Bændablaðið - 31.08.1999, Síða 4

BÆNDABLAÐIÐ3IGAJ8A0tf2V £!
ÞriðjttdflgHK$l\ y.
4 ?
Útgefandi:
Bænda-
samtök
íslands
Bændahöll við
Hagatorg,
127 Reykjavík
Síml:
563 0300
Fax á aðalskrifstofu BÍ:
562 3058
Fax hjá Bændablaðinu:
552 3855
Kennitala:
631294-2279
Ritstjóri:
Áskell Þórisson (ábm.)
Beinn sími ritstjóra:
563 0375
GSM sími: 893 6741
Heimasími ritstjóra:
564 1717
Netfang:
bbl@bi.bondi.is
Auglýsingastjóri:
Eirfkur Helgason
Beinn sími auglýsin-
gastjóra: 563 0303
Blaðamaður:
Hallgrímur Indriðason.
Blaðstjórn:
Sigurgeir Þorgeirsson,
Hörður Harðarson,
Þórólfur Sveinsson.
Bændablaðið kemur út
hálfsmánaðarlega. Því er
dreíft til allra bænda
landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbú
naði. Alls fara 6.389 eintök
(miðað við 18. maí 1999) í
dreifingu hjá íslandspósti.
Bændablaðinu er dreift frítt
til þeirra er stunda búskap
en þéttbýlisbúar geta gerst
áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr.
3.450 en sjötugir og eldri
greiða kr. 1.600.
Prentun: ísafoldarprentsmið-
ja
ISSN 1025-5621
Bændablaðið
Ritstjórnargrein
Landbúnaður á næstu öld
Á dögunum efndu bændur í Vestur-
Húnavatns-sýslu til ráðstefnu ásamt sveitar-
félaginu þar sem fjallað var um landbúnað í
nútíð og framtíð. Þetta framtak var ánægjulegt
en um leið þarft. Fáar stéttir eru í jafn erfiðri
stöðu og bændur og hafi þeir einhvern tíma
þurft að horfa fram á veg er það um þessar
mundir. Elín R. Líndal, oddviti Húnaþings ves-
tra, minnti og á þaðí setningarræðu að
þjóðfélagið hefði tekið miklum breytingum og
aðlandbúnaðurinn þyrfti að vera í stakk búinn
til að takast á við breyttumhverfi. ? Að marka
greininni framtíðarsýn er mikilvægt við þes-
saraðstæður, sagði oddvitinn.Framtíðarsýn
íslenskra bænda tekur óhjákvæmilega mið af
því sem er að gerast úti í hinum stóra heimi.
íslendingar eru í æ ríkari mæli háði-
ralþjóðasamningum og því var þarft að Ari
Teitsson, formaður Bændasamtakaíslands,
fjallaði ítarlega um þau mál í ræðu sinni. Hér
á eftir verðurhluti af ræðu-Ara rakinn enda á
ferð mál sem bændur ættu að kynna
sér.Næstu WTO (Alþjóðaviðskiptastofnunin)
viðræður hefjast í haust í Bandaríkjunum og
er almennt reiknað með reynt verði að Ijúka
samningum á þremum árum. Þessar
viðræður verða um margt öðru vísi en þær
hinar fyrri. Þróunarríkjumhefur fjölgað mjög í
hópi aðildarþjóða WTO og áhrifa þeirra mun
þvívæntanlega gæta enn frekar í næstu
samningalotu. Almenningur er beturupplýstur
en fyrr og ýmis hagsmunasamtök munu hafa
sig enn meira í frammi en áður, þegar
samningar á vegum GATT fóru að miklu leyti
fram utanTO samningum komu menn sér
saman umaðferðir til að meta stuðning við
landbúnað, sem mun væntanlega flýta fyrir-
samningum í næstu lotu. Reiknað er með að
frekari skref verði stigin í að draga saman það
sem nefnt hefur verið markaðstruflandi
stuðningur, en þar er m.a. átt við innflut-
ningstolla og útflutningsbætur. ESB mun
reyna að draga ný atriði inní þennan hluta
viðræðnanna s.s. niðurgreidd/víkjandi lán til
kornbænda í
Bandaríkjunum.Bandaríkjamanna
ísamningaviðræðunum taki breytingum en
ástæðan er aukinn stuðningur við landbúnað í
Bandaríkjunum í kjölfar lækkunar á heims-
markaðsverði sl. ár og óhagstætt veðurfar.
Þar með hafa þær þjóðir sem vilja aukið
viðskiptafrelsi með búvörur ekki reitt sig í jafn
miklum mæli og áður á Bandaríkin. Á hvað
verður lögð áhersla í næstu viðræðum? Ný
sjónarmið hafa rutt sér rúms og horfa menn
nú á landbúnaðinn öðrum augum en oft áður.
