Bændablaðið - 25.11.1997, Qupperneq 12

12
Bændablaðið
Þriðjudagur 25. nóvember 1997
Aðalfundur Samtaka selabænda
Sílellt eykst áhugi ð
selkji og öðrum
afurdum af selnum
Ærii Snæbjörnsson,
Bændasamtðkum (slands.
Laugardaginn 15. desember
sl. héldu Samtök selabænda
aðalfund sinn í Reykjavík.
Fundurinn var haldipn hjá
Bændasamtökum Islands,
Bændahöllinni og var allvel
sóttur. Fram kom að sífellt
eykst áhugi á selkjöti og
öðrum afurðum af selnum.
Þessi áhugi endurspeglast
m.a. í því að selaafurðir fást
nú í ýmsum búðum. Á
veitingastað einum er selkjöt
fastur liður á matseðlinum og
svokölluð selaveisla sem
haldin hefur verið um
nokkurra ára skeið nýtur
vinsælda.
Öll haustkópaskinn sem berast
eru nú send til Skinnaiðnaðar á
Akureyri, þar eru þau verkuð í
leður.
Móttaka á vorkópaskinnum
er með tvennum hætti; Öll
spýtt skinn fara í út--
flutning, en Eggert
feldskeri kaupir
söltuð skinn í fram-
leiðslu sína á
flíkum. Varðandi
söftun vorkópa-
skinnanna hefur
komið í ljós á
undanfömum
árum, að verkunin
manna er afar mis-
jöfn. Sl. vor var því
gerð úrslitatilraun með
söltunina. Þar kom í ljós
aðferðin er fullkomlega góð og
gild, ef farið eftir þeim leið-
beiningum sem bændum hafa
verið sendar.
Fram kom að víða erlendis er
komin veruleg hreyfing á sel-
veiðar á ný, ásamt vinnslu á
skinnunum og nýtingu annarra
hluta selsins til matar. Kanadískir
aðilar hafa m.a. óskað samstarfs
um ýmsa þætti varðandi
nýtingu selskinna og
annarra afurða af
selnum. í framhaldi
af því hafa þeim
verið send bæði
vor- og haust-
kópaskinn til
kynningar. í
Austur-Asíu eru
nú góðir
markaðir fyrir
kynfæri brimla,
þar er þessi afurð
nýtt til matar og fæst
gott verð fyrir ef lág-
marksstærð næst. í
framhaldi af þessum fréttum
var auglýst eftir kynfærum brimla
í fréttabréfi til selabænda, bæði sl
vor og einnig í haust. Lítið hefur
hins vegar borist, aðallega vegna
þess að af kópnum er erfítt að ná
tilskilinni lágmarksstærð.
Þrátt fyrir margar fyrirspumir
frá Kína fyrr á árinu varðandi sel-
skinn, þá hafa viðskipti enn ekki
komist á. Margir fullyrða þó að
þar séu góðir möguleikar.
Gestur fundarins var Erlingur
Hauksson, frá Hringormanefnd, og
greindi hann frá því með hvaða
hætti nefndin mundi koma að
selskinnaverkefninu á næsta ári.
í fundarlok var rætt um þann
árangur sem náðst hefur og staðan
borin saman við ástandið fyrir
nokkmm árum. í þessari umræðu
kom í ljós, að þrátt fyrir að menn
væru ekki ánægir með það verð
sem selskinnin gefa, þá hefði í
raun mjög mikið áunnist, fram-
gangur mála væri einungis örlítið
hægari en vonir stóðu til.
Stjóm Samtaka selabænda er
þannig skipuð:Pétur Guðmunds-
son, Ófeigsfirði, formaður, en
aðrir í stjóm em; Ásgeir Gunnar
Jónsson, Stykkishólmi, og Haf-
steinn Guðmundsson, Flatey.
Er ráðlegt að breyta
íslenskum kúm í norskar?
