Nýi tíminn - 16.05.1963, Blaðsíða 11

Fimmtudagur 16. maí 1963
NÝI TIMINN
StBA JJ

Fyrir skömmu bar það til hér á íslandi, að á markaðinn
komu kynjamögnuð armbönd, og þótti mörgum mikið til
koma. En íslendingar hafa fyrr orðið aðnjótandi kynja-
lyfja og kynjatækja allskonar. Skal hér lítillega á það drep-
ið, og er aðalheimildin háskólafyrirlestur, er Sigurjón jóns-
son læknir flutti, og prentaður er í safnritinu Samtíð og
saga 1 948.
Kynjalyf og
kynjatœki

ililllllíilii
W '****
Illiillli
mmmm nmimttx'n •«**>,
>í.*»•»«• íHn. í» ;
Mmm-í' ám má
im
Vkflftd * ........
Það mun hafa verið á ár-
unum upp úr 1860, sem Har-
lemsolia og Wunderkronessenz
bárust til landsins. Króness-
enzinn og grassían. en svo
nefndi alþýða manna þessi
lyf, náðu þó ekki að festa
rætur hér. En krónessenzinum
fylgdi nokkurskonar með-
mælabréf, og er það fyrirboði
þeirrar auglýsingastarfsemi,
er koma skal. Fyrirsögnin er
á þessa leið: ,,Hin 344. tilvís-
un um hinn sanna, rétta og ó-
svikna, konunglega, allra
hæsta, einkaleifða Wunder-
kronessenz. hvernig brúka
skal og við hverjum sjúkdóm-
um.“ Siðan kemur löng af-
rekaskrá þessa „dýrindis-
vökva“, og geta mann nokkuð
skynjað heilbrigðisástand
þeirra tíma, þegar þess er
getið, að „þessi undradrykkur
læknar áreiðanlega franzós,
hversu vondur sem hann er“.
Barnadauðinn. þesi ógnvaldur
fyrri tíma, er þannig afgreidd-
ur: „Ef ungbarn er óvært eða
kránkt, þá þarf ekki annað en
gefa þvi 2—3 dropa inn i
móðurmjólkinni." Fari n/ú svo,
þrátt fyrir undrameðali'ð, að
ungbamið fái sjúkdóma svo
sem mislinga eða bólu, kem-
ur krónessenzinn enn til
bjargar og .,útrekur“ þessa
sjúkdóma með „makt og
miklu veldi."
og fast að orði kveðið í aug-
lýsingum Framleiðandinn var
danskur maður, Mansfeld-
Biillner að nafni. Svo vel
auðgaðist hann á elixír sin-
um, að skömmu fyrir alda-
mótin var hann talinn vell-
auðugur. Naumast hefur lyf-
salinn haft það fé af Islend-
ingum einum saman, og er
gott til þess að vita, að fleiri
skyldu vökvans njóta
Bramalífselexír
Bramanum er svo lýst af
framleiðanda sínum: „Brama
er æðsti guð Inda, skapari
heimsins og lífgjafi manna, og
nafnið þýðir því lífgjafarans
lífsdrykkur.“ Árið 1884 var
gefinn út á íslenzku bæklingur
til að kynna vöi-una. Kápan
er myndskreytt og litauðug
og hljóðar titilinn svo:
,.Brama-lífs-elixír vísindalega
dæmt af dr. med. Alex. Groy-
ið Reyndu Reykjavíkurapóte'k
og apótekið í Stykkishólmi að
framleiða sinn eigin Brama,
en kom fyrir ekki. Lítill varð
og árangur af viðleitni Schi-
erbeck landlæknis til að vara
almenning við þessu kynja-
lyfi sem öðrum. Ritar hann
árið 1885 „Viðvörun gegn
Brámk-15fs-elixír“ en vei’ður
þó að játa, að erfitt sé við að
fást „meðan alþýða vill láta
narra sig.“
Árið 1889 kom 4 markaðinn
sá keppinautur Bramans. er
að lokum gekk af honum
dauðum. Það var Kína-lífs-
elixír Valdemars Petersens í
Friðrikshöfn. Að fyrirmynd
Mansfeld-Bullners gaf Peter-
sen út bækling til að auglýsa
vöni sína, og kennir þar
margra grasa skemmtilegra.
Um gagndð af Kína-lífs-elixír
er það talinn „vissasti vottur-
inn. hve mikið selst af hon-
um.“ Einkum leiðir Petersen
Þessi auglýsing um „hinn stóra keisaralega konunglcga einka-
leyfða Voltakross" b,,-tist > einu Reykjavíkurblaðanna nokkru
fyrir síðustu aldamót.