Margar þjóðir telja að hlutverk landbúnaðar sé
fjórþætt. í fyrsta lagi öryggi við öflun fæðu, í
öðru lagi öryggi með tilliti til hollustu og gæða,
í þriðja lagi umhverfisvemd og að lokum byg-
gðamál. Ofangreind viðhorf eru afar eðlileg og
má til dæmis minnast þess að eigin
matvöruframleiðsla er mikilvægur liður í öryg-
gisstefnu flestra þjóða. Þá hlýtur það að vera
réttur hverrar þjóðar að tryggja þegnum
sínum að gæði og hollusta þeirrar fæðu sem
þeir neyta sé í samræmi við þær kröfur og
reglur sem gilda í viðkomandi landi. Hvað
varðar umhverfisvernd fer vaxandi umræða
um þörf á hóflegri notkun áburðar og
varnarefna frá landbúnaði og einnig vex skil-
ningur á nauðsyn þess að úrgangur frá land-
búnaði sé endumýttur og skaði ekki umhverfi
sitt. Þýðing landbúnaðar sem útvörður byg-
gðar er viðurkennd af æ fleirum og landsvæði
án búsetu hafa ekki sama aðdráttarafl og
blómleg og vel setin landbúnaðarhéruð. Mjög
misjafnt er hvaða augum þjóðirnar líta áhrif
aukins viðskiptafrelsis á umhverfið. Lönd eins
og t.d. Argentína sjá með auknu viðskiptafrel-
si tækifæri til að taka á umhverfisvandamálum
meðan ESB t.d. lítur einkum til áhrifa viðskipta
á umhverfið í Ijósi áhrifa umhverfislöggjafar á
samkeppnishæfni landbúnaðar. í þessum
málaflokki má vænta þess að umræðan um
erfðabreyttar lífverur verði fyrirferðarmikil. Mat
á áhættu af þeim er t.d. mjög mismunandi
milli menningarheima. Mikilvægi þeirra í að
auka fæðuframboð handa ört vaxandi
mannkyni virðist óumdeilt en engu að síður er
þörf á öflugu eftirliti óháðra aðila til að tryggja
að heilsa manna eða náttúran bíði ekki tjón
af. Sú skoðun ryður sér æ meira rúms í
viðskiptalöndum íslendinga að verð matvæla
sé ekki allt - fæðuöryggið sé mun mikilvæ-
gara. í þessu sambandi má minnast ?hormó-
nadeilu? ESB annars vegar og Bandaríkjanna
og Kanada hins vegar. í hnotskurn virðist
niðurstaðan úr því stríði staðfesta reglur WTO
að ekki megi banna innflutning á búvörum án
þess að fyrir liggi vísindalegar sannanir á að
alvarleg hætta sé á ferðum. Díoxín málið í
Belgíu skilur sig að því leyti frá hormó-
nadeilunni að hægt er að mæla díoxín inni-
hald afurðanna og bera saman við þau mörk
sem sett hafa verið á grundvelli vísin-
darannsókna. Athyglisvert er að aðbúnaður
húsdýra er orðið mál sem er hátt skrifað á lis-
tann um yfir þau atriði sem rætt verður um í
næstu WTO lotu a.m.k. af hálfu ESB.
Ákjósanlegast væri
eflaust að setja
alþjóðlegar reglur sem
settu alla við sama
borð út frá viðskip-
tasjónarmiðum. Líkt og
í viðhorfum til
erfðabreyttra lífvera
mávænta mismunan-
di sjónarmiða ólíkra
menningarheima í
þessu tilliti? Við lifum á
tímum örra breytinga,
tækniframfarir 20.
aldar eru undirstaða
ört vaxandi velmegu-
nar. Vinnuafl hefur losnað úr frumvinnslu-
greinum og flust í iðnað, þjónustu og nú
síðast ýmiskonar hátækniiðnað. Sé litið um
öxl eins og hálfa öld aftur í tímann eru breytin-
garnar miklar,? sagði Ari Teitsson við fundar-
menn á Hvammstanga. ?Við bændum blasir
annað hvort að reyna að stýra þróuninni eða
berast með straumnum. Engum blöðum er
um að fletta hvor kosturinn er vænlegri.
