Bændablaðið - 25.11.1997, Page 5

Þriðjudagur 25.nóvember 1997
Bœndablaðið
5
Reiðmenn í Norðri
Fremverðarsveifln
Út er komin hjá Bókaútgáfunni
Hofi bókin „Reiðmenn í norðri".
Sigurður Haraldsson, Jens Einars-
son, Kári Amórsson og Gísli Páls-
son tóku efnið
saman. Bókin er
sjöunda bindið j
bókaflokknum
„Hestar í Norðri“
sem Bókaútgáfan
Hof hefúr gefið
út undanfarin ár.
í bókinni eru
fjölmargir kaflar
um íslenska
hestinn og fólk
sem á einn eða
annan hátt
tengist honum.
I upphafi
bókar er rifjað
upp í megin-
dráttum það |
sem vitað er
um hesta á Islandi frá
landnámsöld og framundir miðja
þessa öld. Þá er kafli um þann
fræga hestamann Jón Asgeirsson á
Þingeyrum og síðan ágrip af sögu
leiðbeiningaþjónustu í hrossarækt
hér á landi frá upphafi um miðja
19. öld og fram til vorra daga.
Meginkafli bókarinnar er svo við-
töl við tuttugu og tvo einstaklinga
sem ýmist eru knapar, hrossa-
ræktendur, hrossasölumenn eða
hafa á annan hátt tengst hestinum
og skarað fram úr á sínu sviði
ftefömenn í norðri
framvarðasveitin
síðustu þrjá áratugina.
„Reiðmenn í norðri" er kjörin
bók fyrir þá sem vilja líta yfir svið
hestamennsku á Islandi. Bókin er
skemmtileg aflestrar og hefur að
geyma ýmsan fróðleik um
hesta og hesta-
mennsku, auk
þess sem hana
prýðir fjöldi nýrra
og gamalla ljós-
mynda. Bókin er
gefin út á ensku og
þýsku auk íslensku,
er 232 blaðsíður,
kostar kr. 3.700 og
fæst í flestum bóka-
búðum. Auk þess er
hægt að fá bókina hjá
útgáfunni á Hofl í
Vatnsdal.
I bókaflokknum
Hestar í Norðri eru áð-
ur komnar út Hestar í
Norðri I-IV sem fjallar
um ræktunarfólk,
Hrímfaxi (Hestar í Norðri V) sem
fjallar um hestanöfn, Hestar í
Norðri VI sem fjallar um hesta-
leigur og svo nú Reiðmenn í
Norðri. Allar þessar bækur hafa
komið út á íslensku en margar auk
þess á Norðurlandamálum, ensku
og þýsku. Saman gefa þessar
bækur allgóða yfirsýn yfir íslenska
hestamennsku og hrossarækt og
hafi Gísli Pálsson og Bókaúgáfan
Hofi þökk fyrir framtakið./GS
Um þessar mundir eru 70 á
frá því að fyrstu skipulegu
búvélaprófanirnar hófust hér á
landi. Að frumkvæði
Búnaðarþings var skipuð þriggja
manna nefnd til að sjá um
„útvegun og tilraunir með verkfæri
hér á landi“ eins og það var
orðað. Nefndin gerði mælingar á
plógum að Blikastöðum í
Mosfellssveit dagana 15.-16.
september 1927. Þessi atburður
er einn af þeim atburðum sem
markaði tímamót við
tæknivæðingu íslensks
landbúnaðar og þar með
búnaðarsögunnar. Ekki er vlst að
allir geri sér grein fyrir mikilvægi
þessarar þróunar því að á
þessum tíma var nær helmingur
af vinnuafli þjóðarinnar við
landbúnaðarstörf og þar með
matvælaframleiðslu að stórum
hluta.
Á tiltölulega fáum áratugum
tókst með markvissum aðgerðum
að byggja upp atvinnulíf og
hagnýta nýjustu tækni þannig að
aðeins þarf nú lítinn hluta af þeim
mannafla sem áður þurfti til að
framleiða sama magn afurða. En
framvindan var ekki stjórnlaus né
án fyrirhyggju. Framámenn eins
og Torfi í Ólafsdal sáu fyrir sér að
með tiltölulega einföldum tækjum
var unnt að létta af fólki miklu
erfiði og hann lagði þv( mikla
áherslu á að nemendur tileinkuðu
sér framsýni í þeim efnum. Þegar
innflutningur búvéla hefst fyrir
alvöru skynjuðu forystumenn
bænda mikilvægi þess að aðlaga
hinn erlenda tæknibúnað að
aðstæðum hérlendis. Þeir lögðu
því kapp á að koma upp
skipulegum rannsóknum og
athugunum og voru þess fullvissir
að þeir fjármunir skiluðu sér með
margföldum hætti til
atvinnuvegarins og þar með
þjóðarbúsins.
