Nýi tíminn - 05.10.1961, Blaðsíða 8

Sp’iallaSviS Þorstein Stelngrimsson oddvifa i Presthólahreppi
SVO KOM
OG ROTAÐI...

Kyrr lón, malarkambar,
mosaþembur, urðir og yf-
irgefnir bæir Sléttunnar eru
að baki, einnig rök pen-
ingalykt Raufarhafnar. Úrsval-
ur þokusuddinn frá hafinu
streymir inn yfir landið. Frá
þessari veðurbörðu strönd er
bein sigling norður í heim-
skautaísinn og austur til Nor-
egs. Við höldum eftir hrjóstr-
ugri magurri ströndinni til suð-
urs; Þistilfjörður framundan
einhversstaðar bak við fjöllin
í þokunni. Þistilfjörður — hér
eru þá ekki aðeins urðir heldur
einnig þistlar! Sennilega þó
nema 10 þús. kr. og í starfið
fer mikill tími og vinna.
— Er Sléttan góð byggð?
— Já, Sléttan þótti einu sinni
góð byggð og mikil hlunnindi;
æðarvarp, reki, selveiði, hvalir
og strönd.
Sröndin eru hætt, sem betur
fer, selurinn er farinn og æð-
arvarp hefur stórminnkað og
alveg horfið á sumum jörðum,
Hvað Raufarhöfn snertir eru
það grútur og umferð sem valda
því. Þegar ég var strákur var
gaman að sjá Höfðann á Rauf-
arhöfn og voginn þakinn æð-
arfugli. Nú sést það ekki.
en fyrir 20—30 árum, en þá var
fé beitt miklu meira á land og
í fjöruna. Þá var lagt afar mik-
ið uppúr því að hafa góðan
fjármann og það er meira og
minna rétt að margir þeir góðu
fjármenn þá voru uppistaða í
heimilunum og bjargvættir
þeirra.
Hér er ennþá fyrst og fremst
sauðfjárbúskapur, en að vísu
smá kúabú í nágrenni Rauf-
arhafnar. Markaður fyi’ir mjólk
er talsverður á sumi'in en eng-
inn á veturna og óhugsandi að
miða mjólkurframleiðslu við
sumarsölu eina. Kúabú eru

engir þyi’nar því iíklega vaxa^-
hér ekki rósir. Einstöku grónarj
lægðir milli fáskrúðugra ásannaj
leynast ofan vegarins. ^
Svo allt í einu er ekið í hlað
bæjar þar sem áshallanum hef-
ur verið breytt í gróðursælt tún
beggja megin vegarins. Tvö
reisuleg íbúðarhús, einnig stór
fjárhús. Við staðnæmumst á
hlaði þess hússins er norðar
stendui’. Bóndi er að einhverju
starfi fyrir öfan bæinn en kem-
ur bi’átt og leiðir okkur, að-
' vífandi föi’umenn, umsvifalaust
til stcfu. Hér hefur gamla ís-
lenzlca gesti’isnin auðsjáanlega
ekki blandað geði við greiða-
sölu nútímans.
— Það er ekki svo mikið
hægt að gera við hey í þessu
veðri, svarar bóndi þegar við
höfum orð á því að vera að
tefja.hann. ......
Bær sá heitir Hóll, bóndinnn;
í þ.essu húsi Þorsteinn Steint
grímsson. Það kemur s,trax í
ljós; að hann fylgist vel með -
því sem gerist utan Innds sejn
innan. Og hugsandi manni er
eklcert óviðkomandi í heiminum.
Líka norður á Sléttu geta ís-
iendingar verið heimsborgarar.
Fyrst spjöllum við vítt og
breitt um heima og geinia,
svo spyr ég:
— Hvernig er að vera bóndi
núna?
— Það er ákaflega örðug
spurning, segir Þorsteinn, þeg-
ið við stundai’korn en svarar
síðan:
— Ég tel mig fullkomlega
hafa verkamannakaup, eins og
þú getur séð á því að ég hef
byggt hér íbúðarhús, hlöður og
fjárhús og aðeins tekið 100 þús.