Afkoma og framtíð bænda mun standa og
falla með því sem þeir hafa fram að færa í
framtíðinni ekki því sem þeir áorkuðu í
fortíðinni. Þetta á bæði við matvælaframleiðs-
luna og þátt landbúnaðarins í eftirliti með og
nytjun náttúruauðlinda. Ari vitnaði í Þeder
Gemælke formann dönsku bændasamtakan-
na sem sagði á fundi NBC á Akureyri nú
nýverið, að bændur yrðu að nýta sér enn
betur tækni og rannsóknir og hlusta á ney-
tendur, kröfur þeirra til matvæla og væntingar
til landbúnaðarins. ?Ein getur bændastéttin
ekki staðið vörð um dreifbýlið en hún verður
hins vegar að þora að ræða þarfir og stöðu
landsbyggðarinnar,? sagði formaður Bl.
Við blasir að rekstrarumhverfi íslenskra
bænda verður í senn krefjandi og Sþennandi
á næstu árum. Umræða um fæðuöryggi og
erfðabreyttar lífverur er hér skammt á veg
kominn samanborið við það sem gerist víða í
kringum okkur.Viðhorf neytenda til þessa mun
endurspeglast í kröfum þeirra til innlendrar
framleiðslu. Örar tækniframfarir kalla einnig á
viðbrögð bænda, og er tilkoma vélmenna sem
annast mjaltir, nýlegt dæmi á þessu sviði. Þeir
sem starfa við landbúnað á næstu öld (bæn-
dur eða launamenn) munu ekki sætta sig við
annað en góða vinnuaðstöðu. Um leið fækkar
þeim höndum sem þörf er á í atvinnuveg-
inum.
Kostnaður við upphrein-
sun úr framræsluskurOum
Óttar Geirsson, ráðunautur,
Bændasamtökum íslands.
Við viðhald á framræslu með
upphreinsun úr skurðum vaknar
stundum sú spuming hver eigi að
borga brúsann. Þetta á einkum við
um afrennslisskurði sem liggja um
lönd annarra, eins eða fleiri.
Samkvæmt vatnalögum hefur
landeigandi rétt til að veita vatni af
landi sínu á landi annarra, ef það
veldur ekki tjóni, eða grafa þar
skurði svo að hann losni við vatn-
ið. Ef sá sem á landið, sem í gegn-
um er grafið, hefur gagn af skurð-
inum má krefja hann um hlut í
kostnaði við gröft skurðarins og
viðhald hans.
Samkvæmt lögunum er ljóst að
landeigandi sem neðstur býr í landi
getur ekki meinað þeim sem ofar
búa að hreinsa úr skurðum sem lig-
gja í gegnum land hans og hann
gæti orðið að taka þátt í kostnaði
við að hreinsa þá.
Á sama hátt kemur fram í lög-
unum að það er ekki sá sem neðst-
ur býr sem á að kosta hreinsun úr
afrennslisskurði sem um land hans
liggur nema að því marki sem hans
hlutur er af gagninu sem skurður-
inn gerir. Allir þeir sem hafa gagn
af skurðinum skulu sjá um viðhald
á honum.
Með því að stofna landþurrk-
unarfélag um viðhald af-
rennslisskurða mætti leysa málin á
einfaldan hátt. Þá greiddu menn
félagsgjald, sem mætti hafa í réttu
hlutfalli við gagnið sem hver og
einn hefði af afrennslisskurðinum
~og það væri síðan notað til að kosta
viðhald skurðanna.
í einstaka hreppum þar sem
velflestar jarðir sveitarinnar hafa
gagn af framræslunni hefur
hreppurinn tekið að sér að sjá um
viðhald á stórum afrennslisskurð-
um. Er þá gjarnan miðað við að
sjá um afrennslisskurði sem taka
við vatni frá 3 jörðum eða fleiri,
en það getur að sjálfsögðu verið
undir samþykktum sveitarstjórnar
komið hvaða skurði hreppurinn
tekur að sér viðhald á. Það er í
sjálfu sér ekkert óeðlilegt að
sveitarfélag veiti þá þjónustu að
auðvelda íbúum sínum að losna
við óþarft vatn með því að grafa
og halda við neti afrennslis-
skurða, en síðan verður hver og
einn landeigandi að sjá um að
koma vatninu af sínu landi í af-
rennslið.
Sums staðar sér náttúran um að
uppfylla þarfir íbúanna á afrennsli,
t.d. þar sem á liggur um sveitina
endilanga.
Nokkur dæmi eru til um það að
upphreinsun úr skurðum hefur
vakið upp deilur Þetta kemur
gjaman fyrir þar sem búskap á
neðstu jörð í byggðarhverfi er hætt
og eigendur hennar fluttir burt úr
sveitinni. Þeir hafa kannski engan
áhuga á að halda við afrennslis-
skurðum sem í gegnum jörðina lig-
gja, eru jafnvel á móti framræslu
og vilja helst að skurðimir fyllist.