Siguröur Sigurðarson,
dýralæknlr á Keldum._____________
Ýmsir bændur hafa hringt til
mín og óskað þess að ég birti í
Bændablaðinu álit mitt á fyrir-
huguðum innflutningi á fóstur-
vísum úr norskum kúm. Mér finnst
rétt að verða við þessu, þótt margt
hafi verið skrifað og talað nú þegar
um þetta mál. Bændur þurfa að vita
sem fyrst allt sem þekkt er svo að
þeir geti verið með í að meta, hvað
vinnst, hvað glatast og hver áhættan
er. Sjúkdómshætta má ekki bíða þar
til einhvem tíma seinna. Mér finnst
þetta vera stórmál sem ekki kemur
kúabændum einum við heldur
öllum bændum og reyndar þjóðinni
allri. Ég nefni aðeins nokkur atriði
ffá sjónarhóli dýralæknis, sem mér
kemur í hug að rannsaka þurfi betur
en gert hefur verið. Eftir ítarlega
úttekt þarf að styðja sterkum rökum
dýra "tilraun", SEM GÆTI
REYNST SPOR í RANGA ÁTT..
Það em einkum veimsjúk-
dómar, sem hafa þarf í huga. Slfkir
sjúkdómar gera Étt vart við sig í
löndum þar sem þeir hafa verið
lengi og em landlægir en aftur á
móti geta þeir valdið usla í búfjár-
stofhum, sem lengi hafa verið ein-
angraðir eins og íslensku búfjár-
kynin, þar með talinn kúastofiiinn
íslenski. Við höfum bitra reynslu í
þessum efnum þar sem em áföll af
völdum innflutnings fyrr og síðar.
Ég nefni hér nokkur atriði, sem
athuga þarf betur áður en lagt er í
hæpna tilraun: Ég nefhi einnig
kvilla og sjúkdóma, sem óþekktir
em nú en geta átt eftir að koma
fram. Slíku er ómögulegt að veijast.
Þetta skilja menn kannske illa, átta
sig ekki á því, að annað kastið
koma fram nýir sjúkdómar. Smit-
hætta getur verið áður en sjúk-
dómur kemur fram og í nokkur ár á
eftir vegna tregðu, jafnvel óvilja í
greiningu og skráningu í við-
komandi landi. Hvemig var með
kúariðuna? Henni veldur örsmátt
og ótrúlega lífseigt protein sem
talið er komið frá sauðfé. Hún var
líklega búin að malla í 4-8 ár í Eng-
landi áður en hún var greind 1986.
Það tímabil og reyndar í nokkur ár
eftir vom seld erfðaefni, lifandi
gripir o.fl. hugsanlega smitmengað
frá Englandi í ýmsar áttir. Er
ráðlegt fyrir okkur, sem emm á
góðri leið með að útrýma riðuveiki
að kaupa fósturvísa úr nautgripum
frá Noregi þar sem riðuveiki er eins
útbreidd og hún er orðin? Þar em
ekki vamarhólf eins og hér og mun
síðar var gripið til aðgerða þar en
hér.
1. Smitandi slímhúðapest í
nautgripum er pestar-veirasjúk-
dómur, sem sýkir einnig sauðfé.
Nýleg prófun á tankmjólk frá 253
kúabúum og blóðsýnum frá ein-
stökum gripum víðs vegar á íslandi
hefur gefið hreinar og tærar
niðurstöður. Engin einkenni hafa
bent til slíkrar sýkingar í naut-
gripum eða sauðfé hér. Veira þessi
er í Noregi. Fyrir fáum ámm í u.þ.b.
35% norskra nautgripa, sem
prófaðir höfðu verið. Ástandið er
enn verra í Svíþjóð og Danmörku
en í Finnlandi talsvert skárra. Þessi
tala er orðin lægri í Noregi vegna
mikilla og kostnaðarsamra aðgerða,
sem gripið var til þar svo að betri
staða næðist gagnvart Evrópu-
sambandinu. Ef sagt verður með
gildum rökum, að land sé laust við
þessa veiki, er unnt að neita
varasömum innflutningi á land-
búnaðarvömm frá Evrópu þrátt
fyrir EES-samninginn, sem skyldar
til ftjálsrar verslunar. Þessa stöðu,
sem ég tel einstæða í Norður-
Evrópu höfum við og þurfum ekki
að beijast fyrir henni eða kosta
neinu til. Það þarf sterk rök til að
leggja slíka stöðu í hættu. Þetta þarf
að íhuga. Fyrr vom fósturvísa-
flutningar taldir hættulausir. Nú er
vitað að þetta er rangt. Veiran gefin-
borist með fósturvísum nautgripa.
