Landneminn - 01.04.1955, Blaðsíða 18

þess, ef svo mœttl segja, Þar sem undir-
staðan er að sjálfsögðu hið efnahagslega
lýðræði.
Þar sem yfirráð framleiðslutækjanna í
borgaralegu þjóðfélagi eru í höndum til-
tölulega fámennrar eignastéttar og lieirra
pólitísku samtaka eða stjórnarvalda, sem
hún setur tll aö reka erindi sitt, getur
vissulega ekki verið þar um efnahagslýð-
ræðl að tala, nema í mjög svo takmark-
aðrl merkingu. Vegna yfirráða sinna yfir
framlelðslutækjunum hefur eignastéttin
nær öll efnahags- og fjárhagsvöld í þjóð-
félaglnu, og þetta skapar henni nokkurs
konar elnokunaraðstöðu, ekki aðelns á
svlði atvinnumála, heldur einnlg í póli-
tískum, félagslegum og menningarlegum
efnum. Lærdómsrikt dæmi þessu til
skýringar er skýrsia um skipan embætta
eftir þjóðféiagsstéttum í Sviþjóð árlð
1947 (blrt i timaritinu „Fackförenings-
rörelsen" nr. 47 það ár). Sænska hag-
stofan skiptir þjóðinni i þrjár efnahags-
stéttir: X., II. og III. eínahagsstétt, sem
myndi svara til þess er vér köilum yfir-
stétt, millistétt og verklýðsstétt. Sam-
kveemt áðurnefndri skýrslu, sem fjallar
um 183 hinna æðri embættismanna lands-
ins, heyra 79,5 af hundraði þeirra I.
efnahagsstétt, 17 af hundraði II. efnahags-
stétt og aðeins 3,5 af hundraði þriðju
efnahagsstétt. Fjórir íimmtu af hinum
æðri embættismönnum þessa lýðræðis-
þlóðfélags vo'-u þvi úr yfirstétt árið 1947.
Ef vér nú tökum til greina, að I. efna-
hagsstétt var aðeins 5,5 hundraðshlutar
sænska þjóðfélagsins, II. 38,8 hundraðs-
hlutar og III. 55,7 hundraðshlutar, þá
sýnir einfaldur hlutfallarelkningur, að
hlnir æðri embættlsmenn úr I. efnahags-
stétt eða yfirstétt eru 230 sinnum fjöl-
mennari en úr veíklýðsstétt ef miðað er
við það, hversu miklu fjöimennari III.
efnahagsstétt er i þióðféiaglnu en sú I.
— Ef athuguð er stéttaskipting stúdenta
vlð háskóla i Svíþjóð, kemur í Ijós, að
efnastéttin, sem er ekki nema rúmur
tuttugast! hlutl þjóðarinnar, á rúmlega
þriðjung stúdentanna, en verklýðsstéttin,
sem er allmiklu meira en helmingur þjóð-
arinnar, á minna en tíunda hluta Þelrra.
Þar myndi verkiýðsstétin standa 30—40
sfnnum verr að vígi en yfirstéttin. —
Slík dæmi mætti halda áfram að tella til
ellifðarnóns. Þau sýna, að um eínahags-
lýðræðlð í borgaraiegu þióðfélagi er i
rauninní ennþá verr ástatt en um hlð
pólitíska.
Af því, sem hér hefur verið sagt, ætti
að vera IJóst, að i borgaralegu þjóðfélagi
er siður en svo ríkjandi neitt fullkomið
iýðræðisskipulag, eins og oft er látið t
veðrl vaka af formælendum þessa þjóð-
félags.
Og þá er komið að því að svara spurn-
ingunnl, sem var auglýst umræðuefni
þessa fundar: Getur lýðræði þróazt i
borgaralegu þjóðíélagi?
Ef spurningin er skilin svo sem spurt
sé, hvort lýöræði geti þróazt til íullkomn-
unar i borgaralegu þjóðfélagi, þá verður
tvimælalaust að svara því neitandi. Til
þess að gera sér ljóst, að ekki getur orð-
ið um fullkomið lýðræði að tala innan
auðvaldsþjóðfélagsins þarf ekki annað en
minnast þess, að fullkomið lýðræðisskipu-
lag felur í sér raunverulegt efnahagslýð-
ræði. En hvað merkir raunverulegt efna-
hagslýðræði? Fyrst og fremst fullkomið
afnám arðránsskipulagsins, það er að
segja afnám sjálfs auðvaldSskipulagsins.
Þar sem raunverulegt efnahagslýðræði
Mæri komið á, væri því ekki lengur um
borgaralegt þjóðfélag að ræða, heldur
sósíalískt, og á grunni þessa raunverulega
efnahagslýðræðis myndi þá líka rísa
raunverulegt pólitískt, félagslegt og menn-
ingarlegt lýðræði, sem hvergi getur held-
ur þróazt til fullkomnunar nema í sósial-
ísku þjóðfélagi.