Ekki verður um það deilt að
landbúnaður hér á landi er orðinn
mjög tæknivæddur og erum við
engir eftirbátar erlendra
samkeppnisaðila (þeim efnum.
En ákvörðun um fjárfestingu í
stórvirku tæki eða í byggingum er
þriójudagsspjall
Rannsóknir
og leiö-
beiningar
Grétar Einarsson,
deildarstjóri
Bútæknideildar RALA
oft afdrifarík fyrir viðkomandi bú.
Því er afar mikilvægt að það sé
sem greiðastur aðgangur að
öllum tiltækum upplýsingum sem
viðkomandi hefur þörf fyrir.
Varðandi þessar hugleiðingar er
einnig rétt að hafa í huga að 25-
30% af framleiðslukostnaði
búvara má rekja til bútæknilegra
aðgerða þ.e. snerta vélar og
byggingar. Hins vegar er sú
spurning oft áleitin hjá okkur sem
vinnum að þessum málefnum
hvort nóg sé að gert.
í þessu sambandi er einnig
rétt að hafa í huga að sífellt eru
meiri kröfur gerðar til þeirra sem
framleiða landbúnaðarvörur (
nafni hinnar svokölluðu
samkeppni bæði hvað varðar
verðlag og hollustu. Af umræðum
síðustu missera svo og ýmsum
tölulegum staðreyndum má marka
að atvinnuvegurinn eigi töluvert
langt (land að ná settum
markmiðum bæði hvað varðar
framleiðslukostnað og afkomu
framleiðenda.
Þó að íslenskur landbúnaður
teljist vera vel tæknivæddur er
samt ótvírætt mikið svigrúm til
aukinnar hagkvæmni og
hagræðingar varðandi húsakost
og markvissari nýtingu
vélbúnaðar við framleiðsluna.
Þessu til frekari staðfestingar má
líta til þróunarinnar erlendis þar
sem samtvinnuð þekking á
ýmsum lífræðilegum ferlum og
beiting tækninnar (víðu samhengi
skilar hvað mestum árangri.Því er
afar nauðsynlegt að rannsókna-
og leiðbeiningastarfsemin taki mið
af þessum staðreyndum og beini
aukinni athygli inn á þær brautir.
Þó að í svipinn sé víða þungt
fyrir fæti með afkomu við búrekstur
er nokkuð víst að með markvissri
stefnumótun og sanngjömum
kröfum sem falla að
framleiðsluaðstæðum okkar (
hinum dreifðu byggðum, munum
við í framtíðinni standa vel að vígi
gagnvart erlendri framleiðslu.
Grundvallaratriðið er að menn
viðhaldi og efli almenna
undirstöðuþekkingu, þar með færni
við beitingu tækninnar, ekki síst að
því er varðar innlendar
framleiðsluaðstæður og láti ekki
tímabundna erfiðleika villa sér sýn.
Þingsályktun um lífrænan búskap
Forsenda fyrir
sauOfjárbúskapar
Til fróðleiks
sendi ég íslenskum
bændum með-
fylgjandi þings-
ályktunartillögu til
kynningar í blaðinu
auk upphafs á
greinargerð en þetta
er aðeins brot af því
sem fylgir með sem
rökstuðningur í heild
sinni. Við sem stönd-
um að meðfylgjandi
þingsályktunartil-
lögu viljum ein-
dregið koma því til
leiðar að matvæla-
framleiðsla íslend-
inga verði viður-
kennd sem úrvals-
vara framleidd við
skilyrði hreinlætis, vöruvöndunar
og sjálfbæmi.
Forsenda fyrir
aukningu
sauðfjárbúskapar.
Ef menn ætla að auka fram-
leiðslu kindakjöts, verður
að vera til staðar
markaður fyrir viðbótar-
framleiðslu frá því sem
nú er. Það verðum við að
gera á þann hátt að við
framleiðum vöm eftir
óskum neytenda. En þær
era að sú matvara sem
þeir vilja af okkur kaupa
sé vottuð vara unnin sam-
kvæmt óskum neytenda í
sátt við umhverfið.
Átaksverkefni um lífræna
og viðurkennda matvæla-
framleiðslu var sett á
laggimar með þings-
ályktunartiilögu allra for-
manna þingflokka á
Alþingi 1994 - 1995 og
öllum greiddum atkvæð-
um. Fjármunir sem verkefninu
voru ætlaðir nema 25 milljónum á
ári og ætlast var til að Framleiðni-
sjóður legði fram sömu upphæð á
ári í 5 ár þannig að í heild ætti
framlagið að vera 250 milljónir.
Það sem svo gerist við fjár-
lagatillögur fyrir 1998 er að land-
búnaðarráðuneytið leggur til að
framlagið verði lækkað um
helming.