Keppinautar
j Því miður hefur framleið-
andinn ekki sloppið við bölv-
un hinmar frjálsu samkeppni
Þessu lýsir hann svo, og verð-
ur nú beinlínis lýriskur:
„Ágirndin hefur freistað ó-
ráðvandra til að stæla þetta
meðal mitt og láta sem þeirra
væri það ekta og ósvikna. Eg
geri það sannarlega ekki af
eigingimi að vara almenning
við þessu svikna meðali, held-
ur knýr skyldan mig til þess,
er ég hugsa til þess, hversu
þetta svikria meðal getur
spillt heilbrigði manna “
Bramalífselexír mun hafa
borizt hingað skömmu eftir
1880. en verulega var tekið
að auglýsa hann í blöðum hér
1884. Var þegnr auðsætt að
hér hafði landinn fengið það
lyf er hann vildi enda voi’U
umbúðir hinar skrautlegustu
AIMANTE TRADING CO., LTD.
2-742 .Tsunohazil shinjuku-ku
Tokyo Japari.
Vörumerki segularm bandanna.
en“. Þar er skemmst frá að
segja að Alex. þessi Groyen
mun einbert hugarfóstur
framleiðanda Sama máli
gegnir um „vísindaleg læknis-
fræðileg vottorð og viður-
kenningar" sem ritinu fylgja.
Braminn réð ríkjum um
árabil á Islandi. Skylt er að
geta þess, að framtakssamir
íslendingar gerðu drengilega
tilraun til að flytja þessa á-
batasömu verzlun inn i land-
athyglina að vottorðum og
þakkarávörpum frá íslending-
um, „því nú á tímum við-
gengst svo mikið humbug, að
maður getur ekki láð fólki
þótt það sé tortrvarqjð en sín-
um eigin löndum hlýtur mað-
ur þó að trúa.“ (leturbr hér)
Þá er hampað vottorði sem
héraðslæknir nokkur hafði
gefið, og telur Petersen auð-
sætt að meðal sem „annar
eins maður“ mæli með, sé
gott. Svo eru menn að sjálf-
sögðu beðnir að forðast eftir-
líkingar.
Það var ekki £yrr en 19ói2.
sem lög voru sett í landi til
höfuðs kynjalyfjum sem þess-'
um. Innflutningstollur, svo og
samkepnnin við Kínalífselixír-
inn reið Bramanum að fullu.
Valdimar Petersen lét þó ekki
snúa á sig svo auðveldlega,
heldur flutti fabrikkuna til
Seyðisfjaj-ðar og slapp þannig
við tollinn! En árið 1915 var
sala áfengra drykkja bönnuð
hér á landi, og með því að
Kínalífselixírinn var litið ann-
að en bitter tók fyrir þá
framleiðslu Er Petersen þá
úr sögunni. og hafði verið
hinn mesti „athafnnTviaðuir“
um sína daga.
íslands bitter
Fleiri hafa kynjalyfin verið,
en hér er talið. Nefna má
Lifsvekjara Sybillu Maltose-
præparat og Hannevigs gigt-
áráburð, að ógleymdum Is-
lands bitter. sem einkum var
seldúr 5 Kaupmannahöfn og
fylgdi þessi auglýsing: „Öde-
læg kun ganske rolig Deres
Mave. Islands bitter skal nok
kurere Dem“ Af kynjalyfjum
sfðari ára er kunnastur „Ál-
inn,“ er lækna skyldi ban-
væna sauðfjársjúkdóma. Þetta
lyf hefur þó þá algeru sér-
stöðu að framleiðandinn mun
hafa trúað á meðalið statt og
stöðugt, og vist er um það.
að ekki var um fjárplógs-
starfsemi að ræða. En nú vík-
ur sögunni að kyn.jatækjun-
um.
Jakob Gunnlaugsson hefur
maður heitiö og var stórkaup-
maður í Kaupmannahöfn
Jakobi þessum virðist hafa
verið umhugað um velferð;
landa sinna, vist er um það.|
að hann hafði á hendi um-
boðssölu fyrir Ufsvekjar?
Sybillu Ekki lét hann þar
staðar numið. heldur bauð
falan svonefndan Voltakross
og var „prófessor Heskier í
Kaupmannahöfn" talinn upp-
finnandi har.s. Auk þessa vari
prófessorinn talinn ábyrgur I
fyrir „Lífsins te,‘“ óviðjafn-
anlegrj handsápu, er hann
nefndi ,,Austurlandablómið“
og síðast en ekki sizt „elektro-
motoriskum tannhálsböndum"
sem ætluð1 voru börnum AUt
var þetta falboðið Islending-
um, en Voltakrossinn einn
mun hafa náð einhverri út-
breiðslu.
