Freyr - 15.01.1962, Page 25

FRE YR
37
Öftustu dálkarnir átta sýna svo hvernig
hrossaeigin skiptist milli bændanna. 1037
bœndur eða 17,5% eiga engin hross. Þeir
eru búnir að farga þeim og hafa tekið upp
vélanotkun til vinnu á heimilunum í stað
hestavinnunnar áður. Hæpin er sú ný-
breytni sumsstaðar, því að þar, sem búin
eru lítil, og lítið fyrir vélarnar að gera, er
vafasamt hvort þær verða ekki dýrari í
rekstri en hestarnir. En þar sem búin eru
orðin sæmilega stór, er ekki vafamál að
vélarnar eiga að yfirtaka heimilisstörfin,
og hestahaldið að hverfa að mestu eða öllu
leyti.
Eitt hross á 681 bóndi, og 1458 bændur
eiga tvö eða þrjú. Það eru því 3176 bænd-
ur eða meira en helmingur bændanna,
sem eiga þrjú hross eða færri. 1933 bænd-
ur, eða nærri þriðjungur þeirra á 4 til 10
hross, en einungis 4 þeirra eru í Vestur-
ísafjarðarsýslu. í hópi þeirra, sem eiga
milli 11 og 20 hross, eru fáir í mörgum
sýslunum og þó enn færri, sem eiga þau
enn fleiri. Það eru aðallega bændur í
Rangárvalla-, Húnavatnssýslunum báðum,
Skagafjarðarsýslu og Borgarfirði, sem
eiga eða hafa á heimilum sínum fleiri
hross en 10, og svo einstaka bændur hér og
þar um landið, og 65 hafa yfir 30 hross, og
aðeins einn af þeim yfir 100. Þeir, sem eiga
þau flest, eiga fyrst og fremst stóðmerar,
sem þeir láta eiga folöld árlega, sem þeir
svo slátra að haustinu líkt og aðrir bænd-
ur slátra dilkum sínum. Leggja þeir mikið
upp úr að fá folöldin sem vænst til frá-
lags, en þau eru gjarnan að haustinu með
60 til 125 kg skrokkþunga. Sjónarmið
þeirra, sem vilja fá folöldin sem vænst,
og hinna, sem vilja fá folöld, sem verði að
duglegum, þægum og hrekkjalausum
hestum við notkun, eða að góðum reið-
hestum við tamningu, er erfitt að sam-
ræma, og hefur oft verið um það rætt
meðal manna, og leiðandi menn í hrossa-
ræktinni verið nokkuð huklandi um
stefnuna, sem upp skuli taka.
Lítið segir þetta yfirlit um arðsemi bú-
anna og ber margt til. Fjárbúin eru mis-
arðsöm, bæði eftir sveitum og þó enn mis-
jafnari eftir bæjum, og um þann mismun
eru engar upplýsingar í þessari skýrslu.
Meðalfallþungi dilkanna er misjafn á
sláturstöðunum, frá því að vera niðri á
milli 10 og 12 kg og upp í 15—16 kg. Til
eru sláturstaðir, þar sem fallþungi hefur
alltaf verið milli 10 og 12,5 kg síðan 1934
og til haustsins í haust, og aðrir þar sem
hann hefur aldrei farið niður úr 15 kg.
Og einstaka bændur hafa árum saman
haft kringum 18 kg meðalþunga. Sumstað-
ar eiga bændur margt af sínum ám tví-
lembt, sumir allt upp í %, og þó að tví-
lembingarnir séu nokkru (oft um 2 kg)
léttari á blóðvelli en einlembingarnir. hafa
þeir bændur miklu meiri arð af sínu fé,
sem fá margt tvílembt, en hinir. Á sama
hátt eru kúabúin misarðsöm. Kúnum er
miseðlilegt að umsetja fóður í mjólk. Sum-
ar geta ekki mjólkað meira en liðuga 2000
lítra, hvað sem þeim er gefið, meðan aðrar
mjólka 4003 og meira, fái þær nægilegt
fóður til að breyta í mjólk. Auk misjafnrar
hæfni kúnna til að mynda mjólk, er þeim
líka mislagið að mynda góða mjólk. Mjólk-
in úr sumum þeirra er mögur en úr öðrum
feit, og það gerir mjólkina misverðmæta
til sölu, og misnæringarefnaríka.
Það munar þá líka meira en helming,
sem sumir bændur, er senda mjólk til
mjólkurbúsins, fá meira fyrir kýrnytina en
aðrir. Loks kemur svo það, að heyskapur-
inn verður bændum miskostnaðarsamur,
þeir rækta mismikinn garðmat o. s. frv. og
allt þetta gerir að búin verða misarðsöm.
Þó að það sjáist ekki á skýrslunni getur
kunnugur maður nokkuð séð mismuninn.
Hann hefur t. d. í Árbók landbúnaðarins
meðalþunga á hinum ýmsu sláturstöðum,
og getur þar séð fallþunga dilkanna, svo og
fjártölu meðalbúsins í hverri sýslu. í Ár-
bókinni getur hann líka séð hver meðal-
nytin er í hinum ýmsu sýslum, eftir mjólk-
urinnleggi bændanna og hvað þeir telja að
þeir noti heima af mjólk, og hér sjá þeir
kúafjöldann á meðalbúinu í hverri sýslu,