Sé spurningin hins vegar skilin svo sem
spurt sé, hvort lýðræði geti þróazt áleið-
is, tekið frekari framförum en orðlð er,
innan borgaralegs þjóðfélags , þá ber
vissulega að játa spurningunni. Saga lýð-
ræðisins sýnir, að það hefur í rauninni
alltaf verið að þróast íram innan sjálfs
borgaraþjóðfélagsins. Það eru ekki ýkja
margir áratugir síðan kosningaréttur var
til dæmis sérréttur karlmanna, sem áttu
ákveðna lágmarkseign fjármuna, háður
býsna miklu hærra aldusmarki en nú ger-
ist og takmarkaður að ýmsu öðru leyti,
og svipuðu máli gegnir um hin önnur
lýðréttindi. Samtakaírelsi verkalýðsins
hefur til skamms tíma verið harðla
ábótavant víða og svo framvegis. Það
verður því ekki um það deilt, að borg-
aralýðræðið hefur tekið margvíslegum
breytingum til bóta síðan borgarastéttin
komst til valda í þjóðfélaginu. En i
þessu sambandi er nauðsynlegt að gera
sér ljóst, að þessar endurbætur á borg-
aralýðræðinu eru ekki borgarastéttinni, að
þakka. Borgarastéttin var að vísu fram-
sækin stétt, fulltrúi lýði'æðislegrar þró-
unar, meðan hún átti í höggi við léns-
skipulagið og barátta hennar hneig að því
að tryggja henni sjálfri þau lýðræðis-
legu réttindi, sem voru skilyrði þess, að
hið nýja framleiðsluskipulag hennar fengi
notið sín. En þegar þvi marki er náð,
lætur borgarastéttin lokið þeirri lýðræðis-
baráttu, sem hún hafði áður háð með
tilstyrk alþýðustéttanna. Borgarastéttin,
sem tryggt hefur sérréttindastöðu sína,
hefur ekki lengur hag af né áhuga á
frekari þróun lýðræðisins og gerist meira
að segja beinlínis fjandsamleg þeirri
þróun og aðalfulltrúi hins þjóðfélagslega
afturhalds En nú er verklýðsstéttin kom-
ln til sögunnar, og það er hún, sem erhelmillnu.
eðli sinu samkvæmt fulltrúi framfaraafl-
anna í þjóðfélaginu, fulltrúi hinnar lýð-
ræðislegu framþróunar. Barátta sú, sem
verklýðsstéttin hefur frá öndverðu háð
fyrir hagsmunum sínum hefur jafnframt
verið barátta fyrlr auknu lýðræði innan
borgaraþjóðfélagslns, og þó að mikils sé
ávant um borgaralegt lýðræðl, eins og
nógsamlega hefur verið gerð grein fyrlr
hér á undan, þá hefur þó margt gott
áunnizt. I raun og veru má segja um verk-
lýðsstéttina i flestum auðvaldslöndum
Vestur- og Norður-Evrópu, og ekki sízt
hér á íslandi, að hún er nú orðin að sann-
kölluðu stórveldi, og myndi þjóðfélags-
völdum hennar vera lltll takmörk sett, ef
samtök hennar væru óklofin. Samelnuð
verklýðshreyfing hefur óefað tök á því
að knýja fram margvíslegar endurbætur
hins pólitíska lýði'æðis og þó ekkl sizt
að koma til vegar mikilvægum viðbótum
við þann visl til efnahagslýöræðis, sem
þegar hefur skapazt í þjóðfélagi voru fyr-
ir baráttu verklýðsfélaganna og stjórn-
málasamtaka verkalýðsins. Um þessa hluti
mætti geysimargt segja, en hér mun vist
verða að láta staðar numið að sinni.
FYLKINGARFRÉTTIR
Framhald af 14. síðu.
kvöldvöku með bókmenntakynningu, upp-
lestrl úr verkum Þórbergs Þórðarsonar.
Þórbergur Þórðarson mætti sjálfur á
kvöldvökunni og las upp úr óútkominni
bók sinni. Björn Þorstelnsson sagnfræð-
ingur flutti erindi um Þórberg Þórðar-
son og list hans. Or verkum Þórbergs
lásu upp þeir Karl Guðmundsson leikari,
Ingimar Óskarsson lelkari og Einar Kilj-
an Laxness stud mag.
Landneminn mun stofna tll fleiri slikra
kvöldvakna í vetur. önnur kvöldvakan
verður í Tjarnarkaffi 27. febrúar. Verð-
ur þá lesið upp úr verkum ungra höf-
unda. Undirbúning að kvöldvökum þess-
um mun annast þriggja manna nefnd,
sem sæti eiga í þeir BJarni Benediktsson
blaðamaður, Einar Kiljan Laxness og
Ólafur Jóhannesson.
Sjálfstæðisbaráttu nýlcnduþjóðanna
minnzt.
Alþjóðasamband lýðræðissinnaðrar æsku
hefur eins og kunnugt er gert 21. febr-
ar að baráttudegl fyrir sjálfstæðl nýlendn-
anna. Eins og að undanförnu mun al-
þjóðasamvinnunefnd islenzkrar æsku
minnast dagsins með samkomu, helgaðri
nýlenduþjóðunum. Verður samkoma þessi
sunnudaglnn 20. febrúar n.k. i Skáta-
18 LANDNBMINJM-