Freyr - 01.04.1955, Page 33

FREYR
121
KRISTÓFER GRÍMSSON:
Ræktunarsamböndin
Lyftistöng landnáms í sveitum
Eftir 1940 hófst innflutningur stórvirkra
landbúnaðarvéla til landsins.
Almenningur var fljótur að átta sig á,
að með innflutningi slikra véla opnaðist
mikilvægur möguleiki til þess, að létta
nokkuð stritvinnu almennings og færa
landbúnaðinn nær því markmiði, að
standa öðrum atvinnuvegum jafnfætis hvað
hjálpartæki snerti.
Að nýloknum hildarleik heimsstyrjaldar-
innar, var samhj álparandinn svo almennur,
að þing og stjórn féllst á að samþykkja lög,
er áttu að bæta og jafna aðstöðu bænda
til afnota hinna nýju véla.
Þetta voru lögin um jarðræktar- og húsa-
gerðarsamþykktir í sveitum.
Á grundvelli þessara laga, var strax haf-
izt handa um stofnun ræktunarsambanda í
flestum sveitum landsins.
Til vélakaupa á hvert samband að fá
úr framkvæmdasjóði ríkisins, helming verðs
þeirra véla, sem áætlað er að það þurfi til
þess að fullnægja vinnuþörf sinni, meðan
fjárveitingar til sjóðsins hrökkva til. Bún-
aðarfélög hreppanna verða að leggja fram
V4 hluta kostnaðar, að minnsta kosti. Það
sem á vantar, má taka að láni, sem þó er
ætlazt til, að sé aðeins til 5 ára.
Eins og allir sjá, er ekki nóg að kaupa
vélarnar, það þarf einnig að koma upp
geymslu og viðgerðarhúsnæði, og afla
margskonar hjálpartækja til viðgerða á
vélunum.
Samböndin, sem eignazt hafa talsvert af
vélum, og komið sér upp sæmilegum húsa-
kynnum, hafa því orðið að afla sér stofn-
lána, sem hvíla með talsverðum þunga á
rekstrinum.
Mikil þörf væri því, að búnaðarfélögm,
sem að ræktunarsamböndunum standa,
ykju stofnsjóðstillög sín, til þess að vaxta-
byrði sambandanna af stofnlánum gæti að
mestu leyti horfið, eða samböndin aukið
vélaeign sína án aukinna stofnlána.
Ætlazt er til, að samböndin krefji bænd-
ur um fyrirframgreiðslu vinnunnar að ein-
hverju eða öllu leyti. Þetta mun þó yfirleitt
ekki hafa komizt í framkvæmd, en ætlazt
til að vinnan sé staðgreidd.
Reynslan mun þó yfirleitt vera sú, að
vinnan greiðist misjafnlega fljótt, og
veltufjárskortur er mjög tilfinnanlegur hjá
samböndunum.
Viðhaldssjóðurinn, sem samböndin leggja
árlega í 14% af verði styrkhæfra véla og
verkfæra, hafði yfir nokkru fé að ráða,
meðan viðhaldskostnaður vélanna var lít-
ill, en gengisfall krónunnar kom svo mikl-
um truflunum á reksturinn, að fæst sam-
bandanna munu enn vera búin að ná sér
eftir þá truflun. Verðhækkun varahluta
varð svo gífurleg, að lygasögu er líkast, og
fráleitt munu hagfræðingarnir hafa sagt
þá sögu fyrir.
Allar gjaldskrár vinnunnar urðu of lágar
og viðhaldssjóðirnir uppétnir áður en nak
in reynslan hafði kennt stjórnum sam-
bandanna, að setja nógu háa taxta á vinn-
una.
Fyrningarsjóður á að fá 16% af verði véla
og verkfæra árlega, og hann á samkvæmt
lögum að afhenda Bf. ísl. það til varð-
veizlu. Þetta hafa samböndin vanrækt að
allmiklu leyti vegna veltufj árskorts.
Nú er það óumdeilanlegt, að fyrningar-
sjóðurinn er eign hvers sambands, og hon-
um á að verja til endurnýjunar á slitnum
vélum. Það er því eindregin ósk og krafa,
að lögunum verði breytt þannig, að sam-
böndunum sé heimilt að hafa allan fyrn-
ingarsjóðinn í eigin vörzlu, gegn skilyrð-
um, sem setja verður, svo þessi nauðsyn-
lega sjóðmyndun nái tilgangi sínum.
Til þess að svo verði, tel ég nauðsynlegt,
að Bf. tsl. sé skylt að hafa eftirlit með
reikningshaldi sambandanna, og skuli trún-
aðarmenn þess gera tillögur um lágmarks-
gjaldskrá sambandanna, er þeim sé skylt
að hlíta. Með þessu mundi verða bætt úr
brýnni þörf fyrir rekstursfé, án þess að
tilveru sambandanna væri stefnt í hættu.
Ræktunarsamböndin eru hin bezta lyfti-
stöng, er löggjöfin hefur veitt bændastétt-
inni hingað til. Með aðstoð þeirra er bænd-