Eftir liðlega tveggja ára starf
hefur náðst sá árangur að æ fleiri
bændur hafa með stuðningi átaks-
verkefnisins hafið sókn á sviði
lífrænnar framleiðslu. Má þar
nefna bændur í grænmetisfram-
leiðslu, mjólkurframleiðslu og
kjötframleiðslu. Að auki hefur
verkefnið staðið að kröftugum
áróðri fyrir breyttum hugsunar-
hætti í landbúnaði með útgáfu
fræðsluefnis til kennslu. Það hefur
verðið stuðlað að tilraunum með
eyðingu lífræns úrgangs frá
heimilum á Hvanneyri með því að
leggja til moldargerðarvél.
Baldvin Jónsson fram-
kvæmdarstjóri verkefnisins hefur
unnið þrekvirki í því að ná til ís-
lands aðilum í græna geiranum og
einnig kjötkaupmönnum sem
hefur skilað þeim árangri að nú er
greitt viðunandi verð fyrir hluta af
umsýsluframleiðslunni sem fer til
útlanda. Hver hefði trúað því
fyrir tveimur árum að íslenskt
lambakjöt seldist á 1200 kr.
íslenskar /kg eins og nú er gert í
Danmörku. Hver hefði trúað
því að skilaverð til bænda væri
230 - 240 kr. enginn fullyrði ég.
Að lokum þetta nú á miðju
tímabili verkefnisins hefur land-
búnaðarráðuneytið ákveðið að
lækka stuðning við verkefnið um
helming í fjárlagatillögum vegna
ónógs árangurs. Ég get ekki sagt
annað en þetta er lakasta aðgerð
sem unnin hefur verið af hálfu
ráðuneytisins í langan tíma og er
þó af nógu að taka.
Ég geri kröfu til bænda sér-
staklega sauðfjárbænda, sem hafa
orðið fyrir allt að 40% tekju-
skerðingu að mótmæla fáránlegri
aðgerð ráðuneytisins í þessu efni.
Með kveðju til bcenda.
Tillaga til þingsályktunar um markmið í lífrænni og annarri
framleiðslu íslenskra matvæla.
Flm.: Gísli S. Einarsson, Egill Jónsson, Svanfríður Jónasdóttir,
ísólfur Gylfi Pálmason, Kristín Halldórsdóttir, Þuríður Backman.
Alþingi ályktar að stefna beri að því að öll hefðbundin
matvælaframleiðsla skuli vottuð á forsendum sjálfbærrar
þróunar fyrir árið 2001. Á framangreindum forsendum skal að
minnsta kosti 20% landbúnaðarframleiðslunnar vottaður
lífrænn. Þá skal unnið að því ötullega að koma á vottunarkerfi
sjávarafurða sem byggir á stjórnunarkerfi og vinnslu
sjávarafurða þar sem sjálfbær þróun er höfð að leiðarljósi.
Úr greinargerð.
Nágrannalönd okkar hafa flest sett sér markmið hvað varðar
landbúnaðarafurðir. Þau búa þó við þann ókost að jörð er mengaðri
af völdum áburðarnotkunar á mörgum svæðum en þekkist hér á
landi sem skýrist af legu landsins. En ísland getur verið forystuland
hvað varðar vottun sjávarafurða nánast þarf ekki annað að gera en
að byggja á því stjórnunarkerfi sem nú er unnið eftir í landinu og er í
fremstu röð á heimsmælikvarða. ísland hefur þá sérstöðu að
meirihluti gjaldeyristekna okkar koma úr sjávarútvegi það
undirstrikar mikilvægi þess máls sem hér er fjallað um. Við getum
ekki beðið eftir að aðrar þjóðir setji okkur leikreglur um hvernig skuli
fara með sjávarafurðir við eigum að setja upp vottunarkerfi á þeim
grunni sem við höfum byggt upp í landinu. Það má Ijóst vera að
neytendur gera æ meiri kröfur um að vita um uppruna þeirra
matvæla sem þeir kaupa, hvaða tegund sem um er að ræða. Það
verður spurt um alla þætti þ.e. frá veiðum á fiski eða framleiðslu
landbúnaðan/ara alla leið inn á borð neytenda. Spurt verður um
fóður, meðferð dýra, og matvælaferilinn frá haga í maga, því verður
að vinna ötullega að framgangi vottunar fslenskra matvæla gagnvart
heilbrigði, hreinleika og hollustu.
Miklar breytingar eiga sér stað á aðferðum við framleiðslu
matvæla. Ástæðan er aukin krafa neytenda til umhverfisþátta og
siðferðisþátta í umgengni við dýr, svo og um aukin gæði framleiðslu
og hollustu fæðunnar.
Mikilvægt er að koma á jafnvægi milli náttúruverndarsjónarmiða,
gæða með tilliti til heilsufars og góðrar meðferðar á skepnum og
þjóðhagslegra sjónarmiða sem lúta að arðbærum rekstri
atvinnugreinanna.