kr. lán, hitt er byggt upp fyrir
framleiðslu búsins. Ég vinn iít-
ið utan heimilis, er að vísu odd-
viti hér, en launin eru ekki
Hóll í Presthólahrcppi
— Hefur þá versnað að búaf
hér? 8
— Þegar hlunnindin voru’ far-J
in fór að versna hér. Austur-
Sléttan er með þeim ósköpum
að þar er lítil eða engin gróð-
urmold. Það er eiginlega ekkert
túnstæði til austan Rifs. Að vísu
hefur verið ræktað og tná vafa-
laust rækta eitthvað meira í
Rifslandi, en ekki þar sem bær-
inn var. Þetta tel ég höfuðá-
stæðuna fyrir því að Sléttu-
jarðirnar fói’u í eyði. Úthey-
skapur var mikið nýttur í
gamla daga, en að ætla sér að
slá með orfi og ljá, setja á
klakk. og flytja heim á hestum
er alls ekki björgulegt, enda
er því alveg hætt. Ég hélt bú-
reikninga í mörg ár. Fóðui’-
einingin í útheyi varð aldrei
meira en helmingi dýrari en
taða. En búskapur gat ekki
byggzt á engjahdyskap. hvað þá
eftir 'áð véit'ækhin 'kóm til sög-'
u n ri kV.'1 En gj ar "hér érú1 * 'lélegrif •
en víðast hvar aniiarsátaðár. '
Stárartoppar jáfngilda að vísu
töðu. erí‘ þéfir eru ekki nerhá
litlir blettir. En" Vestur-Sléttan
cg vesturhluti Presthólahrepps
hefur gott ræktunarland og
nóga mold.
— En hér er stórt- tún.
' - JSf W Wyéki- ?r *Wlt á
ræktuðu landi, nota ekkert ýt-. •.
hey. Bhn.orf
— Er hér aðallega sauðfjár-
land?
— Það er óhætt að segja að
hér er gott fyrir sauðfé, úti-
beit, landgæði og nægilegir
sumai-hagar. Það er sjaldan að
jarðbönn séu alvarleg hér.
Fjörubeit er mikil á Sléttu og
hefur verið notuð verulega en
það fer heldur minnkandi eftir
því sem meira fæst af töðu.
Afurðir eftir kind hafa aukizt
verulega við töðugjöfina. Hver
kind geíur miklu meira af sér nú
dauðadæmd ef ekki er örugg-
ur markaður fyrir mjólkina.
— Hafa margar jarðir farið
í eyði hér?
— Nokkrar. Rif og Skinnalón;
á báðum var tvíbýli, og annað
búið á Hai-ðbak. Grasgeiri og
Grashóll voru jai’ðir er ekki
áttu land að sjó og komust ekki
í vegasamband, voru einangr-
aðar og eru nú í eyði. í Gras-
geira var komið mörg hundr-
uð hesta tún þegar býlið var
yfirgefið. Þar var ágætur bú-
skapur, margt fé og fallegt,
enda sérstök landgæði, en það
var einangrað og vegleysa
þangað. Börnin fóru og þá var
fáliðað eftir svo engin leið var
að halda áfi-am búskap. Hóls-
sel, er var langt inni í heiði
var komið í eyði fyrir mitt
minni. Tættur eru furðu glögg-
ar enn og þafa þar ver^ð mik-
il Hífs’|^0gt;er líl
verið;??(}Ó.ifjáfc Hþkí
búið á Hóli, býli sem ég man
eftir, erx það var aðeips hokur.
Þar var ekki fornt býli. .
—■ Er ekki fikárra land eft-
ir því sem sunnar kemur?
— í nesi utan við Raufar-
höfn var ræst fi’am töluvert
land fyxár um þremur árum;
þar er hægt að rækta og hafa
baeði fjárbú og-kúabú. Ásmund-
arstaðir ■ vörti táldir'Jýn'daf jöhð,-'
en hefur litla ræktunarmögu-
leika, en þaðan hefur verið
ræktað tún vestur undir Leir-
hafnarfjöllum, um 30 km í
burtu. Þeir tóku sig til fyrir
nokkrum árum og ræktuðu tún
á svonefndri Gefluskák. Ás-
mundastaða, Harðbaks- og Nes-
bændur vtiru sameiginlega í
þéssari ræktun. Þarna er gott
land, grjótlausir melar. Auð-
vitað er þetta erfiðara en tún
heima, flútningurinn er nokkur
kostnaðarliður, en þrátt fyrir
það var þetta mikil lyftistöng
íyrir þá.
Á Blikalóni, heldur Þorsteinn
áfram, er allmikil silungsveiði
og stórt varp, — en þangað er
líka komin ný skepna, mink-
urinn.
— Drepið þið hann ekki?
— Jú, við höfum farið í
bardaga við hann, en það getur
orðið erfið viðureign. Á Blika-
lóni er jarðsig, gjá, inn alla
heiði, niðri í henni er vatn
sem er þítt allt árið, í því er
silungur og er þetta þvi kjör-
land fyrir mink. Þarna var
unnið eitt greni sl. vor.
