Freyr - 01.03.1965, Page 11

FRE YR
67
og byggt af þeim og fleiru þau fjölbreyttu
efnasambönd, sem síðar renna inn 1 tilveru
dýranna og skapa þeim næringu.
í búfénu er kopar nauðsynlegur við
myndun blóðsins. Þessvegna er þörf á
að kopar sé í fóðrinu. Nú þarf svo sem ekki
að sverfa koparpeninga til þess að afla
þessa, því að kopar er í ýmsum fosfatáburði,
sem berst jarðveginum og á síðari árum er
farið að blanda kopar í þær steinefnablönd-
ur, rem ætlaðar eru spendýrum og fuglum.
Hið sama er að segja um málminn kó-
bolt, einnig hann er nauðsynlegur.en þó að-
eins í örsmáum mæli. Þessi málmur er
byggingarefni þess vitamíns, sem heitir
B12. Bakteríur í meltingarfærum búfjár —
að minnsta kosti jórturdýra — framleiða
þetta vitamín svo að jafnan er nægilegt
magn þess, en þá þarf auðvitað að vera
nokkurt magn þessa málms í því fóðri, sem
bakteríurnar nærast af í meltingarfærun-
um. Vegna þessa fyrirbæris er eðliiegt að
kóbolt sé í steinefnablöndum, þá geta
bakteríurnar unnið sitt hlutverk og ástæðu-
laust er að gefa t. d. nautpeningi vitamín-
ið, það kostar jafnan mikinn pening, en
kóbolt í steinefnablöndunni smámuni.
Koparskortur veldur blóðleysi og þrótt-
leysi fkepnanna. Skortur á kóbolti truflar
eðlilegan vöxt, að minnsta kosti hjá naut-
peningi. Á vissum landssvæðum varð vart
kóboltsskorts á styrjaldarárunum síðustu.
Þá stöðvaðist innflutningur á olíukökum í
vissum löndum og afleiðingin varð um-
fangsmikil vanþrif í ungviði og vaxtartrufl-
anir. Þetta var sannað að stafaði af því, að
ekki kom það lítilræði af kóbolti, sem vant
var að fylgja olíukökum, líklega komið í
þær úr vélum, sem kökurnar voru fram-
leiddar í, ef til vill að nokkru úr jarðar-
gróðri, sem verið hafði í hráefni olíukak-
anna á fjarlægum slóðum.
Mangan og zink
Það er þekkt við ræktun hafra, að þar
sem jarðvegur er basiskur og auðugur af
kalki, er nauðsynlegt að bera á mang-
an-súlfat. Mangan er nauðsynlegt handa
öllu búfé, en aðeins í litlum mæli, aðeins
sem snefilefni, en alifuglar þurfa þó að fá
það í stærra mæli en t. d. spendýr, að því
er virðist. Manganskortur hjá fuglum er
ekki sjaldgæfur og sé hann verulegur veld-
ur hann kvilla, sem nefndur er „p e r o s i s“
og lýsir sér á þann hátt, að beinmyndun
truflast og liðir verða óeðlilegir. Mangan
er einnig nauðsynlegt handa svínum. Ýms-
ir hafa viljað álykta, að þar sem sérstak-
lega þurfi að sjá svínum og alifuglum fyrir
mangansamböndum þá hljóti of lítið að
vera af þeim í korntegundum en meira í
öðru fóðri, en svín og fuglar eru, sem kunn-
ugt er, í stærra mæli fóðraðir á korni en
aðrar búfjártegundir. Þetta má vel vera,
en er ekki sannað.
Zínk er nauðsynlegt sneíileim. pað þarf
að vera í steinefnablöndum að minnsta
kosti handa svínum og hænsnum, þ.e.a.s.
í þeim steinefnablöndum, sem bætt er í
fóðurblöndur, því að þannig er tryggt að
allir fuglar fái sinn hlut þeirra efna án
þess að sumir séu yfirfóðraðir með þessu
eða öðrum snefilefnum, eins og hætta er
á ef steinefnablöndur eru gefnar sér í trog
eða annað ílát. Húðkvillar í grísum stafa
einatt af zínkskorti.
Hæfilegt eða hættulegt
Það er nú svo með blessuð sneíilefnin,
að viss minnsti skammtur þeirra er nauð-
synlegur eða Zí/snauðsynlegur, en þegar
notað er of mikið magn geta eiturverkanir
komið til greina, stundum alvarlegar eit-
urverkanir, og er þá ekki alltaf langt bil
milli nauðsynlegs skammts og ofnotkunar.
Þessvegna er ákaflega viðsjált að almenn-
ingur eigi þess kost að kaupa snefilefni og
nota þau í óvissu eða af óforsjálni.
Sem dæmi um varfærnisástæðu má
nefna magníum. Raunar er magníum ekki
í venjulegum skilningi talið til snefilefn-
anna, en þó er það efni, sem þarf að vera
í fóðrinu, og þar er það líka því nær ævin-
lega. Vissir kvillar í meltingarfærum, naut-
pening' að minnsta kosti, geta þó gefið til-
efni til magníumskorts í líkamanum og í
öðru lagi hefur það sýnt sig, að mikið magn
af kalíum getur haft óheillaáhrif við upp-
töku magníums í blóð skepna, svo af því
stafa krampar og snögg dauðsföll. Er tal-