Hún berst einnig með sæði. Hve
mikil er áhættan? Sagt er frá
rannsókn á þessari veiru í nýjasta
eintaki af ensku dýralæknablaði,
sem ég hef í höndum. Hún fannst í
eggjastokkum, eggjum og
fósturvísum. Þetta er ný vitneskja.
Veiran veldur „Border disease“ í
sauðfé og geitum (Bítlaveiki) og er
náskyld svínapest(Swine fever).
Sauðfé smitar nautgripi og naut-
gripir sauðfé skv. nýrri doktors-
ritgerð sænskri. Veiran finnst í
norsku sauðfé og þótt menn nái
smitinu niður í nautgripum þar með
kostnaðarsömum aðgerðum er
sauðféð eftir sem áður smitað og
getur sýkt kýmar. Unnt er að prófa
foreldra fósturvísa og taka aðeins
erfðaefni úr þeim sem engin mót-
efni em með, en öll slík próf em
ónákvæm og skilja eftir óvissu. Þvo
má eða sótthreinsa erfðaefnið og
minnka enn áhættuna. Þó er ennþá
óvissa. Sú óvissa og smithætta
magnast við endurtekinn
innflutning. Auk þess sljóvgast
varúð manna á löngum tíma. Það
sem unnt er að fyrirbyggja að mestu
eða öllu leyti með mikilli varúð við
innflutning í eitt skipti er erfiðara
að girða fyrir svo tryggt sé, þegar
mörgum sinnum þaif að flytja inn
eins og efalaust verður, ef farið yrði
af stað með „tilraun“ þessa.
Tilraunir með innflutning em ekki
réttlætanlegar ef þær fela í sér
hættu, sem ekki er hægt að veijast.
2. Smitandi hvítblæði(Enzootic
bovine leucosis) er retroveim-
sýking í nautgripum og sauðfé. Hún
barst til Noregs fyrir ekki löngu. Ég
veit ekki til þess að henni hafi verið
útrýmt. Sá sjúkdómur hefur aldrei
borist hingað til lands svo ég viti.
3. RS-veimsýking í öndunar-
fæmm kálfa og kúa (Respiratory
syncytial-vims) barst nýlega til
Noregs (fyrir 2-3 ámm) og olli þar
talsverðu tjóni og uppnámi. Mér er
ekki kunnugt um að tekist hafi að
útrýma henni ennþá. Hún hefur
heldur aldrei verið staðfest eða
gmnur vaknað um hana hér. Hins
vegar hafa fundist mótefni gegn
veimm af þessum flokki í kúm á
nokkmm kúabúum og er talið að
þar sé um að ræða áhrif veiru af
þeim flokki, sem veldur sjúkdómi í
ungbömum en ekki sjúkdómi í
nautgripum.
4. Nýlega hefur Stefán Aðal-
steinsson fv. framkvæmdastjóri
Norræna genbankans fyrir búfé
bent á að íslenskar kýr skari ffam
úr kúakynjum í nágrannalöndum
hvað varðar tvö mjólkurprótein.
Annað er heppilegt varðandi osta-
gerð (kappa-kasein) og hitt (beta-
kasein Al) hefúr þýðingu varðandi
sykursýki. Umhverfisháð sykursýki
er fátíðari hér á landi en erlendis þar
sem þetta hefur verið rannsakað.
Þetta er þakkað mjólkinni, en
þarfhast þó nánari rannsóknar. Ekki
getur verið einkamál kúabænda að
breyta mjólkinni með innflutningi á
öðm kúakyni ef hætta er á því að
sykursýki aukist fyrir komandi kyn-
slóðir eða smithætta skapist fýrir
sauðfé.