— Þetta landsvæði var nefnt
Melrakkaslétta — er mikið um
tófur hér?
— Já, það er mikið um mel-
rakka hér. Og nú opnar Þor-
steinn skjalaskáp sinn og tek-
ur fram skýrslur og svarar
síðan: Árið 1957 voru unnin
hér 32 fullorðin dýr og 34 yrð-
lingar, 1958: 38 dýr og 46 yrð-
lingar, 1959: 41 dýr 57 yrðling-
ar, 1960: 27 dýr 44 yrðlingar og
2 minkar.
Tófan drepur árlega töluvert
af fé hér á öllum tímum árs
nema að vetrinum, en þá er
féð í húsum. Hér er hraun alla
leið vestan frá Mývatnssveit
og norður að sjó og mikið um
urðir á Sléttunni. Það verður
löng barátta við tófuna og
minkinn.
’— Hvernig hefur veðráttan
verið í sumar?
— Tíðarfarið hefur verið
leiðinlegt í sumar. Vorið var
frekar gott. maímánuður frek-
ar hlýr og óvenjulítið um frost
á þeim tíma. Júní og júlí aft-
ur á móti óvenju kaldir, en lít-
ið um stóráfeili, þau stóðu
stutt. Þurrkur hefur verið að-
eins einn og einn dag í einu
í sumar og mikið regn á milli.
Það er örðugra með þurrk í
austurhluta hreppsins þegar ó-
þurrkar eru á annað borð,
norðan og norðaustan þoku-
brælan liggur á ströndinni en
nær ekki vestur yfir skag-
ann. Hey er því byrjað að
hrekjast og það sem enn er
„FramsóknarboIsinn“ Þorsteinn
Steingrímsson oddviti.
óslegið er töluvert farið að
leggjast, ti’éna og' skemrhöst.
Það eru fjarri því að vera góð-
ar horfur ef veðurfar breyt-
ist ekki. (Þetta var í s. hl. á-
gústs í sumar).
— Hvernig líkar bændum
hér „viðreisnin?“
:— Ég held alls ekki að bænd-
ur hafi orðið fyrir neinni við-
reisn, heldur þvert á moti.
— Segirðu þetta ekki af
pólitískri fjandsemi — eða get-
ur þú nefnt mér dæmi?
— Já, ég get nefnt dæmi —
óg -eitt nærtækt. Við bændur
hér ætluðum að byggja okkur
rafstöð við Bæjará. vorum
komnir að því að semja við
innflytjanda í Reykjavík. Haf-
stað, fulltrúi raforkumála-
stjóra, taldi þessa stöð geta séð
Framhald á 10. síðu.
iv
Höfuðslað-
|ram-
CKf h
reynd viðreisnarinnar
Alþýðublaðið hefur að undan-
förnu hampað athyglisverðri
hegfræðikenningu til ré'ttlæt-
ingar viðreisninni. Þannig
segir það í gær að stjórnar-
andstaðan hafi bent á það að
býlífi, lúxusflakk og Veizlu-
glaumur hafi aldrei blómgazt
jafn frjósemdarlega og að
undanfömu og heldur áfram:
,,Það má vissulega nefna mörg
einstök atvik, sem bera vott
um óhóf og bruðl, eins og Al-
þýðublaðið hefur bent rá.
Hinsvegar er það höfuðstað-
reynd viðreisnarinnar, að
þjóðin í heild hefur ekki lif-
hagsaðgerðir núverandi stjór
að um efni fram, síðan
efnahagsaðgerðir núverandi
> inn<
stjórnarj. koxnu,, ,141
,kvæmda.“ ; .
Kenning blaðsins,. er þann-
, ig sú að .kjör , alrnpnnings; hafi
verið skert svp s(tórlega, að
þjóðin í heild hafi efni á þv£
að standa undir lúxuslíferni
auðmannastéttarinnar, jafn-
vel þótt það fari vaxandi.
Þetta segir blaðið sem kenn-
ir sig við alþýðuna að sé höf-
uðstaðreynd viðreisnarinnar,-
afrekið mikla sem kóróni fer-
il Alþýðuflokksins.
Það skiptir þannig engu
máli þótt Gylfi Þ. Gíslason
fari tíu sinnum á ári til út-
landa ef nægilega margip
Jónar Jónssynir verða í stað-
inn að spara við sig stráetis-
vagnaferðir. Gylfa Þ. Gísla-
syni er óhætt að halda 100
veizlur á ári ef nægilega
margar verkamannafjölskyld-
ur spara við sig mat.
— Austri.
£) — NÝI TÍMINN — Fimmtudagur 5. október 1961