Voltakrossinn læknaði að
sjálfsögðu alla þá sjúkdóma,®-
er Kínalífselixír og Brmi
i-éðu bót á. og blóðnasir að
au'ki. Þó slá þeir fé'agar
Jakob og Heskier nokkurnj
varnagla: „Þótt Voltakrnssinn
veiti eigi strax linun og heilsu-
bót. mega menn ekki hætta
að brúka hann samt. Sjúkdóm-
urinn getur verið þannig lag-
aður að það liði margar vik-
ur eða jafnvel mánuðir áður
en maður finnur batann. en
þegar maður er farinn að
finma til batans gengur það
vanalega mjög fljótt." Um
notkunina er það að segja, að
krossinn skyldi bera „á
brjóstinu" í „silkibandi eða
silkisnúru" og bláa hliðin
jafnan snúa að líkamanum.
Fyrir notkun skyldi krossinn
liggja fimm mím’itur í volgu
ediki
Voltakrossinn
Byrjað var að auglýsa
Voltakrossinn í blöðum hér í
október 1897. Segir i auglýs-
ingunum. að krossinn framleiði
rafmagnsstraum i likamanum
og lækni með því ótrúlegustu
sjúkdóma. Batavottorð og
bakklætisávörn fvlsria autrlva-
ingunni 5 vanálegum dúr, t.d.
kveðst kona nokkur hafa
fengið bata við „þrálátum
veikindum“ eftir að hafa
bi-úkað krossinn i „tænan
klukkutíma“. Lækningu sína
kallar hún . ofurlítið krafta-
verk,“ og er það furðu bóg-
vær lýsing.
Ekki var Voltakrossinn aug-
lýstur í blöðum hér nema fá-
ein ár, og aldrei náði hann
þeim tökum, sem kynjalj’fin
höfðu á hugi manna. Mun
nokkru hafa ráðið. nð skiln-
ingslitlir menn svo - Jónas-
sen landlæknir og Þoi’steinn
Erlingsson skáld gei’ðu að
honum harða bríð Einnig
bárust gagnvottorð. m. a. frá
Fi-iðriki nokkrum Eggerts-
syni. Kveðst hann hafa borið
.þennan fjanda" á brjósti sér
í þrjá mánuði samfellt, og
hafi sér smáverenað í lækn-
ingar stað. Víst er um það. að
upn úr aldamótunum er
Voltakrossinn horfinn af
markaðinum.
Segularmbönd
Og enin lætur „alþýðan
narrast“ Nú eru komin segul-
armbönd á markaðinn, og
lækna þau að sögn framleið-
enda eftiif ai-andi kvilla:
„Axlaríg, háan og lágan blóð-
þrýsting, andarteppu, tauga-
þreytu. venjulega þreytu,
gigt. svefnleysi, króniskan höf-
uðverk kynhrörnun og getu-
leysi til kvenna; viðhalda auk
þess kvenlegri fegurð, efla
heilsu þess aldraða og efla
þrótt hins gamla.“ Að sjálf-
sögðu eru ekki öll segularm-
bönd jafn góð sum verða að
teljast eftirlíkir.igar meðan
önnur eru „stimp’uð" Engu
skal spáð um það, hve lengi
þau halda hér velli. En væri
það ekki ráð, að reyna að ná
sambandi við „prófessor
Heskier" eða arftnka hans er-
lendis og flyja inn svo sem
nokkur hundruð „Elektromot-
orisk tannhálsbönd“ Markað-
urinn ætti þó altjent að vera
öruggur.
J. Th. H.
Grímur Thomsen:
Brama-lífs
elexír
Allskyns sótt jeg áður var
og iðraverkjum kraminn,
mitt væri horfið heilsufar
hefði ekki komið Braminn.
Kveisan stöðugt kvaldi mig,
kalt var hennar gaman;
nn hefir maginn sansað sig
síðan jeg fjekk Bramann.
Púlverin og pillurnar
pundum tók ég saman,
allt að einu eg eftir var
áður en f jekk jeg Bramann.
Mixtúrur og dropa eg drakk
drjúgt, og það var sama;
'indir eins i sttifa stakk.
■r stanp ietr fjekk af Brama.
Liúft er að vers lifs á ferð
hó lítið ber tii ama;
ódanðlegur að ieg verð
; éir of! HaMro Ttrama.
Fyrsto heftí Réttar « m k,
t?+ ei komið 1 hefti þ.a
sí Réttj úmariti um bióðfé
agsmál S4 lesmáksiður or
Fiö1breytt að efni Einar Ol
geirsson ritar greinarnar: lðn
oylting ' matvælaframleiðslu
íslendinga og Ísl4nzk alþýða!
Bjargaðu sjálfrr þér, þá bjarg-
arðu þjóðinni! >á á Stefán
Sigfusson greinina Ejnyrkia-
oúskapurinn oa vélvæðing
andbúnaðarins Þýdda, arein-
"r eru margs’’ h°ftinu víð-
og ritfresnir t f:
Á þessu ar' er ætlunin að
ut' komi eigi færrT “n <5 hef*j
og verði hvert 4-—s ark-
ir eða lesmálssiður alls eitt
hvað yfir 400