5. Er skynsamlegt að stefna á
hymt kúakyn þar sem afhoma þarf
alla kálfa? Em líkur á því að þröngt
verði einhvers staðar í gömlum
Qósum fyrir nýjar og stærri kýr.
Hvað með dýravemd og vistvæn
viðhorf? Fá menn fjármagn til að
endumýja og stækka fjósin sín?
Hvar verða þeir peningar teknir? Er
kannske hætta á að bændur sem
tæpt standa flæmist frá búi vegna
óviðráðanlegs kostnaðar ?
6. Væri betra að efla með
áhrifamiklum og nýtískulegum
ræktunaraðferðum úrbætur á júgur-
gerð og spenalagi íslensku kúnna?
Þegar mjólk vantaði í landinu var
eðlilegt að láta nythæð vega lang
þyngst í kynbótastarfi. Er kominn
tími til að breyta stefnu? Getur
verið að sumir séu óvitandi að
skemma júgrin á kúnum sínum með
rangri stærð af spenagúmmíum?
Þessar spumingar og fleiri hafa
vaknað. Við vitum um menn í
flestum sveitum hér á landi, sem
geta búið við hámjólka kýr án
umtalsverðra sjúkdóma og ná lágri
frumutölu. Hvers vegna geta ekki
allir eða flestir þetta? Er hærri
fmmutala í mjólk hér en í grann-
löndum vegna þess að við emm að
byija nú en þeir hafa unnið að því
að ná henni niður í áratug? Vantar
ekki á skilvirka fræðslu, sem leiði
til fyrsta flokks meðferðar á
kálfum, ungviði og fullorðnum
gripum, sem er undirstaða fyllstu
afurða? Ekki má gefa úrvalskúm
annað en úrvals heyfóður. Hvers
vegna geta sumir bændur en ekki
allir verkað slíkt hey hvemig sem
viðrar? Vantar skilvirka ffæðslu
hér? Ekki verða allir gerðir að
snilhngum, en langt má komast.
Þekkingin er til en á vantar að
flestir fái tækifæri til að tileinka sér
og nýta gmndvallarþekkingu. Er
ekki líklegt að vemlega aukin
þekking, sem mönnum er hjálpað
til að nýta sér, skih þeirri hag-
kvæmni í kúabúskapinn sem til
þarf? Við vitum hvað við höfum,
ekki hvemig nýr stofn reynist við
okkar aðstæður. Ég er hræddur um
að hann færi okkur ný vandamál. I
þungum kynjum em ýmsir aðrir
sjúkdómar en í léttum kynjum t.d.
er mun meiri hætta á fótameiðslum
(sólamar) og varanlegum vöðva-
skemmdum á legukúm. Júgurbólga
og ófijósemi er vel þekkt í grann-
löndum okkar. Hánytjakýmar
útlensku þurfa meiri kjamfóður-
gjöf. Það leiðir til aukins súrdoða,
snúnings á vinstur, vambarsúmar
og kvikubólgu. Meira kom þarf að
flytja inn. Það yrði tekið ffá fóUci í
hungraðum heimi. Skref yrðu tekin
í áttina ffá vistvænum búskap, hvað
þá lífrænum. Em ekki líkur á því,
að þeir sem eiga erfitt með að búa
við íslenskar kýr lendi í sömu
erfiðleikum með þær norsku og
rekist að auki á þeim áður óþekkt
vandamál? Em menn viðbúnir því
að meðalaldur kúnna verði aðeins 4
ár, að tvö mjaltaskeið náist að
jafnaði og endumýja þurfi 40%
kúnna árlega? Er það ekki biýnasta
verkefni sem við blasir að efla
stórlega fræðslu, fylgja henni eftir
og sjá hveiju það skilar áður en
hafinn er varasamur innflutningur?
Fræðsla af þessu tagi með virkri
þátttöku starfandi ráðunauta og
dýralækna er bráðnauðsynleg og
yrði að miklu gagni þótt menn búi
við gömlu góðu kýmar áfram og
gera væntanlega óþarfar hugmyndir
um innflutning.
14. nóv. 1997.