið hafnaði enn kröfum Maliler-fjöl-
skyldunnar, en við spyrjum að
leikslokum.
(Byggt á Guardian) f
I Erling Blöndal Bengtsson |
j sellóleikari „Sál hljóðfæris-
I ins birtist íóendanlega fjöl-
| breyttum myndum" segir
I m.a. í umsögn Sigurðar Þórs.
IglgP: ‘
Hátíðartónleikar Erlings Blön
dal Bengtssonar sellóleikara i
tilefni þess að 60 ár eru liðin
frá fyrstu tónleikum hans hér
á landi. Efnisskrá: Bach, Selló■
svíturnr. 7 og 6; Atli Heimir
Sveinsson, Dal regno del si-
lenzio; Niels Viggo Bentzon,
16 æfingar. Salurinn í Kópa-
vogi 7 7. mars.
★ ★★★★
Tónlist
er einn þessara örfáu. Jafnvel
virtúósaæfingamar eftir Níels Viggo
Bentzon urðu að dýrlegri tónlist þar
sem sál hljóðfærisins birúst í óend-
anlega fjölbreyttum myndum, en sál
einhvers hljóðfæris er ekkert annað
en endurvarp allra þeirra mannlegu
sálna sem hafa skapað það og þróað
með umhyggju sinni og ást. Geng-
inna tónlistarmanna og liðinna
menningarskeiða sem hafa komið á
undan okkur og lagt líf sitt í lisúna.
Það er til lítils að fjalla um flutning
einstakra verka á þessum tónleikum.
Allt var jafn frábært. Einn galli var þó
á tónleikunum: að þessi einstaki
snillingur skuli ekki hafa leikið allar
sellósvítur Bachs, en þær em eins og
allir vita göfugustu tónverk sem til
em fyrir þetta ágæta hljóðfæri.
SiguiöuiÞór Guöjónsson